Violoncèl
Lo violoncèl qu'ei un instrument de musica de còrdas hregadas de la familha deu vriulon e jogat au mejan d'un arquet mei brac e mei hòrt que lo deu vriulon. Que's jòga totun en posicion verticau com los instruments de la familha de la viòla de gamba, mes, au contra d'aqueth, lo violoncèl que tòca lo sòu a mejan de la soa pica (dab l'excepcion deu violoncèl barròc, desprovesit de nada pica e portat com la viòla de gamba. La soa forma qu'ei pròcha de las deu vriulon au maugrat qui quauques las proporcions sian diferentas enter los dus instruments (lo violoncèl, per exemple, qu'ei proporcionaument hèra mei espés que lo vriulon).
Lo violoncèl qu'ei acordat ua octava en devath deu vriulon alto, qu'ei a díser (de la còrda mei grava dinc a la mei aguda) : Do, Sol, Re e La. La ssoas particions que son marcadas en clau de Fa.
Lo musician qui ne jòga qu'ei aperat « violoncelista »
.
Etimologia
modificarLo nom violoncèl que vien de l'italian violoncello qui vòu díser "petit violone" ; violone (literaument gran vriulon) qu'èra un nom entà designar un instrument grave de còrdas hregadas pròche de la contrabassa. Violoncello qu'ei donc au còp un aumentatiu e un diminutiu.
Partidas e equipament deu violoncèl
modificar
Com tots los instruments de còrdas hregadas, lo violoncèl que's jòga au mejan d'un arquet (a maugrat qui's pòsca tanben puntejar las còrdas en bèth emplegar la tecnica deu pizzicato. l'arquet qu'ei ua bagueta de tradicionaument husta (husta de pernamboc o d'amoreta entaus miélhers mes tanben d'aute materiau com la fibra de carbòni) on son tienuts crins de chivau (l'arquet que deu estar tienut au moment de jogar puish destienut a la fin au mejan d'ua vitz). La crin qu'ei lissa e lo son contacte dab ua còrda lissa non produseish pas nat son. Entà har vibrar las còrdas en la hregant que cau hregar e untar lo crin dab ua resina (generaument de pin) aperada colofònia. Aquò que's hè generaument cada còp abans de jogar. la colofònia entau violoncèl b'ei pas la medisha que non pas la colofònia hregada suus arquets de vriulons e de vriulons altos : qu'ei mes espessa.
Las còrdas que son de metau (sustot d'acièr) sus un violoncèl modèrne ; sus un violoncèl barròc (equivalent entau violoncèl deu vriulon barròc) que son de tripas d'aulhas (e pas jamei de gat com ac ditz ua vielha legenda mentidora - que seré tecnicament impossible - ). Las 4 còrdas que son tienudas suu pontet per la cavilhas e lo cordièr (eth medish arrapat a la pica - o au boton sus un instrument barròc - ).
Lo pontet que transmet las vibracions de la còrdas a la taula d'armonia. En devath deu pè deu pontet e deu costat de la còrda de Do ua barra d'armonia pegada a la taula au dehens de l'instrument que transmet la vibracion au long de la taula. Deu costat de la còrda de La, l'aute pè deu pontet que transmet la vibracion a la taula puish a l'amna deu violoncèl qui, era, e transmet directament la vibracion au hons de l'instrument.
Sordina
modificar
Com tots los inetrument de còrdas hregadas, lo violoncèl que pòt estar provesit d'ua sordina. Aquesta que's hica suu pontet, que s'i arrapa e atau, qu'estofa ua partida de l'intensitat de la vibracion. Las sordinas que pòden estar de caocho o de metau. Que pòden estar de las beras e mossecar tota la longor deu pontet (que's tracta alavetz de sordinas deu tipe "pienti", entà l'estudi) o petita e arrondas (aquestas que son las sordinas d'orquèstra).
Partidas deu violoncèl
modificarAu som lo violoncèl qu'ostendeish ua voluta (qui pòt representar tanben un cap d'òmi o de bèstia, generaumen un leon). En devath de la voluta òm tròba un horat, lo cavilhèr, qui forma ua mena de caisha e on las còrdas e s'enrollan autorn de las cavilhas.
En devath òm tròba lo manjo on e s'eslissa la man deu musician e la tòca (generaument d'ebena) on los dits e premen las còrdas.
Lo còs de l'instrument que forma la caisha de resonància e qu'ei constituit de la taula d'armonia (dab dus horats entà deishar sortir lo son), deu costat e deu hons. La taula qu'ei de pin mentre que los costats e lo hons e son d'aseròu. Los costats que son assemblat sus un mòtle durant la construccion e pegats sus arrims (6 en tots : dus au cap juson e sobiron e 4 dens las puntas de las C formats peus costats de l'instrument) ; 12 contra arrims que vienen renforçar las pèças deus costats en haut e en baish.
Las còrdas que son enrolladas autorn de las cavilhas (qui permeten d'acordar l'instrument en tienent mei o mens las còrdas) puish que son tienudas contra ua petita pèça au cap de la tòca aperada lo silhet. Que correishen au long de la tòca dinc au pontet on e s'apujan (la longor enter lo silhet e lo pontet qu'ei aperat la « còrda vibranta »). Fin finala las còrdas que s'arrapan au cordièr (a còps au mejan d'un tienedor qui permet d'acordar mei precisament e mei aisidament) e, eth medish, que d'arrapa a la pica (o au bonton dens los cas d'un violoncèl barròc).
