Tanatos

Tanatos
Lo còrs de Sarpedon emportat per Ipnos e Tanatos, jos l’agach d'Ermès. Cratèri en calici atic de figuras rojas signat per Euxiteos (olièr) e Eufronios (pintre), v. 515 AbC. H. 47,5 cm ; D. 55,1 cm. Itàlia
Genre	mascle
Espècia	Dieu
Familha	Nix (maire) Macaria (filha d'Eracles) (femna) Lincos (filh) Ipnos (fraire besson)

Dins la mitologia grèga, Tanatos (en grèc ancian Θάνατος) es la personificacion de la Mòrt. Segon Esiòde, es lo filh de Nix (la Nuèch), que l'aviá engendrat sola. Tanatos es tanben lo fraire besson d'Ipnos, la personificacion del sòm, de Moros (Fatalitat) e de Quèr, e paire de Lincos.

Tanatos alat portant una espasa, detalh d’un tambor de capitèl venent del temple d'Artèmis a Efès, v. 325-300 AbC., British Museum.

Ipnos e Tanatos portant Sarpedon, lecit atic de fons blanc, v. 440 AbC., British Museum (Vas D 56).

Tanatos, òli sus tela de Jacek Malczewski, 1898.

Mite

Enemic implacable del genre uman, fixèt son sejorn dins lo Tartar segon Esiòde, o davant la pòrta dels Infèrns segon d'autres poètas. Es alà qu'Eracles l'encadenèt amb de ligams de diamant, quand venguèt desliurar Alcèst. Tanatos èra rarament nomenat en Grècia, que la supersticion crentava de desrevelhar una idèas importunas, en remembrant a la ment l'imatge de la destruccion.

Los Elèus e los Lacedemonians l'onoravan d'un culte particular, mas se sap pas res al subjècte del culte que li rendavan. Los Romans li aucèron tanben d’altars.

Tanatos aviá un còrre de fèrre, des entralhas d'aram e una alma de bronze. Los Grècs lo representavan sota la figura d'un enfant negre amb de pés tòrts, alisat per sa maire, Nix. A vegada sos pés, sens èsser disfòrmes, son sonque crosats, simbòl de la geina quand los còrs se trapan dins la tomba.

Aquesta divinitat aparéis tanben sus las esculturas ancianas amb una cara desfacha e magra, los uèlhs clauses, cobèrta d'un vela, e tenent, coma Cronos, mèstre del Temps, e Cronos, rei dels Titans una falç a la man. Aqueste atribut sembla significar que la vida es segada coma lo blat.

Los escultors e los pintres gardèron aquesta fals a la Mòrt, e se faguèron un plaser de li donar los trachs mai òrres. Es, mai sovent, sota la forma d'un esqueleta que la representan.

Los atributs comuns a Tanatos e a la Nuèch son las alas e le flambèl capvirat; mas Tanatos es encara destriat per una urna e un parpalhon. L'urna es censada conténer de cendres, e lo parpalhon prenent son vam es l'emblèma de l'esper d'una autra vida.

Omèr

Es dins l’Iliada (Omèr) que se trapa una de las primièras personificacions de la mòrt jols trachs de Tanatos.

Euripid

Dins la mai anciana pèça d'Euripides coneguda, Alcèst, Tanatos es armat d'una espasa e se desaltèra del sang espandit sus las tombas. Eracles tornèt prene Alcèst a Tanatos quitament se per son espasa vodat Alcèst als Infèrns.

Sas amors

S’enamorèt de Macaria, filha d'Eracles, alara que l'envejava als Infèrns mejans de flèchas. Comença una relacion secrèta que pas cap de mòrt pòt s’enamorar d'un vivent o d'un dieu. Mas Ades capitèt a tot aprene. Interdiguèt lo ligam mas malgrat aquò, Macaria fa nàicer un semidieu qu'Ades secuta. Lincos rejonguèt las broas de la mar mòrta ont s'establiguèt amb los Scits, pòble descendent de Scites.

En psicanalisi

En psicanalisi, Sigmund Freud nomena « Tanatos » la pulsion de mòrt qu’abita cada èsser uman. L'opausa a la pulsion de vida, « eròs ».

Fonts

• Esiòde, Teogonia (v. 211 a 232).
• Omèr, Iliada (passim).
• Euripides, Alcèst (prològ)

Annèxes

Bibliografia

• Pierre Commelin, Mythologie grecque et romaine [détail des éditions] [lire en ligne]