Juli Cesar

Juli Cesar (nom latin complèt Gaius Iulius Caesar) (vèrs 100- 15 de març 44 avC) foguèt un generau e un òme d'estat roman que tenguèt un ròtle primordiau dins la transformacion de la Republica Romana en Empèri Roman. D'efèct, orator famós elegit ai foncions pus autas de la Republica gràcias au sostèn dei classas popularas e de l'aristocràcia bassa, formèt una aliança politica ambé Crassus e Pompèa que li permetèt de dominar la vida politica romana fins a sa partença per la conquista de Gàllia de 58 a 51 avC. A son retorn, deguèt faciar l'ostilitat dau Senat e de Pompèa que va entraïnar una guèrra civila fins a 46 avC. Venceire, Cesar venguèt lo mèstre unic de Roma. Pasmens, la menaça d'una restauracion de la monarquiá romana a son profiech uniguèt seis advèrsaris dins un complòt que capitèt de l'assassinar. A sa mòrt, la situacion politica romana venguèt marrida e divèrsei guèrras civilas van s'acabar per l'instauracion de l'Empèri sota la direccion de son nebot Octavi vengut August.

Buste de Juli Cesar.

Naissença, educacion e jovença

Retrach dau paire de Juli Cesar.

Juli Cesar nasquèt vèrs 100 avC dins la familha patriciana deis Iulii. Son paire èra Caius Iulius Caesar III que foguèt pretor en 92 avC e sa maire Aurelia Cotta. Aguèt tanben doas sòrres dichas Julia Caesaris Minor e Julia Caesaris Maior. Sa familha fasiá de l'aristocràcia menora de la Republica Romana. Pasmens, maugrat aquel estatut, certanei de sei membres agantèron de pòstes importants au sen deis institucions republicanas coma l'oncle de Cesar, Sextus Iulius Caesar III, que foguèt consul en 91 avC. De mai, la familha Cotta, tanben d'origina patriciana, teniá tanben de relacions e de proteccions importantas que foguèron utilas pendent lei premiereis annadas de la carriera politica de Cesar.

Dirigida per sa maire, l'educacion de Cesar e de sei sòrres foguèt exemplara. Venguèt un orator fòrça dotat e mestrejèt fòrça ben totei leis arts dei relacions socialas romanas : amabilitat e cortesiá ambé seis òstes, prodigalitat sensa retenguda,viure dau monde pendent lei banquets, discussion brilhanta e cultura importanta. Gràcias a aquelei qualitats, Cesar se dirigiguèt vèrs la vida politica de Roma dins lo camp dei populares que sa familha èra membre.

Contèxte politic

Pendent lo sègle I avC, Roma foguèt entraïnada dins una tièra de conquistas novèlas sota l'influéncia de generaus ambiciós. Marius conquistèt una partida de Numibia, Silla prenguèt definitivament lo contraròtle de Grècia e ocupèt una partida d'Anatòlia e, enfin, Pompèa conquistèt Siria e ocupèt lo reiaume de Judèa. Òr, aqueleis agrandiments e sei consequéncias ai nivèus politics, economics e sociaus van destabilizacion leis institucions e l'estructura de la Republica Romana.

Dificultats economicas

Au nivèu economic, lei conquistas dau sègle I avC e la distribucion dei butins de guèrra e dei tributs pagats per lei províncias permetèron l'enrichiment de l'Estat e de certanei particulars. Ansin, lei bens publics foguèron pauc a pauc partejats entre lei membres de l'aristocràcia. Lei senators assaièron d'encaparrar lo maximum de terrens e lei chivaliers, classa inferiora de la noblesa mai en plena ascension, s'ocupèron de l'esplecha dau rèsta dei bens publics e d'activitats comercialas o financieras. Pasmens, lo rèsta dei ciutadans romans e de la populacion dei territòris contraròtlats per la Republica, especialament leis abitants deis autrei ciutats italianas, demorèron en defòra de la proprietat e dei revenguts produchs per aquelei bens. Aquelei tensions economicas va rapidàment trobar un ecò au nivèu politic e entraïnar una crisi grèva deis institucions de la Republica Romana.

