Ausiàs March

Filh de Pere March qu'èra tanben cavalièr e poèta, Ausiàs March nasquèt probablament, segon divèrses cercaires, a Gandia en 1397 (o a Valéncia en 1400). Plan jove partiguèt dins las expedicions que Alfons lo Magnanim realizèt per la Mediterranèa.

Tre que passèt los vint-e-sèt ans sortiguèt pas mai de sa tèrra. D'en primièr demorèt a Gandia, ont administrava sos bens e mai tard a Valéncia, ont visquèt una vida plan bolegadissa e trebolada.

Quand aviá quaranta ans se maridèt amb Isabel Martorell, la sòrre de Joanot Martorell, e ne venguèt veuse dos ans mai tard. D'Isabel eiretèt los llocs del Ràfol de Famut, Benibéder, Cuta, Traella e el Ràfol de Xaló. En 1443 se tornèt maridar, aqueste còp amb Joana Escorna, que tanben se moriguèt jove. Ausiàs March moriguèt lo 3 de març de 1459 a Valéncia. Cinc filhs bastards e pas cap de legitim li foguèron atribuits.

Un bèl nombre de sos poèmas son estats bèlament musicats per Raimon. Entre eles trobam la pèrla Veles e vents, de particion grandiosa, que s'impausa.

Antecedents

Se sap que la poesia trobadoresca exprimissiá de sentiments en seguir las nòrmas de "l'amor cortés" per çò qu'es del contengut, e per una retorica brilhanta pasmens pro falsa, vuèja e distanta per çò qu'es de la forma: lo fach d'escriure en occitan n'es un indici e lo fach de signar las poesias amb un pseudonim, un autre. S'arriba doncas a Ausiàs March (que signa sos poèmas per "Jo sóc aquell que em dic Ausiàs March"), qu'escriviá ja en catalan, per se desfar dels motles de la poesia trobadoresca amb l'expression de l'intima meditacion personala d'un òme-poèta que apareis, despolhat de tota ficcion, dispausat a nos parlar de çò que l'obsedís: l'amor, las relacions de l'òme amb Dieu, la mòrt e l'etica. Aquestes problèmas son de problèmas de la vida vidanta, personals, coma tanben las femnas que i apareisson (pas mai de "midons") que son pas mai de Beatritz ni de Lauras, distantas e platonicas - d'idèas puras amb un nom pròpri- mas al contrari de femnas de carn e òsses que aiman o pas e que son aimadas o odiadas per de rasons concrètas e non pas per tòca d'idealizacion.

L'importància d'Ausiàs March

Ausiàs March es un òme de letras plan presat dins la literatura catalana medievala. Sens emetre cap d'objeccion a sa qualitat literària, aqueste critèri es apiejat pels arguments seguents:

Pel fach que foguèt un poèta fòrça legit, e l'influéncia que portèt en çò de poètas espanhòls coma Garcilaso de la Vega, Diego Hurtado de Mendoza, e d'autres... A mai, se considèra que tota la poesia en catalan del sègle XVI es una mena d'ensag d'imitar son òbra.
La quantitat de manuscriches que nos son arribats, e tanben las nombrosas traduccions que son estadas fachas de sas òbras.
Que son òbra se dissepara de totas las òbras anterioras, e ven una poesia plan personala e sincèra.

Modernitat de l'òbra ausiasmarquiana

Lo perqué de sa modernitat:

Utiliza per primièr còp lo valencian dins sos poèmas.
S'alunha de la poetica trobadoresca mai per çò qu'es de la tematica que non de la forma, ja que sèrva lo vèrs decasillabic amb la forma 4+6, coma sèrva tanben l'usatge del senhal, encara que ne fa servir cinc, çò qu'èra insolit dins la poesia trobadoresca que ne fasiá pas servir qu'un.
Tractament novèl de la femna, diferent de l'idealizacion que foguèt tractada pels trobadors e a la sublimacion espirituala de la femna dels poètas italians Dante e Petrarca. La femna per Ausiàs March es un èsser uman amb totas sas qualitats e sos defauts o vicis. Las descripcions psicologicas remplaçan las exageracions de la belor.
L'òbra d'Ausiàs March es una reflexion constanta de totes los aspèctes de la condicion umana, quand part de son òbra vira a l'entorn de sa vida personala e, a mai, o fa amb una granda prigondor.
Pren la mòrt de son esposa Joana Escorna, coma tèma d'unas de sas cançons, una pròva de mai de sa sinceritat.
Sa poesia ven un jòc complèxe e cambiadís, pr'aquò i sèrva una unitat, es escricha a partir d'un ieu concrèt, e a partir de las quitas experiéncias e circonstàncias realas d'aqueste ieu.

Son òbra

Tomba d'Ausiàs March dins la Catedrala de Valéncia

L'òbra ausiasmarquiana es constituida de cent vint-e-uèch poesias. La part màger dels estudioses an decidit de classificar son òbra segon de cicles tematics. De fet, cada cicle forma una unitat de sens, tal coma se pòt observar una evolucion formala e conceptuala dins los diferents cicles, per la qual cosa s'es arribat a considerar el còmput total de son òbra coma un poèma immens.

Els cants d'amor

Dins sa produccion l'amor es un tèma tant important qu'arriba a ne generar d'autres amb una entitat pròpria, pasmens de contunh coma una causa o efièch del primièr. Dins l'òbra de March la femna es una persona vertadièra, umana e individuala e, en consequéncia la relacion òme-femna serà el compost de l'amor sensual (senses) e l'amor intellectual (contemplacion e pensada). Nòstre autor gardèt sonque de la poesia trobadoresca lo fach de dedicar sos poèmas a una femna, que s'i referís amb un "senhal" per tal d'amagar aital son nom. Se pòt devesir aqueles cants en cinc senyals que correspondon a cinc etapas dins la vida de l'autor.

