Epaminondas

Epaminondas (vèrs 418, Tebas - 362 avC, Mantinèa) es un generau e un òme politic teban de la premiera mitat dau sègle IV avC. Amic de Pelopidas, un dei caps dau partit popular de la vila, participèt a la liberacion de sa ciutat, ocupada per Esparta, en 379-378 avC. Puei, reorganizèt l'armada tebana e ne'n venguèt lo cap comandant. Amb aquelei fòrças, infligiguèt una gròssa desfacha a Esparta a la batalha de Leuctra en 372 avC. Aquò marquèt lo començament dau declin de la poissança espartenca e permetèt ai Tebans de venir la poissança dominanta en Grècia. Pasmens, aquela egemonia se turtèt a l'ostilitat deis autrei ciutats. En 362 avC, Epaminondas deguèt donc combatre una coalicion gropant Esparta, Atenas, Mantinèa e Corint. Venceire, moriguèt sus lo prat batalhier de Mantinèa, çò qu'entraïnèt la fin de l'egemonia tebana.

Estatua d'Epaminondas.

Biografia

Jovença e formacion

Epaminondas nasquèt dins una familha modèsta de la noblesa tebana entre 420 e 415 avC. Son paire, Polimnis, es principalament conegut per aver acuelhit lo filosòf pitagorician Lisis de Tarenta († 390 avC) durant un exili en Grècia. Epaminondas aguèt donc una educacion avançada dins mai d'un domeni. En parallèl, se destrièt sus lo prat batalhier, especialament durant la Guèrra de Corint. D'efiech, i sauvèt la vida de Pelopidas, un cap dau partit popular de la ciutat e lei dos òmes venguèron amics.

La lucha còntra l'egemonia espartenca

En 382 avC, Esparta aprofichèt una error dei Tebans per installar una garnison dins la vila. Aquela ocupacion durèt quatre ans e plusors caps dei faccions populars deguèron quitar la ciutat per s'installar a Atenas. Pasmens, Epaminondas demorèt dins la vila e i encoratjèt la revòuta. En 379 avC, menèt ansin un grop de combatents a l'assaut de la Cadmèa, l'acropòli de Tebas. Aquò permetèt de liberar la ciutat après la retirada definitiva deis Espartencs en 378 avC.

Pasmens, Esparta renoncièt pas a l'idèa de tornar establir sa preséncia en Grècia Centrala. Ansin, una lònga guèrra comencèt entre leis Espartencs e lei Tebans. De 378 a 376 avC, sensa l'ajuda deis Atenencs, lei Tebans perdiguèron lo sostèn de plusors ciutats-estats de la region mai capitèron a resistir. Durant aqueu periòde, Epaminondas venguèt una figura politica de sa ciutat amb una eleccion au pòste de beotarc. Participèt tanben ai combats e obtenguèt plusors victòrias gràcias a de tacticas de guerilha. Puei, en 375 avC, ganhèt una batalha importanta còntra plusors ciutats de Grècia Centrala aliadas ais Espartencs. Per empedir tota defeccion suplementària, ordonèt tanben la destruccion de Tanagra, de Platèa – aliada istorica d'Atenas – e de Tespies.

La destruccion de Platèa aguèt un efiech fòrça negatiu sus l'imatge de Tebas en causa dau ròtle tengut per aquela ciutat durant lei Guèrras Medicas. Pasmens, entraïnèt una viva reaccion d'Esparta que mandèt una armada importanta en Beocia. Menada per lo rèi Cleombrot II, aquela fòrça foguèt esquichada a la batalha de Leuctra per l'armada tebana dirigida per Epaminondas.

L'egemonia tebana e la mòrt d'Epaminondas

L'establiment de l'egemonia tebana

La batalha de Leuctra aguèt un resclantiment major en Grècia car l'armada espartenca èra considerada coma invinsibla. De mai, lei Tebans i èran en inferioritat numerica. Pasmens, Epaminondas aguèt l'idèa de modificar l'òrdre tradicionau de la falanja grèga per resistir ais assauts advèrs. Leis Espartencs i perdiguèron un milier d'òmes, compres lo rèi Cleombrot II, e deguèron se retirar vèrs lo sud.