La pica que's pòt desplegar e que permet de pausar l'instrument suu sòu e lo bèth mantiéner a ua hautor satishasenta. Generaument los musicians qu'estancan la pica au sòu au mejan d'ua cinta o de quauquarren similar estacat a un pè de la loa cadièra.
Elements de tecnica
modificar
Posicion
modificarLo violoncèl que's jòga generaument assedut. L'instrument qu'ei pausat sus ua pica qui la soa hautor b'ei reglada entà que la cavilha deu Do (la mei baisha) e sia haut o baish a la medisha hautor que las aurelhas deu musician. L'instrument que plaçat enter las duas camas deu musician. Teoricament, l'instrument qu'ei jogat deu medish biais que lo musician e sia dretèr o esquerrèr.
La man dreta que gaha l'arquet ; la gaucha que s'eslissa au long deu manjo entà poder prémer las còrdas dab los dits.
Man esquèrra
modificarLas puntas deus dits de la man esquèrra que prémen las còrdas contra la tòca. Lo dit poç que demòra darrèr en contacte dab lo manjo (manca dens las posicion mei agudat quan la man devara hèra baish dinc au cap de la tòca). Los dit que deben demorar arcats au moment de prémer la còrda. Un dit que pòt prémer duas còrdas au medish temps e, alavetz, qu'ei pausat mei plat.
En bèth prémer la còrda lo dit que pòt demorar immobile o marcar oscillacions qui marcan lo son d'un vibrato considerat com ua marca de sensibilitat.
Man dreta
modificarLa man dreta que gaha l'arquet. Que pòt possar o tirar l'arquet, balhant atau ua respiracion au jòc (com se tirar o possar e hosse un alet).
La man dreta qu'eslissa l'arquet orizontaument.
Sul ponticello e sul tasto
modificarQue's pòt har variar lo lòc on e s'elissa l'arquet : qu'ei generaument au miei enter lo cap de la tòca e lo pontet ; totun un son agressiu e quitament desagradiu, espaventant, que pòt estar produsit en bèth jogar au ras deu pontet (que's dit alavetz que's jòga sul ponticello) ; lo contra qu'ei jogar sul tasto (au ras deu cap de la tòca), çò qui produseish un son mei sord.
Dens un medish còp d'arquet (sia un possat o un tirat) las nòtas que pòden estar jogada dens ua medisha impulsion ; que son alavetz ligadas e lo musician qu'executa atau un legato. Se, au contra, lo musician las dessepara en marcant un estanquet enter cada nòta jogada dens un medish còp d'arquet que's tracta d'un staccato.
Ua succession rapida e leugèra de possats e tirats qu'ei aperada un spiccato.
Lo musician que pòt puntejar las còrdas dab los dits (com dab ua guitarra) enlòc de la hregar dab l'arquet. Aquò que s'apera un pizzicato.
Que jòga col legno quan, enlòc de hregar la còrda dab la crin de l'arquet, aqueth qu'ei capvirat e la còrda qu'ei alavetz hregada dab la husta de l'arquet (qu'ei donc desconselhat d'emplegar lo géncer arquert deu musician, s'aquò e's pòt evitar !).
Violoncèl barròc
modificar
Com per un vriulon barròc, un violoncèl qu'ei dit barròc se presenta las caracteristicas originaus d'un instrument creat ad aquesta epòca Que pòt donc tractà's sia d'un instrument ancian plan conservat, sia d'ua imitacion modèrna supausada hidèu. Las caracteristicas que pòden variar, mes generaument qu'implican ua mena de pontet diferenta deus pontets modèrnes, còrdas de tripas d'aulhas, un cordièr hèra simple, mens o cap d'ebena (ua simpla marqueteria pegada sus la tòca a còps) e ua tòca de forma despariera.
Un violoncèl barròc qu'ei desprovesit de nada pica ; a la soa plaça qu'ostendeish un simple boton (com lo vriulon). L'instrument b'ei alavetz pas pausat suu sòu mes gahat enter las camas.
Jogar dab un violoncèl barròc qu'implaca tanben de gahar un arquet barròc ; aqueth qu'ei mei leugèr, mei cort e mei arcat.
A despart de las modificacions fisicas com la forma de la tòca o l'angle deu manjo (qui son segondàrias entau son) un violoncèl modèrne que pòt estar montat a la mòda barròca. Qu'ei atau com lo violoncelista Yo-Yo Ma b'a hèit tornar montar lo stradivarius de Davidov (creat barròc mes modernizat arron).
Violoncèls famós
modificarVioloncelistas famós
modificarRepertòri
modificarLo violoncèl que s'intègra dehens orquestras e ensemble de crampa (quintet, quatuor e trio de còrdas generaument). Dens las orquèstras de plèctres qu'ei remplaçat sia per guitarras sia peu son equivalent de plèctre dens la familha de la mandolina : lo mandoloncèl. Com solista, las soas òbras mei famosas que son:
- Las Suites de Bach
- Los concertos No. 1 e No. 2 per violoncèl de Joseph Haydn
- Las sonatas de Ludwig van Beethoven
- Lo concerto per violoncèl de Robert Schumann
- Lo Concerto per violoncèl d'Antonín Dvořák