Crisi deis institucions republicanas

Causada per leis inegalitats economicas multiplas, la crisi deis institucions republicanas regardèt dos nivèus de la societat romana : l'estatut dei vilas italianas somesas per leis armadas romanas e la lucha entre lei faccions politicas popularas e optimates dins Roma. Enfin, se fau notar la reforma de l'armada romana lei consulats de Marius. Au contrari dau modèl d'armada dei premiers sègles de la Republica, sei soudats èran plus de ciutadans protegent Roma mai de professionaus estacats a un generau. Aquò afebliguèt lo contraròtle dau Senat e dei consuls sus lei fòrças armadas aumentant lei possibilitats de còps d'estat car lei generaus aprofichèron sei succès per realizar de carrieras politicas majoras. De mai, aquela reforma donèt una valor fòrça inegala ai diferenteis unitats militaras romanas en foncion de lor generau. La repression malaisada de la revòuta d'esclaus d'Espartac (73-71 avC) ne'n foguèt la demonstracion.

Lei tensions entre Roma e lo rèsta dei vilas d'Itàlia virèron en guèrra civila (Guèrra Sociala) de 91 a 88 avC. Leis abitants dei províncias, que sei governadors avián pus esplechadas qu'administradas, revendiquèron l'egalitat ambé lei ciutadans romans. Après una guèrra acarnada e una repression saunosa, lei revòutas obtenguèron finalament satisfaccion.

En revènge, a l'interior de la capitala, la situacion politica se melhorèt pas entre popularas, favorables ai revendicacions dei classas popularas e de l'aristocràcia bassa, e optimates defendent una linha conservatritz e lo mantenement deis institucions republicanas. Lo conflicte entre lei doas tendàncias acomencèt vèrs 130 avC ambé leis assais de reformas dei fraires Grac. En causa de l'afebliment dau poder centrau e de l'autonomia granda de l'armada romana, aquelei tensions causèron divèrsei guèrras civilas entre lei partisans de Marius favorable ai populares e Silla favorable ais optimates. Lo segond foguèt venceire e installèt sa dictatura. Seis objectius èran d'eliminar seis advèrsaris politics e de restaurar l'autoritat dau Senat. Pasmens, son òbra subrevisquèt gaire a sa mòrt en 78 avC.

Carriera politica e militara

L'ascension politica

L'ascension politica au sen de la vida politica romana se debanèt de 78 avC a son eleccion coma consul en 59 avC. Pasmens, sei relacions ambé lo monde politic acomencèron tre la fin deis annadas 80 avC. D'efèct tre 82 avC, Cesar, que sa familha fasiá partida dei populares, deguèt faciar l'ostilitat de Silla. Foguèt somat de repudiar sa frema Cornelia Cinna. Refusèt mai deguèt s'alunchar de Roma. I perdiguèt una carga dins lo clergat de Jupitèr obtenguda en 84 avC, la dot de son maridatge e la màger part de seis eiretatges. Après quauquei mes, lo sostèn de sa familha maternala permetèt d'arrestar sa traca per lei partisans de Silla. Dins aquò, Cesar preferiguèt s'exilar dins lei províncias orientalas que i participèt a d'operacions militaras coma lo sètge de Mitilena. Rintrèt a Roma après la mòrt de Silla en 78 avC.

La carriera politica de Cesar acomencèt per d'accusacions publicas còntra de governadors partisans de Silla. Aquò foguèt l'occasion de venir una figura coneguda de la vida politica romana maugrat doas reviradas còntra Gnaeus Cornelius Dolabella e Gaius Antonius Hybrida. Pasmens, se lo premier èra pron poderós per obtenir l'ajuda d'uneis orators e un sostèn politic important, lo segond deguèt demandar l'intervencion dei tribuns per empachar una condamnacion. Puei, Cesar anèt en Grècia a Ròda per melhorar son talent d'orator. Au retorn, foguèt capturat per de piratas e deguèt pagar un recapte per sa liberacion.

