Puerto Rico (en espanhòl e anglés) es un Estat insular de l'America Centrala liurament associat als Estats Units d'America. Lo nom d'origina èra Boriquen en arawak.

Infotaula d'entitat administrativaEstat Liure Associat de Puerto Rico
Estado Libre Asociado de Puerto Rico
Commonwealth of Puerto Rico
lang=oc
Modifica el valor a Wikidata
ImneLa Borinqueña
Modifica el valor a Wikidata
DevisaJuan es su nombre, en espanhòl
Joannes Est Nomen Eius, en latin
Joan es son nom, en occitan
Nom oficialPuerto Rico (en) Modifica el valor a Wikidata
Entitatterritori no incorporat dels Estats Units (ca) Traduire Modifica el valor a Wikidata
EponimPuerto Rico (ca) Traduire e San Juan Modifica el valor a Wikidata
Administracion
CapitalaSan Juan
(18° 29′ N, 66° 08′ O)
Lenga oficialaespanhòl
anglés Modifica el valor a Wikidata
Politica
Organ executiuGovern de Puerto Rico (ca) Traduire Modifica el valor a Wikidata
 • Governador (ca) Traduire Modifica el valor a WikidataPedro Pierluisi Urrutia (ca) Traduire (2021–) Modifica el valor a Wikidata
Organ legislatiuAssemblea Legislativa de Puerto Rico (ca) Traduire Modifica el valor a Wikidata
Geografia
Modifica el valor a Wikidata
Carte
Coordenadas18° 15′ N, 66° 30′ O
Superfícia9 104
Banhat perOcean Atlantic
Mar Cariba Modifica el valor a Wikidata
Percentatge d'aiga35,7 %[1] Modifica el valor a Wikidata
Punt mai basMar Cariba Modifica el valor a Wikidata
Punt culminantCerro de Punta (ca) Traduire (1 338 m) Modifica el valor a Wikidata
Fus orari-4
Demografia
 • Totala3 285 874 Modifica el valor a Wikidata ab. (2018)
 • Densitat365 097,11 ab./km²
Economia
MonedaDolar US
Istòria
PairinatgeMare de Déu de la Divina Providència (ca) Traduire Modifica el valor a Wikidata
Autras informacions
Indicatiu telefonic1-787 e +1-939
Domeni Internet.pr
ISO 3166-2US-PR Modifica el valor a Wikidata

Sit webpr.gov Modifica el valor a Wikidata

Es l'illa mai pichona e mai orientala de las Grandas Antilhas. Se situa entre l'ocean Atlantic al nòrd e la mar Cariba al sud. Lo passatge de la Mona la separa de la Republica Dominicana, e lo passatge de las Verges a l'èst de las Illas Verges Americanas.

La superficia es de 9100km² e la populacion èra de 3 195 193 abitants en 2018.

L'Estat de Puerto Rico inclutz l'illa principala del meteis nom qu'es montanhosa (altitud maximala a 1338 m al Cerro de Punta), e un bon nombre d'illas pichonas, que las mai importantas son Vieques e Culebra (illas Verges puertoricanas).

La capitala es San Juan amb 355 074 abitants en 2015 (2 478 905 dins l'airal urban), amb las municipalitats de Bayamón, Carolina...). La segonda vila de l'illa es Ponce, amb 149 028 abitants, tamben en 2015.

Gentilici: puertorican -a[2].

Istòria modificar

Anciana colonia espanhòla, abans la guèrra ispanoamericana de 1898 e l'ocupacion per los nòrdamericans. En 1952, lo territòri adoptèt una constitucion e se declarèt "Estat liure" associat amb los Estats Units d'America. La denominacion en anglés es "the Commonwealth of Puerto Rico".

Divèrs referèndums decidiguèron de l'estatut de l'illa. Fin à l'ora d'ara, totjorn ganhèt l'opcion de conservar lo statu quo, davant las autras possibilitats, coma aquesta de venir un Estat dels Estats Units (lo cinquanta-e-unen) o de se declarar independent.

Politica modificar

Cal melhorar l'escritura d'aquel article.
L’ortografia, la gramatica, lo vocabulari, la sintaxi o autres aspèctes lingüistics incorrèctes son a verificar. Podètz corregir o crear la discussion.

Populacion modificar

Un estudi qu'utilizèt l'ADN mitocondrialu encontrèt que los Pòrt-riquencs possedisson un nauta composicion genetica taïno (indigèna pòrt-riquenca) e guanche (indigena canària, especiaument aquestes de l'illa de Tenerife). Tamben i a d'abitants amb una origina essenciaument africana e/ò europèa (espanhola, còrsa, francesa...).

L'immigracion en provenéncia de la Republica Dominicana es impòrtanta, sustot a Sant-Joan e la soas banlègas.

Economia modificar

Las condicions economicas del territòri se son temporariament amelioradas dempuèi la Granda Depression, en causa de l'investiment nòrd-american dins de activitas coma los produches farmaceutic e petroquimics. Après aver estat los beneficiaris de lo regim fiscau de lo govèrnement de los Estats-Units d'America, mantun industrias localas son à l'ora d'ara en concurència dirècta amb de regions economicament mai paures de lo mond, onte los salaris son mai bas.

Pòrt-Ric a una deut de gaireben 73 milhiards de dollars equivelent à 100 % de lo PIB annuau.

En 2016, mentre que la crisi economica (dètz ans de recession) foguèt agravada per una emigracion fòrça importanta, sustot en direccion de Florida, e que lo Partit Republican critica las elèits localas que an praticat un endeutament massiu per finançar d'emplecs pletorics dins los servicis publics (coma ço que se pratica dins las Antilhas francesas), lo Congrès nòrd-american adoptèt una lei per renegociar la soa deute e atau d'escapar aus sasisdas.

Vejatz l'article: Economia de Puerto Rico.

Lengas modificar

Après l'occupacion nòrd-americana, l'anglès fa sentir una influència fòrta dins los domenis de l'administracion, lo tòrisme, lo comèrci exterior quasi exclusiu amb los Estats-Units d'America, la presència de fòrças militaras estatsunidenquas sul'illa e la grand quantitat de Pòrt-riquencs que abitan sul sòu estatsunidenc.

L'anglès s'ensenha coma dusau lenga, quitament se entre 10 e 20% de los Pòrt-riquencs e residents de l'illa dominan anglès "fòrça ben" (2010).

Referéncias modificar

  1. Afirmat dins: United States Summary: 2010, Population and Housing Unit Counts, 2000 Census of Population and Housing.
  2. http://toscanoreinat.chez-alice.fr/dicop.pdf