Sitting Bull
Sitting Bull, nascut vèrs 1831 dins l'actual Dakota del Sud e mòrt lo 15 de decembre de 1890 dins la Resèrva indiana de Standing Rock, es un cap de tribú e mètge dels Lakotas Hunkpapas (Sioux). Es un dels principals Amerindians resistants fàcia a l'armada americana, destriat per son ròtle dins las guèrras indianas e subretot la batalha de Little Bighorn del 25 de junh de 1876 ont afronta lo general Custer.
|
Sitting Bull
Tȟatȟáŋka Íyotake Ȟoká Psíče | |
|---|---|
 | |
| Sitting Bull en 1883. | |
| Naissença | 1831 Grand River, Dakota EUA |
| Decès | 15 de decembre de 1890 Resèrva indiana de Standing Rock, EUA |
| País d'origina |  Estats Units
|
| Nacionalitat | |
| Profession | cap de tribú |
| Ocupacion | |
| Luòc de trabalh | |
| Distincions | |
| Conflictes | Guèrras Indianas |
Nom modificar
Sitting Bull es lo nom en anglés traduit de son nom en lakota Tȟatȟáŋka Íyotake o Tatanca Iotanca que significa « Bisont que s'asseta »[1],[2].. Sitting Bull èra d'en primièr nomenat Ȟoká-Psíče (« Jumping Badger », Tais bombissent), qu'èra un nom temporari[3], e recebèt lo nom del paire, Jumping Bull, quand èra adolescent.
Lo chafre d'Húŋkešni (« lent ») li èra a vegada donat a causa de son abitud a prene son temps abans de respondre a una question[4].
Biografia modificar
Jovença modificar
Sitting Bull nasquèt dins la region de Grand River dins lo Dakota del Sud vèrs 1831. Se destria per la corsa a pè e l'equitacion, e es plan juste amb un arc e de flèchas[5].
Tua son primièr bisont a detz ans d'edat e marca son primièr còp al combat a quatorze ans pendent una batalha contre los Crows[6]. Passa un dels guerrièrs pendent sa retirada e fa çàser lo Crow de son caval. Çò fa, Sitting Bull obten una pluma blanca d'aigla, simbòl d'un primier còp[Note 1], e recep tanben lo nom de son paire. Son paire enseguida cambièt lo sieu nom en Jumping Bull (« Taure bombissent »)[7]. Es tanben pendent aquesta ceremonia del passatge cap a l'edat adulta que Sitting Bull recebèt un bloquièr personalizat de son paire, qu'èra ricament decorat d'una scèna representent un dels sòmis de son paire.
Maridatge e familha modificar
L'istòria familhala de Sitting Bull es pauc segura, mas son primièr maridatge benlèu se debanèt en 1851 amb una femna nomenada Pretty Door o Light Hair (« Cabèls clars »)[8]. En 1857, aguèt un filh que moriguèt nenon de malautiá e sa femna pendent meurt pendant la jasilha.
Al moment de la mòrt de son filh biologic, adòpta son nebòt One Bull[Note 2]. Encara en 1857, Sitting Bull adoptèt un jove Assiniboin coma son fraire, e es nomenat Jumping Bull en omenatge al paire de Sitting Bull[9].
Sitting Bull aviá cinc esposas[10].
Estatut de holy man modificar
Après sos trente ans, Sitting Bull venguèt un holy man sioux, o wičháša wakȟáŋ. Sas responsabilitats de holy man comprenián la coneissença de rituals religioses complèxes e de las cresenças dels Sioux, mas tanben l'aprendissatge dels fenomèns naturals qu'èran ligats a las cresenças sioux. Sitting Bull foguèt una « intensa esperitualitat que regnava dins tot son èsser [quand ven] adult e que provesifuèt un recerca de contunh de la compreneson de l'univèrs e del biais que, personalament, poiriá portar sos poders sens fin al benefici de son pòble »[11]. Sitting Bull coneissava tanben las tecnicas de garison e las plantas medicinalas, sens pasmens èsser un medicine man.
A causa de son estatut de holy man, Sitting Bull èra membre de la « Societat dels Bisonts », amb aquestes que somièron de bisont, e tanben membre de la « Heyoka », amb aquestes que somièron d'aucèl del tròn[12].
Guèrras indianas modificar
Prend una partida activa a las guèrras de las planas de las annadas 1860, amb una espedicion contra Fort Buford en 1866.
Batalha de Little Bighorn modificar
En 1868, es un dels sols caps sioux a signar pas lo tractat de Fort Laramie. Aqueste tractat foguèt signat per la majoritat dels caps sioux après la victòria de Red Cloud sus la pista Bozeman: prometiá als Sioux sos territòris sagrats de las Black Hills mas provoquèt la pèrda de la màger part de sas tèrras de caça e una dependéncia a las racions alimentàrias distribuidas pel govèrn american[13]. Après la rompedura del tractat pels EUA après la descobèrta d'aur dins las Black Hills, Sitting Bull dirigiguèt lo soslèvament sioux. Foguèt rejonh per de tribús cheiènas e, ensemble ( 1 500 guerrièrs e 4 500 civils), desfaguèron e tuèron Custer a la batalha de Little Bighorn lo 25 de junh de 1876, e 168 òmes amb el. Sitting Bull participèt pas en persona a la batalha, mas balhèt lo comandament a sos caps de guèrra Crazy Horse, Gall e autres.
