Evangèli segon Luc

L'Evangèli segon Luc es lo tresen dels evangèlis canonics e sinòptics (acceptats per la Glèisa crestiana e se referissent als actes acceptats per consens sus Jèsus de Nazaret). Foguèt escrich a l'entorn de l'an 80. Es l'evangèli mai pastoral, destinat a las comunautats crestianas. Mòstra la bontat de Jèsus. Se basèt sus l'evangèli de Marc, la nomenada Font Q e autras recèrcas personalas, coma o proclama lo manuscrit.

Luc escrivent l'Evangèli

Autor

L'evangèli es anonim, doncas qu'es pas signat. S'es atribuit tradicionalament a Luc, lo «mètge aimat» coma Pau de Tars ne fa mencion dins sa Epestòla als Colossians.

L'autor de l'evangèli es tanben autor dels Actes dels Apòstols. Las doas òbras son consacradas a un Teofil desconegut coma personatge real, seriá un nom simbolic (Teofil vòl dire «amic de Dieu») o un pseudonim.

De la lectura de las doas òbras, se pòt deduire aisidament que l'autor es un companh de Pau (una partida dels Actes dels Apòstols son redigits en primièra persona del plural) e que coneissiá pas Jèsus, fins a que, segon lo sieu pròpri testimòni, son òbra foguèt escricha après aver «mes en examen amb sonh tot dempuèi sas originas» escochats los «testimònis oculars e de servidors de la paraula».

Data

La datacion majoritària situa aquel evangèli dins los ans 80, pel fach que Luc 21 descriu en detalh la destruccion del Temple de Jerusalem de l'an 70 e que seriá doncas una istòria viscuda per l'autor en persona. Un autre argument per lo situar a aquela data es que segon los defensors de la Font Q, l'Evangèli segon Marc seriá mai ancian quaquel de Luc, doncas se l'evangèli de Marc foguèt escrich entre los ans 65 e 75 Brot deuriá èsser posterior.

Las datacions mai tardardièras son limitadas per la descoberta del Papir 75 (vèrs l'an 200) e la mencion de l'evangèli de Luc que fan Ireneu de Lion e lo Fragment Muratorian vèrs l'an 180.

Destnataris

Se crei que coma Marc (mas a diferéncia de Matèu), lo public destinatari es majoritàriament gentius, e assegura als lectors que lo cristianisme es una religion internacionala, pas exclusiva coma lo judaisme. Luc interprèta son tèma amb lutz positiva al respècte de las autoritats romanas. Per exemple, a sublècte de la responsabilitat de la mòrt de Jèsus, Ponç Pilat n'es escartat.

L'Evangèli es dedicat ​​a Teofil, qu'en grèc significa simplament «amic de Dieu», «aimat per Dieu» o «amant Dieu», e pòt pas èsser un nom mas un tèrme generic per un crestian. L'Evangèli es clarament dirigit als crestians, o a aqueles que sabián ja dels primièrs crestians, en luòc d'un public general, doncas que lo desligament contunha afirmant que l'Evangèli foguèt escrich "perque se conesca plan la vertat de las causas que se los es ensenhada ".

Fonts

Teoria de las doas fonts

L'opinion tradicionala es que Luc, qu'èra pas un testimòni ocular del ministèri de Jèsus, escriguèt son evangèli après amassar las melhoras fonts d'informacion a sa portada (Luc 1:1-4). Mas los erudits criticas soslinhan coma ipotèsi mai probabla, segon l'ipotetic documentari de las doas fonts, que l'autor utiliza l'Evangèli segon Marc, e la Font Q en mai del material unic, coma fonts primàrias per escriure son evangèli.