Durant son absència de Roma, foguèt estat nomat pontife. Rintrèt en 73 avC e entreprenguèt de realizar lo cursus honorum. Per aquò, Cesar decidiguèt d'empruntar fòrça de sòus per poder flatar leis electors. Lei resultats foguèron rapidàment obtenguts. Venguèt questor en 69 avC, senator en 67 avC, edil en 65 avC, Pontifex Maximus en 63 avC, pretor en 62 avC, propretor per Espanha en 61 avC e enfin consul en 59 avC. Durant aqueleis annadas, venguèt un membre eminent dei populares e un pròche de Licinius Crassus, una dei premierei fortunas de Roma. Vèrs la fin deis annadas 60 avC, aprofichèt sei pòstes per ajudar un complòt mancat per atribuir la dictatura a Crassus e faguèt probablament partida dei partisans de Catilina a l'interior de Roma esperant un succès de la conjuracion per prendre lo contraròtle de la ciutat. Dins aqueu darrier cas, sa popularitat e l'absència de pròvas evidentas entraïnèt l'abandon rapids dei sospicions.

Lo premier triumvirat

Lo premier triumvirat foguèt lo nom donat a l'aliança formada per Cesar, Crassus e Pompèa per dirigir la politica de la Republica Romana. Permetèt l'eleccion de Cesar coma consul en 60 avC per l'annada 59 avC. Consul, Cesar capitèt rapidàment son omològ Bibulus dau partit de l'aristocràcia qu'aviá d'empachar Cesar d'aplicar sa politica per una tièra de mesuras gaire abilas coma lo tiratge d'augurs marridas per empachar lei reünions de vòte. Après quatre mes de blocatge, foguèt caçat dau forum per la fòga e demorèt dins son domeni fins a la fin de l'annada. Ansin, Cesar poguèt donc contentar lei classas popularas, cumplir lei promessas de Pompèa que lo Senat aviá refusadas après son succès còntra Mitridates VI Eupator e trobar de sostèns novèus dins l'aristocràcia bassa o en província.

Lei metòdes de Cesar foguèron generalament autoritàrias per butassar l'oposicion dau Senat e, de còps, aquela dau tribunat dei plebèus. Sei mesuras principalas foguèron la ratificacion dei promessas politicas de Pompèa en Òrient, l'adopcion d'una lèi agrària permetent de distribuir de terrens publics ai veterans de Pompèa e ai paures de Roma e una reforma de l'administracion dei províncias. Capitèt tanben de formar una aliança politica entre Roma e Egipte. I obtenguèt una recompensa dau rèi Ptolemèu XIII que li permetèt de pagar lo rèsta de sei deutes.

A la fin de son annada de consulat, lo nombre de partisans de Cesar aviá donc fòrtament aumentat e poguèt preparar sa partença per Gàllia. Aliat ambé lei tribuns dei plebèus, obtenguèt lo govèrn dei províncias dau nòrd d'Itàlia e dau sud de Gàllia. Enfin, poguèt ajudar l'eleccion d'amics ai pòstes majors de la Republica e exilar son advèrsari Ciceron.

La conquista de Gàllia

Pintura representant la capitulacion de Vercingetorix en 52 avC.

La conquista de Gàllia se debanèt de 58 a 51 avC. L'objectiu d'aquela guèrra èra d'aumentar son prestigi e sa fortuna e d'assegurar la fidelitat d'un nombre important de soudats. Au començament de la guèrra, Cesar assaièt d'instaurar de protectorats romans sus lei pòbles de la region e de trobar d'aliats fisables. Pasmens, seis operacions de pacificacion se turtèron pauc a pauc a una resisténcia fòrta car lei Gallès èran pus organizats que previst e se revoutèron mai d'un còp còntra lei Romans. Ansin, la guèrra se transformèt en guèrra de conquista que va s'acabar per l'eliminacion d'unei pòbles e l'annexion de Gàllia a l'empèri de la Republica Romana.

