Pastorèla (poèma)
La pastorèla es un genre poetic culte medieval. Poèma cantat, compausat d'estròfas amb assonanças en nombre variable, met scèna, en alternant de dialògs e de partidas narrativas, un ensag de seduccion d'una pastorèla per un cavalièr. La scèna pòt s'acabar per un refús, eventualament seguit d'un viòl, o per une acceptacion. A vegadas, la pastora, assautada pel cavalièr, crida lo païsan qu'ela aima per ajuda e qu'el fa fugit lo secutaire.
Las pastorèlas mai sovent se debanan dins una atmosfèra primaverenca e erotica. Descrivent d'amors carnalas e bucolicas, es lo contrapé de la fin' amor.
Definicion
modificarMichel Zink la definís atal, utilizant la definicion del trobador Vidal de Besalú: "La requista d'amor d'un cavalièr a una pastora, l'escambi de prepaus trufandièrs e ponhent e lo desnosament, favorable o non au seductor, contat sul mòde plasent pel quita cavalièr" [1]. E mai, los autors medievals la considèran coma un genre satiric[2].
Tradicionalament, se destria do tipes:
- Lo tipe mai frequent, aquel que descriu l'encontre amorós entre lo poèta e la pastra.
- Lo tipe « objectiu », que presenta una scèna campèstra, ont lo poèta se mèscla a de pastres e de pastras que festejan, se carpinhan, folastrejan, se reconcilian[3].
Istoric
modificarLa foncion de la pastorèla dins la poesia lirica de l'Edat Mejana sembla èsser d'exprimir lo desir carnal mascle, la pastora (una femna de bassa naissença, de reputacion facila) essent redusida a un pur objècte erotic[4]. Se lo cavalièr utiliza lo lengatge de la seduccion e lo vocabulari de la fin'amor, ne desvia las règlas, que l'aspècte brutal de son desir, que realiza en forçant la femna s'es pas consententa, contradich son discors[5]. Genre mai aristocratic que vertadièrament rustic, la pastorèla rebat benlèu los desirs secrets d'una cavalaria alassada de preciositat.
Las pastorèlas son d'en primièr compausadas en occitan, entre la mitat del sègle XII e la fin del XIII, per de trobadors fòrça celèbres coma Marcabrun, Gui d'Ussèl, Giraut de Bornelh, Cadenet, Serverí de Girona, o mens celèbres, coma Johan Estève, Guillèm d'Autpolh, Gavaudan, Joyos de Tholoza o Guiraut d'Espanha[6] per qui sembla aver estat tant un divertiment qu'un exercici de versificacion[7].
Forma poetica
modificar
Es pas un poèma de forma fixa, lo nombre e la forma dels coplets demorant liures (entre 6 e 30). La pastorèla dons a podut èsser, seguent los sègles, las regions, etc. :
- una pèça culta de poesia pastorala que la forma pareis al Chant Royal del sègle XIV, a la diferéncia que le vèrs utilizat es l'octosillaba. Mai, lo repic es facultatiu.
- un pichon poèma medieval, a vegada anonime, prenent per tèma l'amor d'una pastora. Es concebut, en general jos forma de dialòg entre la joventa, que se defend, e un galant cavalièr que fa miralhar de donas dignes d'una dama (coma de gants, un cencha, un bendèl[8]) per obtenir sas favors.
- Essent una cançon "d'aire agradable e gai, un pauc sautant e viu"[9], la pastorèla a donné naissance a una figura de contradança.
Un exemple de pastorèla
modificarComençament de L'autrier, jost'una sebissa, de Marcabrun, presenta dins uèit manuscrits, coma lo Cançonièr C[10]. Lo poèma es compausat de setens d'octosillabas, dos coplets successius utilizant las mèsmas rimas, segon l'estructura aaabaab, puèi cccbccb pels dos seguents, etc.
|
L'autrier, jost'una sebissa Ves leis vinc per la planissa: « Toza, fi.m eu, causa pia, « Don, dis ela, qui que.m sia, |
L'autrièr, près d'una sebissa, Vèrs èla venguèri per la planissa: « Tosa, diguèri, causa gentilha « Mèstre, diguèt, qui que siá, |
 |
Las « cançons de pastorèlas »
modificarLa pastorèla dintra dins le genre mai vast de la poesia pastorala o poesia bucolica, praticticada dempuèi l'Antiquitat, coma los Idiles de Teocrita o de Virgili, e, mai recentament, de la « cançon de pastorèla », que pòt tanben èsser imorala e calhòl coma la pastorèla[11].
Existís una centena de cançons tradicionalas (amb fòrça variantas[12]) contenent d'elements campètres e un ensag de seduction d'una joventa. Mas mai sovent, l'aventura es contée per la quita pastra e non pel poèta cavalièr. Lo galant es pas sempre de reng naut, quitament s'espèra de la pastra una « recompensa », un baisar mai sovent[13]. So de cançons de dançar[14], sovent de compreneson dobla, amb una version adulta calhòla e una version enfantina adocida[15].
Nòtas e referéncias
modificar- ↑ Michel Zink 1972, p. 29
- ↑ J. M. d'Heur 1977, p. 360
- ↑ Pastourelles, Introduction à l'étude formelle des pastourelles anonymes françaises des Modèl:Sp, Genève, Droz, 1974, p.8-9
- ↑ Michel Zink 1972, p. 117
- ↑ [1]., p. 84
- ↑ Jean Audiau 1973, p. x
- ↑ Jean Audiau 1973, p. xx
- ↑ Jean Audiau 1973, p. 164
- ↑ [2]. p. 347
- ↑ Jean Audiau 1973, p. 3-4
- ↑ Conrad Laforte 1981, p. 244
- ↑ 4 576 versions, d'après la compilation du Catalogue de la chanson folklorique de Conrad Laforte 1981, p. 241
- ↑ Conrad Laforte 1981, p. 242
- ↑ Dans Les Maîtres sonneurs, par exemple, lorsque le cornemuseux doit faire une pause ou qu'il n'y a pas de musicien, une jeune fille entonne des chansons pour qu'on puisse danser.
- ↑ Conrad Laforte 1981, p. 246