Plena de Seny

Aqueste primièr cicle se compausa de dètz-e-nòu poèmas. Son una mena de dialòg entre l'autor e una dama, "aimia". Lo poèta prepausa a son aimada una relacion mai madura tant fisica coma intellectuala, per tal de superar los desirs de la carn e los problèmas esperitals. La dama segueix son caractèr passiu e tradicional i no li respon. Lo poèta se sent fracassat, e presenta una actitud agressiva, però contunha de luchar e com escriu per resoldre los problèmas que l'assecutan, comença un cicle novèl.

Llir entre Cards

Aqueste cicle novèl ten trenta-cinc poèmas, que sembla èran dirigits a una autra femna "dona Teresa". Ara lo poèta s'alunha dels aspèctes fisics de la femna e considèra l'amor coma una contemplacion absoluda coma possibilitat unica d'ajar l'amor pur e aquò lo dissepara del demai dels òmes. Confrontat al refúes de la dòna, March pren una activitat violenta e se sent a mai colpable pr'amor que la dama a causit d'aimar "l'òme pec", l'impur, el comú. Tot açò lo mena cap a una obsession per la mòrt, que ven un tèma constant dins aqueste cicle.

Amor, amor

Dotze poèmas son part d'aqueste nòu cicle. Desenganyat e vièlh, reconeis que lo plaser intellectual basta pas per aténher lo plaser complet, l'amor pur. Un dels tèmas mai frequents es l'enyorança dels tempses passats en les quals ell amava desesperadament. S'adreça pas dirèctament a la dòna, quan increpa o dialoga, o fa amb "Amor" personificat.

Mon darrer bé

Sonque compren doas poesias adreçadas, segon sembla a una sola dama, que se n'enamorèt quand aqueste autor èra ja vièlh. Aqueste amor novèl fa doblidar los mals passats.

Oh, foll amor

Es format de dètz poèmas. Lo poèta se sent pecaire, malonèst e vil e, a mai, avergonhat, d'ací el senyal "foll", que s'opausa a l'amor pur, cantat o desitjat de las poesias anterioras. Demanda lo perdon de Dieu.

Els cants de mort

Lo tèma de la mòrt es pas exclusiu d'aqueste cicle, format sonque per sièis poesias dedicades a plànyer la mòrt d'una sola femna e sens senyal. La destinatària sembla d'èsser sa segonda esposa, Joana Escorna. Lo poèta, amb una sinceritat plan umana reflexiona suls tèmas mai comuns que la mort d'una dona estimada hi pot ocasionar: lo destin de l'arma, la dolor per encausa de l'absència, lo remembre del temps passat. Lo poèta fins i tot, se sent colpable de la mòrt de sa molher.

"La gran dolor que llengua no pot dir
del qui.s veu mort e no sap on irà
(no sab sson Déu si per a si el volrà
o si.n infern lo volrà sebollir)[...]"

"[...]O cruel mal qui tols la joventut
e fas podrir les carns dins en lo vas!
l'esperit, ple de paor, volant va
a l'incert loch, tement l'eternal dan;[...]"

El cant espiritual

Aqueste cant, que se dirigís a Dieu, es una longa oració (224 vèrses), escrits en segonda persona e es considerat coma un dels poèmas mai importants de la literatura en catalan. Lo poèta se mòstra preocupat per tal d'aconseguir lo camin de Dieu e a paur d'èsser condamnat per haver tombat dins lo "foll amor" de la qual cosa es penedeix, fins i tot li demanda a Dieu que acorche sa vida per no incórrer en mai de pecats.

Es aicí que se pòt observar lo poèta mai preocupat per exprimir son pensar e sas reflexions mai intimas que per seguir los precèptes de la poetica tradicionala. Per això hi utiliza los vèrses sens rima (estramps), amb la qual cosa son expression se fa plan mai naturala que lo demai de las composicions feta a basa de vèrses pro durs e aspres, çò que n'entrepacha la lectura.

"Si com los rius que a la mar tots acoren,
Així les fins totes en tu se n'entren.
Puix te conec, esforça'm que jo t'ame:
Vença l'amor a la por que jo et porte."

L'estil

La poesia ausiasmarquiana se mòstra d'un costat culta:

Perqué eireta dels trobadors "l'expression formala" de l'amor: "senhal".
Per son estil ric, elegant e exacte, liure de tota servitud lingüistica provençala.

E d'un autre costat desinvòlta subretot per son utilizacion del lexic e la sintaxi populars. Los elements que contribuisson a donar aquesta sensacion son:

Preséncia constanta d'objèctes de cada jorn (pan, pòrtas, forn...):
"Plena de seny, donau-me una crosta del vostre pa."

Paisatges ont se situa l'accion son del mond medieval/feudal (castells, hostals, ciutats en festes, mar amb vent...):
"Llir entre cards, passions d'Amor fan
Tembre i Fiar estar dins un hostal."
Personatges qu'i apareisson (tanben del mond feudal: soldats, vilets, paures, raubaires, camperols, malauts...).
Sovent lo poèma es lo desvolopament d'una comparason iniciala entre lo poèta d'un costat e algun tèrme militar, maritim, medical, etc. d'autra.
Sòl emplegar increpacions e d'interrogacions per obtenir l'aproximació entre l'autor e lo lector:
"Hajau dolor de la dolor de mi!"

Ligams extèrnes

Vejatz tanben

( lenga pas reconeguda : ausiàs+ lenga pas reconeguda : march) Ausiàs March