Faches de la narracion

Luc conta la vida de Jèsus de Nazaret, seguissent per l'essenciala l'esquèma geografic de l'Evangèli de Marc: d'en primièr sa naissença miraculosa, unes capítols consacrats a la preparacion del ministèri de Jèsus, après la predicacion de Jèsus a Galilea, lo camin cap a Jerusalem, que pertot s'inserís de parabòlas e miracles, per acabar amb lo recit de la passion, mòrt e resurreccion, que seguís l'ascension al cèl. Luc es l'evangelista que dona mai d'importança als primièrs ans de vida de Jèsus, unes escrivans, dison, alara, que l'autor podava conéisser en persona a la Verge Maria, que menciona de detalhs unics coma l'Anunciacion, la Visitacion e los episòdis del temple. Pasmens los estudis mai recents mòstran lo recit de l'enfança de Jèsus benlèu mai una intencion teologica, puslèu qu'istorica. Es tanben aquel que compren, mai de parabòlas per explicar lo messatge crestian als fidèls. Dona mai de detalhs suls personatges femenins qu'en los autres evangèlis: la maire de Jèsus (2,19.51), Marta e Maria (10,38-42), la femna pecadora (7,36-50).

Introduccion

Dedicacion a Teofil (1:1-4)

Naissença e enfança de Jèsus

Coma Matèu, Luc conta la genealogia reiala e una naissença virginal de Jèsus. Mas a diferéncia de Matèu, que seguís la natalitat segon la linhada de David a Abraham que parla al public josieu, Luc traça lo linhatge de Jèsus fins a Adam, çò qu'indica un sens universal de la salvacion. A diferéncia de Matèu, Luc conta la naissença après que Maria e Josep viatjèron a Betelèm per motiu d'un cens, ont lo menon Jèsus es mes en una menjadora (o grèpia). Exclusiva de Luc es l'istòria de la naissença de Joan Baptista e tres cantics (amb lo Magnificat), e tanben l'unica istòria de l'enfança de Jèsus (Jèsus ensenhant dins lo Temple).

• Aparicion de l'angel a Zacarias (1:5-25)
• Anunciacion a Maria (1:26–45)
• Magnificat de Maria (1:46–56)
• Naissença de Joan Baptista (1:57–80; 3:1–20; 7:18-35; 9:7–9)
• Profecia de Zacarias (1:68-79)
• Cens de Quirin (2:1-5)
• Nativitat de Jèsus (2:6–7)
• Adoracion (2:8–20)
• Circumcision de Jèsus dins lo Temple (2:21–40)
• Jèsus ensenhant dins lo Temple (2:41-52)

Baptisme e de temptacions de Jèsus

• Baptisme de Jèsus (3:21–22)
• Genealogia de Jèsus (3:23–38)
• Temptacions de Jèsus (4:1–13)

Ministèri en Galilea

• Evangèli (4:14–15)
• Predicacion a Nazaret (4:16–30)
• Cafarnaom (4:31-41)
• Pesca miraculosa en lo Lac de Guenesaret o Tiberiàs (5:1–11)
• Miracles de Jèsus leprosos e paralitics (5:12-26)
• Matèu Leví (5:27–32)
• Question sul june 5:33–39)
• Observacion del Sebat (6:1–11)
• Los dotze Apòstols (6:12–16; 9:1–6)
• Beatituds (6:20)
• Miracles de Jèsus (7:1-17)
• La pecadora que sèca los pès de Jèsus (7:36–50)
• Femnas discípols de Jèsus (8:1–3)
• Parabòla del Semenaire (8:4-8,11–17)
• Familha de Jèsus (8:19-21)
• Caça lo demònis (8:26–39)
• Resurreccion le la filha de Jaire (8:40-56)
• De pan per 5000 (9:10–17)
• Filh de l'òme (9:21–25, 44–45, 57-58; 18:31–34)
• Retorn del filh de l'òme (9:26-27)
• Transfiguracion de Jèsus (9:28–36)
• Percaça de demònis (9:37-43)