Après aqueu succès, Epaminondas obtenguèt l'aliança de plusors ciutats-grègas desirosas de combatre l'egemonia espartenca. Aquò li permetèt de reünir una armada considerabla (fins a 80 000 òmes) e d'intrar en Peloponès. Pasmens, lo rèi espartenc Agesilas II rebutèt totei leis atacas dirèctas còntra Esparta. Incapable de rompre aquela resisténcia, Epaminondas decidèt de dirigir sei fòrças vèrs lo rèsta de Peloponès onte combateguèt totei leis elements i fondant la poissança de son enemiga. En particular, liberèt leis Ilots, ordonèt la reconstruccion dei fortificacions de Mantinèa e bastiguèt plusors fortalesas destinadas a blocar leis Espartencs dins lo sud-èst de la peninsula.

La defensa de l'egemonia tebana

A son retorn a Tebas, Epaminondas foguèt brèvament menaçat per un procès ordonat per seis adversaris car aviá passat lei limits de son mandat de beotarc. Pasmens, en causa de sei succès, foguèt aisament aquitat e tornar elegit beotarc. En revènge, deguèt faciar una menaça novèla amb la formacion d'una aliança entre Atenas e Corint. Aquela coalicion foguèt pauc a pauc ragantada per d'autrei ciutats grègas, compres Esparta.

Lei fòrças tebanas mantenguèron una situacion d'equilibri militar sus lei frònts terrèstres e maritims. Pasmens, lo conflicte alassèt plusors aliats de Tebas. En particular, en 362 avC, Mantinèa assaièt de rompre son aliança amb Tebas, çò qu'èra enebit per un tractat signat entre lei doas vilas. Per i mantenir la dominacion tebana en plaça, Epaminondas i anèt amb una importanta armada (32 000 òmes). Se turtèt a una coalicion grèga aguent reünit 23 000 òmes. Epaminondas e la màger part de sei luòctenents foguèron tuats durant lo combat. Ansin, maugrat una victòria tactica, lei Tebans deguèron negociar. Aquò entraïnèt la fin de l'egemonia tebana e marquèt lo començament de l'expansion macedoniana.

Influéncia e posteritat

Epaminondas foguèt una personalitat majora de la Grècia Antica durant leis ans 370-360 avC. Sa politica e sa reorganizacion de l'armada tebana permetèron a Tebas de venir la ciutat grèga pus poderosa de 372 a 361 avC. De mai, sei victòrias de Leuctra e de Mantinèa afebliguèron grèvament Esparta que foguèt jamai capabla de restaurar sa poissança anciana. Pasmens, lei guèrras recurrentas dau periòde tirèron tanben fòrça sus lei ressorsas de totei leis autrei ciutats-estats, compres Tebas. Ansin, après 361 avC, lei vilas grègas passèron pauc a pauc sota lo contraròtle de Macedònia. En particular, Tebas foguèt militarament ocupada per una garnison macedoniana après la batalha de Queronèa en 338 avC.

Au nivèu militar, Epaminondas es tanben famós per son utilizacion de l'òrdre oblic dins lei combats de falanja. Aquò li permetèt de ganhar sei doas batalhas majoras. Autra innovacion, placèt sei tropas d'elèit sus l'ala senèstra de sa falanja en fàcia dei tropas d'elèit enemigas. Aquò permetiá a l'ala senèstra de sa falanja, tradicionalament l'ala febla d'aquela formacion, de resistir ais atacas enemigas.

Annèxs

Liames intèrnes

• Leuctra (batalha de).
• Mantinèa (batalha de).
• Tebas.

Bibliografia

• (fr) Pierre Carlier, Le IVe siècle grec jusqu’à la mort d’Alexandre, Seuil, coll. « Points Histoire / Nouvelle histoire de l'Antiquité », 1996.