Carles VI de França
Carles VI (3 de decembre de 1368 – 21 d'octobre de 1422), conegut coma Le Bien-Aimé, foguèt rei de França de 1380 fins a sa mòrt en 1422. Es conegut per sa malautiá mentala e los episòdis psicotics que l'afèctèron tota sa vida.
.svg)
Ascendèt al tròn a l'edat d'onze ans, daissant enrè una situacion militara favorabla, marcada per la reconquista de la majoritat de las possessions anglesas en França. Primièra posicion jos la regéncia de sos oncles, los ducs de Borgonha, Anjou, Berry e Bourbon, Carles decidiguèt en 1388, a 20 ans, de s'emancipar. En 1392, mentre dirigissiá una expedicion militara contra lo Ducat de Bretanha, lo rei aguèt son primièr atac de deliri, pendent que ataquèt los sieus òmes dins lo bòsc de Le Mans. Unes meses mai tard, après lo Bal des Ardents (genèr de 1393) ont escapèt pauc a pauc de la mòrt de la crema, Carles foguèt plaçat de nòu jos la regéncia de sos oncles, los ducs de Berry e Borgonha.
Dempuèi alara, e fins a sa mòrt, lo rei alternèt entre periòdes d'instabilitat mentala e lucidesa. Lo poder èra ocupat per sos oncles influents e per son esposa, la reina Elisabèt de Bavièra. Son fraire pichon, Loís I d'Orléans, tanben aspirava a la regéncia e vegèt créisser son influéncia. L'enemistat entre Loís d'Orléans e Joan lo Sens Pau, successor de Felip lo Temerari coma duc de Borgonha, afondrèt França dins la Guèrra Civila d'Armanyac-Burgondia de 1407-1435, pendent que lo rei se trobèt successivament contrarotlat per l'un o l'autre dels dos partits.
En 1415 son armada foguèt esmagada pels Angleses a la Batalha d'Asincort, que menèt a la signatura per Carles del Tractat de Troyes, que desertèt completament son filh, lo Dauphin e lo futur Carles VII, en favor de son futur gendre Enric V d'Anglatèrra. Enric foguèt fach regent e eretièr al tròn de França, e Carles lo maridèt amb sa filha Catarina de Valois. Pasmens, Enric moriguèt pauc abans Carles, que donèt a la Dinastia de Valois l'oportunitat de contunhar la luta contra la Casa de Lancaster, çò que menèt a la victòria finala de Valois e la fin de la Guèrra de Cent Ans en 1453. Carles foguèt succedit per la lei per son nebot, l'infant Enric VI d'Anglatèrra, mas lo filh de Carles foguèt coronat d'en primièr a la Catedrala de Rems e foguèt largament considerat quitament abans son coronament coma lo vertadièr eretièr pel pòble francés.
Primièras annadas
modificarCarles nasquèt a París, a la residéncia reiala de l'Ostal Saint-Pol, lo 3 de decembre de 1368, filh del rei Carles V de la Dinastia de Valois e de Joana de Borbon.[1] Coma filh ainat del rei, Carles èra eretièr al tròn francés e aviá lo títol de Dauphin de França.
Rei de França
modificarRegéncia
modificarA la mòrt de son paire lo 16 de setembre de 1380, heretèt lo tròn de França. Sa coronacion se debanèt lo 4 de novembre de 1380, a la Catedrala de Rems.[2] Carles VI aviá pas que 11 ans quand foguèt coronat rei de França. Pendent sa minoritat, França foguèt governada pels oncles de Carles, coma regents. Quitament se l'edat reiala de la majoritat èra de 14 ans (l'"edat de rendicion de comptes" jos lo Drech canonic Catolic Roman), Carles acabèt la regéncia a l'edat de 21 ans.
Los regents èran Felip lo Negre, duc de Borgonha, Loís Ièr, duc d'Anjau, e Joan, duc de Berry - totes fraires de Carles V - amb Loís II, duc de Borbon, oncle maternal de Carles VI. Felip prenguèt lo ròtle dominant pendent la regéncia. Loís d'Anjau luchava per sa reclamacion al Reialme de Nàpols après 1382, morint en 1384; Joan de Berry èra interessat subretot al Lengadòc[3], e pas particularament interessat a la politica; e Loís de Borbon èra una figura en granda partida sens importància, a causa de sa personalitat (mostrant de signes d'instabilitat mentala) e estatut (que èra pas filh d'un rei).
