Parlament (Ancian Regim)

Un parlament èra una Cort sobeirana del Reialme de França – cort superiora a partir de 1661 – jos l'Ancian Regim. Los parlaments avián tanben de poders politics e administratius.

Lièch de justícia del rei Carles VII de França al Parlament de París, en 1450 ;
enluminadura de Jean Fouquet per Boccace, Dels cases dels nòbles òmes e femnas

Ròtle

Ròtle judiciari

Los parlaments foncionavan coma de corts d'apèl e de cassacion, a l'encòp civila e criminala, pels afars concernissent lo Tèrç Estat, mas tanben coma un tribunal de primièra instància per las causas implicant de membres de la Noblesa.

Dempuèi l'ordenança de l'11 de març de 1345, lo parlament compren tres cambras: la granda cambra o cambra dels plaids, la cambra de las enquèstas, e la cambra de las requèstas. Son poder d'estatuir en equitat èra sovent percebut coma generator d’arbitrari, e un celèbre ditz proclama : «Dieu nos apare de l'equitat dels parlaments.»

Ròtle legislatiu

Los parlaments avián pas, vertadièrament, de poder legislatiu, es a dire dictar de novèlas leis civilas o criminalas.

Pasmens avián dos poders legislatius:

• Sintèsi de la jurisprudéncia e de la procedura. Coma jurisdiccion de darrièr gra (es per aquò que son de corts sobeiranas) avián lo meteis ròtle d'unificacion del drech que las Corts de cassacion d'uèi, amb mai la possibilitat de prendre, totas cambras reünidas, d'arrèstes de reglament que son notats jos forma d'articles las solucions de jurisprudéncia e dispausant d'una autoritat de la causa jutjada que s'impausa a las jurisdiccions inferioras, un pauc sul modèl del "precedent" de las common law.

• Contraròtle de legalitat, es a dire de la compatibilitat de las ordenanças, edictes e declaracions del rei amb las leis, costumas, e mai reglaments existissents. En efièch, un parlament deu registrar los edictes, las ordenanças reialas, e las letras patentas, es a dire las transcriure sul registre oficial perque vengan publicas. Las leis atal transcrichas son alara aplicablas e opausablas als tèrces dins la circonscripcion del parlament. Pasmens, cal remarcar qu'aquela superioritat èra pas totala, lo rei podiá (de fach fòrça rarament) totjorn retenir sa justícia, es a dire retirar un afar a un parlament o a una cort quina que siá, e la far evocar definitivament davant son conselh.

Dins aquela ocasion, lo parlament aviá lo drech de remostrança, es a dire que podiá far d'observacions sus la legalitat dels tèxtes que deviá registrar. Aquel drech aviá per tòca de permetre als parlaments de verificar la concordança de l’edicte o de l’ordenança amb lo drech anterior, los privilègis e las costumas de la província, mas tanben los principis generals del drech. Pauc a pauc, los parlaments utilizèron aquel drech per venir un contrapoder fàcia al poder monarquic. En cas de refús de l'enregistrament, lo rei podiá adreçar al parlament de « letras de jussion » e, en cas de refús reïterat, impausar sa decision al parlament n'i sèire d'esperel dins un lièch de justícia. La decision reiala èra alara registrada « de l'exprès comandament del rei ». Enric IV foguèt obligat de se desplaçar personalament dins cada parlament per far registrar l'edicte de Nantas de 1598 per de lièches de justícia.

Personal

Aquelas corts de justícia foncionavan amb un personal d’oficièrs, es a dire d'agents administratius proprietaris de lor carga, que formavan la « noblesa de rauba » diferenta de la « noblesa d’espasa ». Se distinguís de conselhièrs e de presidents que se reünissián pels jutjaments en diferentas cambras: la granda cambra, pels afars mai importants, la Tornèla pels afars criminals, e quitament la cambra de la marèa pels litigis ligats a la venda del peis.

Istòria

Al començament de l'Edat Mejana, la cort del rei, Curia Regis èra a l'entorn del rei per totes los afars del reialme. Mas lo desvolopament del poder reial provoquèt la separacion de la Curia Regis en tres organs distints: lo Conselh del rei pels afars politics, la Cambra dels Comptes per las questions financièras, e lo Parlament per la justícia. Es l'origina del Parlament de París al sègle XIII. Lo Parlament de París aguèt competéncia per tot lo reialme fins al sègle XV. Los clèrgues ne foguèron exclusits en 1319.

A partir de 1422, de novèls parlaments foguèron creats: a Tolosa, a Bordèu puèi dins los grands fèus del domeni reial. En tot, tretze parlaments foguèron meses en plaça del sègle XIII al sègle XVIII.