Fugida al Canadà modificar
Perseguit per l’armada americana, es forçat de fugir al Canadà (a Lebret, dins la província de la Saskatchewan, mai precisament a la Montanha dels Bòscs). Una partida la Polícia montada del Nòrd-Oèst, de fort Walsh los protegís, el e sos òmes, de las tropas americanas. Lo superintendant James Morrow Walsh se bastís una reputacion de justícia et de gardian de la patz près de Sitting Bull e dels Lakota. Los ajuda a escapar a la vengéncia de las tropas americanas e a subreviure a la disparicion dels bisonts.
Sitting Bull se liguèt d'amistat amb lo negociant Jean-Louis Légaré, qu'ajudèt son pòble a se noirir e se lòtjar pendent tot son sojorn. Es tanben el que convenquèt Sitting Bull de tornar als EUA a l'escasença de negociacions entre lo govèrn del Canadà, los caps sioux e las tropas americanas.
Empresonament modificar
En 1880, refusa de se rendre a una delegacion americana venguda l'i encontrar. Sitting Bull e son peuple van en 1881 a Fort Buford (Dakota del Sud). Après doas annadas d'empresonament a Fort Randall, es menat a la resèrva de Great River.
Fin de vida modificar
Wild West Show modificar
Participèt al Wild West Show de Buffalo Bill en 1885 als EUA e al Canadà, mas foguèt pas autorizat a viatjar en Euròpa, passèt puèi las darrièras annadas de sa vida dins la resèrva indiana de Standing Rock.
Murtre modificar
En 1889 e en 1890, la dança dels Esperits s'espandís sus las resèrvas sioux. Sitting Bull sosten los dançaires. En decembre, los Americains cargan Buffalo Bill Cody d'un messatge amb per objectiu d'ordonar l'arrestacion de Sitting Bull. Pasmens, aqueste arriba embriac a la resèrva e l'operation es ajornada. Lo matin del 15 de decembre de 1890, 43 policièrs indians, agissent jols òrdres del govèrn american, enrodan son ostal. Un d'entre eles lo desvelha, li ordonant de lo seguir. Sitting Bull accèpte mas abans, se vestís, s'arma d'un revolvèr qu'amaga dins sos vestits e desvelha sas femnas. La polícia indiana aviá l'intencion d'agir lèu per provocar pas de susmauta. Es alara que lo filh de Sitting Bull, Crow Foot, lo tracta de coard e l'encoratja a resistir. D'autres membres de la resèrva se ronçan. Sitting Bull se debat e lo policièr plaçat en rèire li tira una bala dins lo copet. Sitting Bull foguèt tuat per Bull Head, a son torn tuat per Catch the Bear. En mai de Sitting Bull e son filh, set partisans e cinc policièrs perdèron la vida aqueste jorn. Sola l'arribada de la cavalariá salvèt la polícia indiana de l'exterminacion.
Nòtas e referéncias modificar
Nòtas modificar
- ↑ Pels Indians aviá tan de meriti a tocar un adversari que de lo tuar.
- ↑ One Bull participèt a totas las batalhas menadas per Sitting Bull, lo seguissent en exili al Canadà, e present per son assassinat per la polícia indiana en 1890.
Referéncias modificar
- ↑ LaPointe, Ernie (2009). Sitting Bull: His Life and Legacy. Gibbs Smith. p. 26, 28–29.
- ↑ {{{títol}}}. ISBN 9782081481985.
- ↑ [[#Utley|]], p. 6.
- ↑ Error en títol o url..
- ↑ [[#Utley|]], p. 10.
- ↑ [[#Utley|]], p. 14-15.
- ↑ [[#Utley|]], p. 15.
- ↑ [[#Utley|]], p. 20.
- ↑ [[#Utley|]], p. 24.
- ↑ (en) Frequently asked questions « Copie archivée » (version du 3 août 2018 sur l'Internet Archive), sur Sitting Bull Family Foundation, Inc. « Copie archivée » (version du 3 août 2018 sur l'Internet Archive).
- ↑ [[#Utley|]], p. 27.
- ↑ [[#Utley|]], p. 29.
- ↑ [[#|]], p. 370.
Annèxes modificar
Bibliografia modificar
- Dee Brown, Bury My Heart at Wounded Knee, Holt, Rinehart and Washington Inc., New York, 1970, publié en français sous le nom Enterre mon cœur, la longue marche des Indiens vers la mort coédité par France Loisirs avec l'autorisation des éditions Stock et Opera Mundi pour la traduction française, 1973. Nouvelle publication en 1988 par les éditions Arista.
- (en) Robert Utley, The Lance and the Shield: The Life and Times of Sitting Bull, New York, Henry Holt & Company, , publié en français sous le nom Sitting Bull: sa vie, son temps dans la Collection Terre Indienne, Albin Michel, 1997. ISBN 2226093710Error d'escript : lo modul « check isxn » existís pas.
- Farid Ameur, Sitting Bull, héros de la résistance indienne, Paris, Larousse, .
- David Cornut, Little Big Horn, autopsie d'une bataille légendaire (édition augmentée), Éditions Anovi, 2006/2008 ISBN 2-9148-1828-9Error d'escript : lo modul « check isxn » existís pas.
- James Welch, Killing Custer, publié en français sous le nom de C'est un beau jour pour mourir, dans la Collection Terre Indienne, Albin Michel, 1999.