Pendent lo govèrn de sos oncles, las ressorças financièras del reialme, plan bastidas per son paire Carles V, foguèron gastadas pel benefici personal dels ducs, que los interesses èran sovent divergents o quitament opausats. Pendent aquel temps, se refortiguèt lo poder de l'administracion reiala e los impòstes foguèron restaurats. Aquela darrièra politica representèt una reverson de la decision del lièch de mòrt del paire del rei Carles V de revocar los impòstes, e menèt a de revòltas d'impòst, conegudas coma Harelle. Se necessitava de mai grands revenguts fiscals per sosténer las politicas d'egoïsme dels oncles del rei, que los interesses èran sovent en conflicte amb aqueles de la corona e amb los autres. La Batalha de Roosebeke (1382), per exemple, brilhantament ganhada per las tropas reialas, foguèt perseguida unicament al benefici de Felip de Borgonha. L'excedent de tresaur precísament acumulat per Carles V foguèt rapidament perdut.
Carles VI acabèt la regéncia en 1388, ocupant lo govèrn personal. Restaurèt lo poder als assessors fòrça competents de Carles V, coneguts coma los Marmousets,[4] que comencèron un novèl periòde d'alta estima per la corona. Carles VI èra largament conegut coma Carles lo Estimat per sos subjèctes.
Malautiá mental
modificar
Los primièrs succèsses de Carles VI amb los Marmousets coma conselhièrs se dissipan rapidament coma resultat dels esclataments de psicosis qu'experiencièt dempuèi sos vint ans. La malautiá mentala pòt aver estat transmesa pendent de generacions a travèrs de sa maire, Joanna de Borbon.[5] Quitament s'èra encara nomenada pels sieus subjèctes Carles lo Estimat, venguèt tanben conegut coma Carles lo Fòl.
Lo primièr episòdi conegut de Charles se debanèt en 1392 quand son amic e assessor, Olivier de Clisson, foguèt victima d'un assag d'assassinat. Quitament se Clisson subrevisquèt, Charles èra decidit a castigar l'aspirant a assassin, Pierre de Craon, qu'aviá refugiat en Bretanha. Joan V, duc de Bretanha, èra pas dispausat de lo liurar, de biais que Carles preparèt una expedicion militara.
Los contemporanèus diguèron que Charles semblava èsser dins una "fèbre" per començar la campanha e desconectat dins son discors. Carles partiguèt amb una armada lo 1èr de julhet de 1392. Lo progrès de l'armada foguèt lent, menant Carles a una frenesi d'impaciéncia. Alara que lo rei e son escòla viatjavan pel bòsc près de Le Mans un matin caud d'agost, un lèper descalç vestit de dragons corrèt cap al caval del rei e prenguèt sa nòvia. "Vòli pas mai, rei nòble!", diguèt: "Pas mai passar, nòble rei!" Las escòlas del rei toquèron l'òme de nòu, mas l'arrestèron pas, e seguèt la procession pendent mièja ora, repetissent sas cridas.[6] La companhiá sortiguèt del bòsc a miègjorn. Una pagina que s'afogèt del solelh daissèt tombar la lança del rei, que se amagèt fòrt contra un casco d'acièr portat per una autra pagina. Charles s'estremèt, dessenhèt son espasa e cridèt "Avancèt contra los traïtors! Volon me balhar a l'enemic!" Lo rei esperèt son caval e comencèt a balançar son espasa a sos companhs, combatent fins qu'un de sos camaradas e un grop de soldats foguèron capables de lo prene de son montatge e de lo metre al sòl. Demorèt silenciós e reagiguèt pas, mas puèi tombèt en coma; coma mesura temporària, lo rei foguèt menat al castèl de Creil, ont un bon aire e un environament agradable podavan lo portar a sos sentits[1]. Tuèt un cavalièr conegut coma "Lo Bastard de Polignac" e divèrses autres òmes.[7]
Los periòdes de malautiá mentala contunhèron pendent tota la vida del rei. Pendent una en 1393, poguèt pas se remembrar de son nom e sabiá pas qu'èra rei. Quand sa femna venguèt lo visitar, demandèt a sos servicis çò qu'èra e lor ordonèt de s'ocupar de çò que requeriá per lo daissar sol.[8] Pendent un episòdi de 1395-96 afirmèt qu'èra Sant Jordi e que son escut d'armas èra un leon amb una espasa butada a travèrs d'el.[9] A aquel moment, reconeguèt totes los oficièrs de son ostal, mas coneissiá pas sa femna ni sos enfants. A vegadas correva salvatjament pels passadisses de sa residéncia parisenca, l'Ostal de Saint-Pol, e per lo mantenir a l'interior, los bilhets èran murats. En 1405, refusèt de se banhar o cambiar de vestits pendent cinc meses.[10] Sos episòdis psicotics posteriors foguèron pas descrichs en detalh, benlèu a causa de la similitud de son comportament e deliris. Lo papa Piu II, que nasquèt pendent lo règne de Carles VI, escriguèt dins sos Comentaris qu'i aviá de moments ont Carles pensava qu'èra fach de veire, e atal ensagèt de se protegir de diferents biais per se trencar pas. Segon los rapòrts, aviá de barras de fèrre cosidas sus sos vestits per se trencar pas se entrava en contacte amb una autra persona.[11] Aquela condicion es coneguda coma deliri de veire.