Leis operacions acomencèron en 58 avC quand leis Eduens demandèron son ajuda per arrestar la migracion deis Elvètas. Puei, s'ocupèt de replegar la temptativa d'invasion d'una coalicion germanica, sostenguda per certanei Gallés, d'Arioviste totjorn en 58 avC. Aquelei dos succès li permetèt d'obtenir l'aliança deis Eduens e de venir l'arbitre dei relacions entre pòbles gallés. De 56 avC a 54 avC, Cesar someteguèt lei populacions dei regions pròchas l'Ocean Atlantic e la Manja, traversèt lo Ren per una demonstracion militara sus lo territòri german e impausèt un tribut — teoric — a certanei tribús de Granda Bretanha.

Pasmens, a partir de 54 avC, la situacion venguèt pus malaisada e dos revòutas generalas se debanèron en 54 avC puei en 52 avC. Lei doas foguèron reprimidas e après la rediccion de Vercingetorix a l'eissida dau sètge d'Alesia. Dins aquò, au contrari dei Commentaris de Cesar, Alesia marquèt pas la fin finala de la conquista car de resisténcias localas deguèron èstre vencudas durant tot l'annada seguenta fins a la presa d'Uxellodunum.

La fin dau triumvirat

Durant l'abséncia de Cesar, seis advèrsaris romans finiguèron per se renfòrçar tornarmai e per organizar de complòts còntra lo poder de Cesar jutjat tròp important o còntra la politica de son consulat qu'aviá creada una ostilitat gròssa dins l'aristocràcia. Lo Senat venguèt pauc a pauc lo centre d'aquela contestacion e la mòrt de Crassus en 53 avC, que marquèt la fin dau triumvirat, foguèt l'occasion per encoratjar lei dissensions entre Pompèa e Cesar. Lo premier venguèt pauc a pauc lo cap de l'oposicion a Cesar e lei republicans assiaèron de l'utilizar per abaissar lo prestigi de Cesar.

Lo Senat acomencèt d'aplicar oficialament aquela politica a partir de 52 avC quand Pompèa foguèt nomat consul unic. Per s'i opausar, Cesar demandèt l'autorizacion de se presentar au segond pòste sensa venir a Roma ambé lo sostèn dei tribuns dei plebèus. Lo Senat, ajudat per Pompèa, refusèt. Cesar demorèt donc dins lo nòrd d'Itàlia onte concentrèt de tropas per la seguida deis eveniments. Son refús d'abandonar sei cargas oficialas coma cap dei províncias dau nòrd d'Itàlia e dau sud de Gàllia après la fin de sei mandats entraïnèt l'òrdre de son retorn a Roma per lo Senat. Refusant tornarmai d'obeïr, Cesar e son armada se dirigiguèt donc vèrs la capitala que foguèt abandonada per Pompèa e sei partisans. Aquò foguèt lo començament de la guèrra civila.

La guèrra civila còntra Pompèa

Buste de Pompèa.

Buste de Cleopatra VII.

Au començament de la guèrra civila, lei fòrças de Pompèa èran pus nombrosas. Pasmens, aviá pas dirigit d'operacions militaras dempuei un nombre grand d'annadas e sei conselhiers èran magerament de politicians. En fàcia, lei tropas de Cesar, en campanha dempuei 58 avC, èran pus experimentadas, fòrça fidèlas e avián una organizacion melhora. Conquistèron donc aisament lo rèsta d'Itàlia mai Pompèa capitèt de s'embarcar a Brindisi. Cesar se dirigiguèt alora vèrs Espanha per eliminar una basa importanta dei partisans de Pompèa. En camin, deguèt tanben conquistar Marselha que se revòutèt en causa dei consequéncias economicas marridas per la vila de l'ocupacion romana de Gàllia. La ciutat grèga capitulèt en mai de 49 avC e Espanha en aost. En 48 avC, Cesar poguèt donc rintrar a Roma onte un Senat reduch li donèt la carga de dictator.