Jèsus predica pel camin a Jerusalem

• Envia a setanta (10:1-24)
• Informe dels setanta (10:17-22)
• Paràbola del bon Samaritan (10:29–37)
• Visita dins l'ostal de Marta e Maria (10:38-42)
• Pegaira del Paire nòstre (11:1–4)
• L'amic (11:5–13)
• Jèsus e Beelzebub (11:14–22,8:19–21)
• Lo Retorn de l'esperit impur (11:24–26)
• Lo senhal de Jonàs (11:29–32)
• Paràbola de la figuièra (13:6-9)
• Garison de la femna gibla (13:10-17)
• Parabòla del gra de mostasa (13:18–21)
• Garir lo dissabte (14:1-6)
• La feda perduda (15:4-6)
• Lo filh prodig (15:11-32)
• L'òme ric e Lazar (16:19-31)
• Dètz leprosos garits (17:11-19)
• La segonda venguda del filh de l'òme (17:20-37)
• Zaquèu, collecot d'impòstes (19:1-10)
• Paràbola Dels Talents (19:11–27)

Jerusalèm, crucifixion e resurreccion

• Intrada a Jerusalèm (19:28–44)
• Jèsus e los canbistas (19:45–20:8)
• Pagar Cesar (20:20–26)
• Los Saducèus e la resurreccion (20:27–40)
• Los darrièrs jorns (21:5–38)
• Judàs Escariòt vend Jèsus (22:7–23)
• La Pasca (22:24-27)
• Arrèst de Jèsus (22:39–53)
• Sanedrin (22:63–71)
• Davant Ponç Pilat (23:1–5, 13–25)
• Davant Eròdes Antipas (23:6–12)
• Mòrt e resurreccion de Jèsus (23:26–49)
• Josèp d'Arimatèa (23:50–56)
• Tomba vuèja (24:1–12)
• Aparicions de Jèsus (24:13–43)
• Ascension de Jèsus (24:50–53)

Teologia

Del punt de vista literari, Luc es un escrivan ellenista qu'escriu a de comunitats d’origina grèga. Emplega tan l'istoriografia de l’epòca coma la version grèga de l’Ancian Testament.

Lo fach de bastir una òbra en doas partidas permet a Luc de distinguir doas estapas d’una meteissa istòria: d’un costat, los eveniments que fan referéncia a Jèsus (l’evangèli) e, de l’autre, lo periòde de la mission apostolica (lo libre dels Actes dels Apòstols). Aquela division de l’òbra li permet de situar l’evangelizacion dels pagans al periòde apostolic e d’ometre, doncas, los itineraris de Jèsus fòra del territòri josieu (vejatz, per contra, Mt 15,21-28; Mc 7,24-30). De la futura mission als pagans, l’Evangèli segon Luc ne garda d'anóncias (2,32; 13,29; 14,16-24) o alara d'elements que la suggerisson (8,39; 10,1), mas la difusion de l’evangèli comença per el amb lo don de l’Esperit Sant (24,49). Luc conta las fasas d’aquela istòria amb coeréncia. Es convencut que «es pas dins un canton de mond qu'aqueles faches succediguèron» (Ac 26,26) e liga alara son recit a de personatges e episòdis concrèts del moment istoric ont viu (1,2; 2,1-2; 3,1-2).

Insistís sus l’aspècte salvador de Jèsus. Luc divisa l'istòria de la salvacion en tres estapas:

1. Lo periòde d’Israèl, l’Ancian Testament es lo temps de la promesa.
2. Lo periòde del ministèri de Jèsus, amb l’evangèli comença lo temps del compliment. Jèsus es la figura centrala de l'istòria de la salvacion dins lo tresen evangèli. Jèsus es Lo Salvador, lo Messias, lo Senhor. D'una costat, Luc soslinha lo desenh salvador de Dieu (1,47; 3,6). D'autre, qu'en Jèsus se trapa la salvacion (Lc 1,69.71.77; 2,30; 19,9).
3. Lo periòde de la Glèisa, lo compliment que s'inicièt amb Jèsus contunha amb los sieus discípols. La mission de la Glèisa es guidada per l'Esperit, es lo temps de la salvacion presenta ara e aicí.

