Orkhon
Orkhon es un riu de Mongolia que se gita dins Selenga qu'es un afluent d'Ienissei. D'una longor de 1 124 km, sa fònt se situa dins lei Monts Khangai e sa confluéncia dins la region de la vila de Sükhbaatar. Son debit mejan finau es de 96 m3/s. Brèç dei culturas turca e mongola, la vau d'Orkhon es una region d'aperaquí 1 500 km² que foguèt inscricha au Patrimòni Mondiau de l'Umanitat en 2004.
Geografia
modificar
Orkhon a una longor de 1 124 km e es lo riu pus lòng de Mongolia. De sa fònt, raja globalament en direccion dau nòrd-èst e son bacin versent a una superficia de 132 835 km². A dos afluents principaus que son Tuul (que passa per la capitala Ulan Bator) e Tamir. Es un riu peissonós onte se pòu trobar de bechets, de carpas ò de pèrcas.
La lama d'aiga es de 22,9 mm, çò qu'es una valor relativament importanta en comparason de l'ariditat dau clima de l'Asia Centrala. L'idrometria es fòrça irregulara car l'aiga dau riu vèn principalament de la fonda dei nèus ivernencas e dei precipitacions fòrtas de la fin de l'estiu mongòl. Ansin, s'observa dos maximoms de debits, generalament en mai (175 m3/s) e en julhet-aost (250 m3/s). Lei debits minimoms s'observan de novembre a abriu e pòdon alora venir fòrça febla (mens de 10 m3/s entre genier e març).
Cultura
modificar
La vau d'Orkhon es una region fòrça importanta per lei pòbles nomadas de l'estèpa eurasiatica dempuei au mens lo sègle III av. JC. D'efèct, l'endrech èra lo còr de l'Empèri Xiongnu e tenguèt per la seguida un ròtle similar per divèrsei pòbles ulteriors coma lei Tujue ò lei Mongòls de Genghis Khan. Ansin, incricha au Patrimòni Mondiau de l'Umanitat de l'UNESCO dempuei 2004, la vau assosta plusors monuments e vestigis majors :
- de monuments commemoratius ambé d'inscripcions dei rèines de Bilge Khan e de Kul Tigin que son lei vestigis pus importants atribuits ai Tujue. Son tanben lei tèxtes pus ancians escrichs amb una lenga turca.
- lei roïnas de Khar Balgas qu'èra l'anciana capitala de l'Empèri Uigur dins lo corrent dau sègle VIII.
- lei roïnas de Karakorum, premiera capitala de l'Empèri Mongòl.
- lo monastèri d'Erdene Zuu qu'es lo monastèri bodista pus ancian de Mongolia.
- l'ermitatge de Tuvkhun qu'èra un autre monastèri bodista. Bastit a la cima d'una còla de 2 600 m d'altitud, foguèt largament destruch durant lo periòde comunista.
- divèrsei palais mongòls dei sègles XIII e XIV.
- la cascada d'Ulaan Tsutgalan, un afluent menor d'Orkhon, qu'es un endrech important per la cultura mongòla.