Puei, Cesar anèt en Epira e en Tessalia per atacar lei fòrças principalas de Pompèa. Maugrat de condicions malaisadas còntra de tropas numericament fòrça superioras, capitèt de vencre son advèrsari a Farsàlia. Sensa armada après aquela desfacha, Pompèa fugiguèt en Egipte onte será assassinat per Ptolemèu XIII enterin que Metellus Scipion e Caton partiguèron organizar de fòrças novèlas en Africa. Desbarcat a son torn en Egipte, Cesar decidiguèt de rebutar Ptolemèu XIII per l'assassinat de son rivau e participèt ai combats per la succession entre Ptolemèu XIV e Cleopatra VII. Puei, defendiguèt lei províncias orientalas romanas còntra una ofensiva dau rèi de Pont gràcias a un succès a Zela. Foguèt a l'occasion d'aquela campanha corta que Cesar auriá escrich sa frasa famosa « Veni, Vidi, Vici » (« Siáu vengut, ai vist, ai vencut ») per marcar la rapiditat de sa victòria. Enfin, acabèt son viatge egipcian per una visita dau país ambé la rèina Cleopatra.

La relacion entre Cesar e Cleopatra acomencèt probablament durant aqueu periòde. S'un maridatge èra impossible en causa dei lèis romanas permetent solament d'unir de Romans, aquela relacion èra tanben pas considerada coma un adultèr e va donc poder contuniar. Ansin, Cleopatra podriá faire divèrsei visitas a Roma dins lo domeni pròpri de Cesar e lo parèu aurá un enfant dich Cesarion (47-30 avC). Enfant masculin unic de Cesar, será assassinat per Octavi per eliminar un rivau dangerós au tròne imperiau.

Enfin, a partir de l'ivèrn 46 avC fins a la prima de 45 avC, Cesar s'ocupèt d'eliminar lei darrierei fòrças dei partisans de Pompèa. Lo 6 d'abriu de 46 avC, la victòria de Tapsus li permetèt de prendre lo contraròtle d'Africa. Enfin, lo 17 de març de 45 avC, lo rèsta dei tropas pompeianas foguèron anientadas a Munda marcant lo succès finau de Cesar dins la guèrra civila.

La fondacion d'un òrdre roman novèu

Extension dau territòri roman après lei conquistas de Cesar.

Après son succès còntra Pompèa, Cesar èra lo cap unic de Roma. Ansin, se leis institucions republicanas foguèron mantengudas, obtenguèt divèrseis onors e cargas que li permetèron de formar un govèrn inedit anonciant aqueu de l'Empèri e dirigir la Republica sensa oposicion ni limit. Lei principaus foguèron sa nominacion coma dictator per un mandat novèu, puei consul per cinc annadas, dictator per dètz annadas, consul per dètz annadas, prefècte dei mors (carga novèla similara a aquela de censor) e portaire de l'inviolabilitat dei tribuns dei plebèus. Finalament, donèt un sens novèu a la carga d'imperator, qu'èra alora solament una foncion militara, per venir l'autoritat suprèma de Roma.

Fins a sa mòrt, va aplicar una politica de reformas per renfòrçar son poder, restaurar l'economia e modernizar la societat. Per aquò, va menar una politica de reconciliacion ambé seis enemics que son liberats o barrats dei listas de proscripcion e la memòria de seis advèrsaris (Silla, Pompèa...) foguèt tanben restaurat. De mai, la libertat religiosa foguèt donada ai pòbles vencuts, i comprés lei Jusieus fòrça oposats au paganisme. Enfin, lei partisans e soudats de Cesar foguèron pas oblidats ambé la distribucion de terrens dins la region de Roma o de vilas estrategicas de l'empèri coma Corint o Arle. La restauracion de l'economia permetèt tanben de renfòrçar lo poder de Cesar. Lei distribucions de terrens foguèron donc estendudas ai paures de la capitala e un politica importanta de trabalhs publics i foguèt acomençada. La moneda foguèt estabilizada e l'aur foguèt tornarmai adoptat coma referéncia. Enfin, lo tresen aspèct de la politica de Cesar, la modernizacion, contunièt d'ajudar dins lo redreiçament de l'economia e dins la consolidacion dau poder novèu. L'organizacion intèrna de la vila de Roma foguèt modernizada per permetre d'aerar la ciutat. Lo drech de ciutadanetat romana foguèt tanben acordats ais abitants dau nòrd d'Itàlia e de Sicília. D'un biais generau, lei drechs politics de l'aristocràcia anciana foguèron demenits au profiech deis autrei classas de la societat. Lo personau politic deguèt egalament faciar una epuracion importanta que permetèt de restaurar la probitat de l'administracion a respèct de la corrupcion importanta deis annadas precedentas.