Los parlaments, e subretot aquel de París, totjorn foguèron un supòrt per la reialtat fàcia al papat per defendre la Glèisa Gallicana. Pendent las guèrras de religions, atal s'opausèron a l’introduccion de la reforma del Concili de Trent en França, que renforçava los poders del papa, puèi se pelejèron entre aqueles de la Liga Catolica (França) e reialistas: e los membres del Parlament de París fisèls al rei formèron de 1589 a 1594 lo Parlament de Tors.

Los dreches de registrament e de remostrança permetèron als parlaments e subretot aquel de París de revendicar un poder de contraròtle sus la monarquia.

En 1673, Loís XIV de França enebiguèt als parlaments de far quina remarca que siá abans de registrar los edictes. Los parlaments reviscolèron aprèp la mòrt de Louis XIV en 1715.

A partir de 1750, los parlaments bloquèron las reformas del poder reial, subretot lo principi d'egalitat davant l'impòst. Loís XV foguèt en consequéncia decidit a limitar los parlaments: en 1771, lo cancelièr de Maupèu levèt a totes los parlaments lors atribucions politicas e los dividiguèt en sièis Conselhs superiors. Mas en 1774, Loís XVI, conselhat per Maurepas (« Sens parlament, cap de monarquia ») e inquièt per sa popularitat, e tornèt apelar los Parlaments. Lo 3 de març de 1766, Loís XV, frustrat d'aver pas pogut far la seria de reformas qu'aurián permés al reialme de reviscolar, anèt al parlament e faguèt un lièch de justícia: es la session de la flagelacion del nom de la fèsta del 3 de març. Loís XV i faguèt donar un discors insistissent sul principi d'absolutisme reial, e sul fach que lo drech de remostrança dels parlaments es sonque un poder de justícia delegat, que lo rei demòra la sola font de poder del reialme. Loís XVI, rei flac, reculava cada còp davant lor oposicion. Aguèron un ròtle important dins la Revolucion Francesa. Foguèron sostenguts per una partida del pòble que pretendèron d'èsser los protectors contra lo « despotisme » reial. E en 1790, los parlaments foguèron remplaçats per de jutges elegits e pagats per l’Estat.

Liste dels parlaments

• vèrs 1250 : Parlament de París
• 1422 : Parlament de Besançon
• 1443 : Parlament de Tolosa
• 1453 : Parlament de Grenòble
• 1462 : Parlament de Bordèu, en exili a Condòm, puèi a Marmanda e La Rèula de 1675 a 1690
• 1477 : Parlament de Dijon
• 1499 : Parlament de Normandia
• 1501 : Parlament de Provença o Parlament d'Ais
• 1523 : Parlament de Dombas, a Lion, puèi a Trévoux de 1696 a 1771
• 1553 : Parlament de Bretanha, alternativament a Rennes, puèi Nantas (1557), Rennes (1561), en exili a Vannes de 1675 a 1690
• 1620 : Parlament de Pau
• 1633 : Parlament de Mètz
• 1668 : Parlament de Flandras, a Tournai (uèi en Belgica), puèi Cambrai (1709), puèi Douai (1713)
• 1768 : Parlament de Nancí, fins a 1775

Fonts

Bibliografia (fr)

• Émile Ducoudray, « La Révolution française face au système judiciaire d’Ancien Régime », dins Annales historiques de la Révolution française, nº 327, 27 d'abril de 2004 en linha
• Pierre Goubert, L’Ancien Régime, t. 2 Les Pouvoirs, Armand Colin, coll. « U / Histoire moderne », París, 262 p., 1973
• Marcel Marion, Dictionnaire des institutions de la France aux sègle XVII e XVIII (1923), nòva impression, A. et J. Picard, Paris, 2006, 573 p. ISBN: 2-7084-0782-1
• Hubert Méthivier, Le Siècle de Louis XIV (1962), 14ⁿ in, Presses universitaires de France, coll. « Que sais-je ? » ISSN 0768-0066 nº 925, Pariís, 1994 ISBN: 2130521614 en linha
• Roland Mousnier, Les Institutions de la France sous la monarchie absolue (1598–1789) (1974), Presses universitaires de France, coll. « Quadrige / Manuels » ISSN 1630-5264, París, 2005, 1 253 p. ISBN: 2-13-054836-9 en linha
• Michel Vovelle, La Chute de la monarchie (1787–1792), vol. 1 de la Nouvelle Histoire de la France contemporaine (1972), ed revista e misa a jorn, Le Seuil, coll. « Points / Histoire » ISSN 0768-0457 nº 101, Paris, 1999, 312 p. ISBN: 2-02-037519-2