Plutòni

Lo plutòni (var. plutònium), simbòl : Pu, es l'element quimic de numèro atomic 94. Es un metau radioactiu transuranian de la familha deis actinids. Dins lei condicions normalas de temperatura e de pression, es de color gris argent de densitat 19,816 mai, en preséncia d'aire, sa superficia es rapidament cubèrta per un jaç d'oxids e d'idrurs verdencs que degradan pauc a pauc son estructura. Isolat per lo premier còp en 1940 durant lei recèrcas dau Projècte Manhattan, es una substància fòrça toxica qu'es famosa per son utilizacion coma matèria fissibla dins leis armas nuclearas. Pasmens, a tanben d'usatges civius e scientifics, especialament coma fònt d'energia ò coma combustible de reactor nuclear.

Doas mòstras de plutòni.

Istòria

Fotografia de l'explosion nucleara de Nagasaki lo 9 d'aost de 1945.

Lo plutòni es un element sintetic, es a dire qu'es totalament produch per l'òme. Son existéncia foguèt anonciada en 1934 per Enrico Fermi (1901-1954) e una còla de scientifics italians. Pasmens, sei resultats son uei considerats coma incorrèctes per la comunautat scientificas. La descubèrta dau plutòni es donc atribuïda a una còla estatsunidenca implicada dins lo Projècte Manhattan. D'efiech, lo 14 de decembre de 1940, isolèt e caracterizèt element quimoic desconegut dins lei produchs d'una experiéncia de bombardament d'urani-238 per de deutèri. Coma l'element novèu èra precedit dins la classificacion peridioca per l'urani e lo neptuni, recebèt lo nom de « plutòni ».

En causa de sei proprietats, lo plutòni foguèt fòrça estudiat dins lo quadre dau Projècte Manhattan. D'efiech, permet de fabricar de bombas atomicas pus poderosas qu'aquelei basadas sus l'urani. Ansin, la bomba que destruguèt Nagasaki lo 9 d'aost aviá una carga nucleara compausada de plutòni. Aquel interès militar entraïnèt de recèrcas suplementàrias durant la Guèrra Freja e lo plutòni es un element fòrça susvelhat per leis autoritats. En parallèl, de projèctes civius permetèron de l'utilizar coma combustible dins de centralas nuclearas.

Proprietats

En 2020, 20 isotòps e 7 isomèrs dau plutòni èran estats identificats. Totei son radioactius e engendran generalament de desintegracions ɑ. La màger part son fòrça instables mai existís quauqueis isotòps amb un periòde radioactiu de mai d'un an. Lo pus estable es lo plutòni-242 que son periòde es de 373 000 ans. Pasmens, lo pus utilizat es lo plutòni-239 de periòde 24 390 ans. Obtengut en bombardant d'urani-238 amb de neutrons, es un element fòrça fissible qu'es utilizada dins lei centralas nuclearas e dins leis armas nuclearas.

Toxicitat

Amb una dòsi letala de l'òrdre dau micrograma, lo plutòni es una substància fòrça toxica. Dins l'industria nucleara, la contaminacion per de compausats contenent dau plutòni, especialament per d'oxids de plutòni, es donc un risc perilhós per la santat dei trabalhaires. En mai d'aquò, lo plutòni es fòrça radioactiu, çò que necessita la mesa en plaça de proteccion còntra lei radiacions.

Annèxas

Liames intèrnes

• Arma nucleara.
• Contraròtle dei matèrias nuclearas.
• Energia nucleara.
• Fission nucleara.
• Radioactivitat.
• Urani.

Bibliografia

• (en) Richard Rhodes, The Making of the Atomic Bomb, Simon & Schuster, 1986.
• (en) Glenn T. Seaborg, « The plutonium story », University of California, 1981.