Lo secretari de Carles VI, Pierre Salmon, passèt fòrça temps discutissent amb lo rei alara qu'èra intermitentament psicotic. Dins un esfòrç de trobar un tractament per la malautiá del rei, estabilizar la situacion politica turbulenta, e assegurar son pròpri futur, Salmon supervisèt la produccion de doas versions diferentas de las guidas plan iluminadas a la bona reialtat conegudas coma Dialògs de Pierre Salmon.[12]
Bal des Ardents
modificarLo 29 de genièr de 1393, una bola mascada, que mai tard foguèt coneguda coma lo Bal dels Ardents ("Ball dels Òmes Cremants"), aviá estat organizada per Elisabèt de Bavièra per celebrar lo maridatge d'una de sas damas d'esperança al Ostal de Saint-Pol. Per suggeriment de Huguet de Guisay, lo rei e quatre senhors mai salvatges.[13] Èran vestidas amb de vestits de lin cosida a lors còrs e sopa en cera o tonatge resinós per téner una cobèrta de can fraccionat, de biais qu'apareissián a peluts de cap a pè".[14] Per suggeriment d'un Yvain de Foix, lo rei ordonèt que los portaires de torchas se metèsson en pè al costat de la cambra. Pasmens, lo fraire del rei Loís Ièr, duc d'Orléans, qu'èra arribat tard, s'aprochèt amb una torça iluminada per descobrir l'identitat dels mascaradors, e accidentalment incendièt un d'eles. I aviá panica a mesura que s'espandissián las flamas. La duquesa de Berry lancèt lo tren de son vestit sul rei per lo protegir.[16] Divèrses cavalièrs qu'ensajavan d'apagar las flamas foguèron severament cremats. Quatre dels òmes salvatges moriguèron: Carles de Poitiers, filh del comte de Valentinois; Huguet de Guisay; Yvain de Foix; e lo comte de Joigny. Un autre Jean Jean, filh del Senhor de Nantouillet foguèt salvat sautant dins una banha d'aiga de plat.
| Precedit per | Carles | Seguit per | |||
| Carles V |
|
Carles VII |
.svg){kind=small}
Referéncias
modificar- ↑ 1,0 et 1,1 Roux 2009, p. 244.
- ↑ Sumption 2009, p. 397.
- ↑ Vaughan, 40–41
- ↑ Vaughn, 42
- ↑ Earenfight 2013, p. 196.
- ↑ W. H. Jervis, A History of France: from the Earliest Times to the Fall of the Second Empire in 1870, (London: John Murray, 1884), 228, §5; Jean Juvenal des Ursins, Histoire de Charles VI, Roy de France, (Paris: A. Desrez, 1841), 377; Michaud, J. F and L. G., Biographie universelle, ancienne et moderne, 85 vols., (Paris: L. G. Michaud, 1813), 8:114 sub Charles VI.
- ↑ Denieul-Cormier 1980, p. 195
- ↑ R. C. Famiglietti, Royal Intrigue: Crisis at the Court of Charles VI, 1392–1420, New York, 1986, p. 4, citing the chronicle of the Religieux de Saint-Denis, ed. Bellaguet, II, pp. 86–88.
- ↑ R. C. Famiglietti, Royal Intrigue: Crisis at the Court of Charles VI, 1392–1420, New York, 1986, p. 5, citing the chronicle of the Religieux de Saint-Denis, ed. Bellaguet, II, pp. 404–05.
- ↑ R. C. Famiglietti, Royal Intrigue: Crisis at the Court of Charles VI, 1392–1420, New York, 1986, p. 6, citing the chronicle of the Religieux de Saint-Denis, ed. Bellaguet, III, p. 348
- ↑ Enea Silvio Piccolomini (Papa Pio II), I Commentarii, ed. L. Totaro, Milano, 1984, I, p. 1056.
- ↑ https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Dialogues_de_Pierre_Salmon
- ↑ Froissart's Chronicles, ed. T. Johnes, II (1855), p. 550
- ↑ See the chronicle of the Religieux de Saint-Denis, ed. Bellaguet, II, pp. 64–71, where the squire's name is given correctly as "de Guisay".