Fin de vida e succession

La menaça d'una restauracion de la monarquia

En fòra de la demenicion dau prestigi e dau poder dau Senat, lo renfòrçament de l'autoritat de Cesar se caracterizèt per lo desvolopament d'un culte de sa personalitat e la mesa en plaça dei condicions favorablas a la restauracion de la monarquiá. Pasmens, lo pòble roman destetava la monarquiá e l'abolicion de la Republica deviá prendre la forma d'un procediment lòng e complèx. En 44, lei condicions se melhorèron e, ja divinizat coma lei rèis d'Orient, Cesar obtenguèt dau Senat dei poders similars a un rèi coma la carga de dictatura a vida o lo drech de faire figurar son retrach sus lei pèças de moneda. En febrier, lo Senat li accordèt un costum reiau e un tròne. Puei, Marc Antòni li prepausèt publicament un diadèm mai, en fàcia de la fòga, Cesar preferiguèt refusar. Dins aquò, maugrat aqueu refús, leis advèrsaris de Cesar demorèron inquiets d'una acceptacion futura.

Lo complòt dei partisans de la Republica e l'execucion de Cesar

Representacion de l'assassinat de Cesar per Vincenzo Camuccini (1804-1805).

Per luchar còntra lei pretencions de Cesar a la monarquiá, una conspiracion menada per Cessius e Brutus reüniguèt d'enemics de Cesar e de partisans de la Republica. Lo 15 de març de 44, Cesar foguèt assassinat dins lo Senat per 35 còps de ponhau. Sa mòrt foguèt considerada de biais variadas : un sacrifici necessari per lei Republicans o l'eliminacion de l'òme providenciau. Aquel assassinat foguèt facilitat per lo licenciament de sa garda personala e l'indiferéncia ais avertiments de complòts e ai prediccions desfavorablas.

Lo partiment de son eiretatge e la lucha de succession

Dins son testament, Cesar designèt sei nebots Octavi, Lucius Pinarius Scarpus e Quintus Pedius coma eiretier. Lo premier ne'n obtenguèron tres quarts e Cesar li leguèt son nom. Lei dos darriers se partajèron lo quart restant. De mai, Cesar leguèt sei jardins pròche dau Tibre ai Romans e donèt tres cents sesterces a chasque ciutadan. En revènge, son eiretatge politic foguèt pus malaisat de partejar car lo complòt poguèt pas eliminar unei caps dei partisans de Cesar coma Marc Antòni, Lepide o Octavi. Lo premier aprofichèt lei funeralhas oficialas de Cesar per descreditar seis assassins que deguèron fugir en Grècia onte foguèron vencuts a la batalha de Filipes en 42 avC. De son caire, après lo discors e la mesa en scena de Marc Antòni decidiguèt d'organizar un lenhier d'apoteòsi per Cesar que son còrs foguèt donc cremat sus lo Forum. Puei, un temple foguèt bastit sus lo luòc de la cremacion. Un segond triumvirat foguèt organizat entre Marc Antòni, Lepide o Octavi que va desbocar sus de guèrras civilas novèlas e l'instauracion de l'Empèri Roman per Octavi après sa victòria.

Bibliografia

C. Iulii Caesaris quae extant, 1678

•  {{{títol}}}. Seuil. 
•  {{{títol}}}. Marabout Histoire. 
•  {{{títol}}}. Marabout. 
•  {{{títol}}}. Les Belles Lettres. 
•  {{{títol}}}. Presses universitaires de France. 
•  {{{títol}}}. Gallimard. 
•  {{{títol}}}. Flammarion. 
•  {{{títol}}}. Complexe. 
•  {{{títol}}}. Fayard. 

Nòtas e referéncias

Los emperaires romans
'
Precedit per : cap d'emperaire	Juli Cesar (-46 - -44)	Seguit de : August (-27--14)
Seria Roma antica