Dins d’aquel encastre teologic la vila de Jerusalèm a un ròtle fòrça especial. L’Evangèli de Luc comença amb una perspectiva plan clara: lo camin cap a Jerusalèm (9,51—19,44), ont se debana la passion de Jèsus, las aparicion del ressuscitat e l’Ascensió. E al libre dels Faches dels Apostòls s’inícia la mission dels discipols dempuèi Jerusalem cap a totas las nacions. L'importància de Jerusalem s'evidenta al cors de tota l’Evangèli: l’anóncia a Zacaries en lo temple de Jerusalem (Lc 1,5-25), los parents pòrtan Jèsus al temple per lo presentar al Senhor (2,22-24), Jèsus va al temple amb dotze ans (Lc 2,41-52), cap de profèta li caliá morir defòra de Jerusalem (Lc 13,33), passion, mòrt, resurrecció, aparicions e ascensió a Jerusalem (Lc 19,45-24,53).

Sortisson de tèmas dins d'aquel evangèli: la misericòrdia (6,27-36), daissar tot per seguir Jèsus (5,11.28; 9,23.62; 12,33; 14,33), la pauretat (4,18; 6,20; 7,22; 12,13-21; 16,9.14.19-31; 18,22; 21,4), la jòia (15,7.10.32; 19,6; 24,41.52) e la pregària (3,21; 5,16; 6,12; 9,18.28-29; 11,1; 18,1; 21,36; 22,46).

Los manuscrits

Los manuscrits mai ancians de l'Evangèli de Luc son tres fragments de papir que datan del sègle segond a la fin o començament del sègle III.

• Papir 4 es benlèu lo mai ancian e data de la fin del sègle II, Luc 1:58-59, 62-2:1,6-7; 3:8-4:2,29-32,34-35, 5:3-8; 5:30-06:16.
• Papir 75 data de la fin del sègle II e començament del III conten Luc 3:18-04:02 +; 4:34-5. 10; 5:37-18:18 +; 22:4-24:53 e Joan 1:01-11:45, 48-57, 12:03-13:10, 14: 8-15:10.
• Papir 45 datat de la mitat del sègle III, conten una granda partida dels quatre Evangèlis.
• Papir 69, sègle III, conten lo recit de Jèsus don lo jardin de Getsemani e las negacions de Pèire.
• Papir 3
• Papir 7
• Papir 42
• Papir 82
• Papir 97

Lo Codèx Sinaiticus e Codèx Vaticanus, son de codèxs del sègle VI e los mai ancians manuscrits que contenon lo tèxt complet de Luc. Lo Codèx de Beza manuscrit del sègle V o VI, conten tanben Luc al complet.

Relacion amb l'Evangèli de Marc

Las similituds entre l'Evangèli de Marc e l'Evangèli de Luc faguèron sorgir doas teorias per explicar los ligams entre aqueles dos libres.

La primièra teoria, expausada pels Paires de la Glèisa e fòrça savents modèrns, afirma que l'evangèli de Marc es una còpia mutilada de l'evangèli de Luc. Marc auriá eliminat tot çò qu'èra pas en acòrdi amb sas cresenças gnosticisme.

La segonda teoria, totalament contrària, afirma qu'es Luc que copièt de Marc son evangèli, lo modificant e en l'adobant per l'adaptar als sieus critèris. Aquela teoria es defenduda per Charles B. Wait, que compara los dos evangèlis e arriba a la conclusion que l'autor de Luc quand escriguèt son òbra, aviá amb el, entre autres documents, l'evangèli de Marc. Lo teològ e escrivan Bart Ehrman defendon tanben aquela ipotèsi.

Possibla Origina Aramèa

Se defend qu'es possible que la letra seriá dirigida a Teofil ben Anas, Grand Prèire, saducèu e conhat de Caifas entre 37 e 42. Es a dire, se lo Teofil de Luc es Teofil ben Anás, la letra serià dirigida als josieus saducèus, e pas als gentius, coma ditz la tradicion populara.