Mecenat

Per mecenat, se compren lo fach d'ajudar e benlèu enseguida de promòure d'arts e de letras par de comandas o d'ajudas financièras privadas, que lo mecènas o mecenat siá una persona fisica una persona morala, coma una entrepresa. Dins un sens mai larg, pòt s'aplicar tanben a tot domèni d'interés general: recerca, educacion, environament, espòrt, solidaritat, novelum, eca. Al còr del mecenat se desvolopa totjorn mai lo mecenat d’entreprisa que se definís coma una ajuda financièra, umana o materiala balhada sens contrapartida dirècta per una entrepresa, mas tanben mercé a la generositat d'unes miliardaris. En fiscalitat e en comptabilitat, es considerat coma un don. En concrèt, lo mecenat beneficia d'un regim fiscal avantatjós qu'existís una disproporcion marcada entre lo pagament e las contrapartidas recebudas. Lo mecenat se lo cal pas confondre amb lo pairinatge perque demanda pas — al contrari del pairinatge — una contrepartida.

Laurenç de Medici, dich Laurenç lo Magnific, un des premièrs mecèns. Detalh d'una fresca de Benozzo Gozzoli.

Istòria

De las originas a la Renaissença

Retrach de Giuliano da Sangallo per Piero di Cosimo, entre 1500 e 1520.

Lo mot « mecenat » se referís al personatge de Cai Cilni Mecenàs, protector de las arts e letras dins la Roma antica. Pauc a pauc ven a designar dins lo lengatge corrent una persona fisica o morala que sosten per son influéncia o sos mejans financièrs un projècte cultural o un artista. Pendent l'istòria lo mecenat pren una importança variabla e foguèt marcat per de personalitats: se parla encara de mecenat de las princessas medievalas coma Matilda d'Artés o Isabèla de Bavièra que las comandas faisián viure fòrça artistas.

L'edat d'aur del mecenat surgís amb la Renaissença italiana. Los Artis a Florença, qu'aparan lors corporacions mercandas, financian tanben las bèlas arts e los artistas en comanditant d'òbras pels edificis religioses (subretot l'Arte di Calimala). Los Medicis, coma Laurenç lo Magnific, son coneguts per espandre lors benfachs pels artistas que ne vendrán celèbres; apacionat enlusit, Laurenç de Medici preguèt jos sa proteccion fòrça artistas coma Miquèl Àngel, Andrea del Verrocchio, los arquitectes Giuliano da Maiano e Giuliano da Sangallo o d'umanistas o savents coma Picp della Mirandole. A Ferrare, Hercule I d'Este aguèt un ròtle comparable. Lo banquièr sienés Agostino Chigi sosten financierament d'artistas e d'escrivans coma Perugino, Giovanni da Udine, Giulio Romano, Baldassarre Peruzzi, Sebastiano del Piombo, Il Sodoma, Rafèl e L'Aretin.

A la meteissa epòca, lo cardenal e ministre Georges d'Amboise, grand mecèn, foguèt un dels introductors màger de la Renaissença en França. Lo rei Francé Ièr e lo conestable de França, Anne de Montmorency, foguèron tanben de grands mecèns. Lo rei utilizèt lo mecenat per far mòstra de sa poténcia. Per exemple dins lo castèl de Fontainebleau aculhiguèt fòrça artistas d'Itàlia e de França, e Leonardo da Vinci que Francés Ièr menèt d'Itàlia en 1516 e installèt a Amboise, al Clos Lucé.

L'emperaire Rodòlf II foguèt tanben un grand mecèn, confirmant en 1595 los privilègis de la corporacion dels pintres e crompant fòrça quadres del Tician, d'Albrecht Dürer o dels Brueghel que installa au Castèl de Praga. L'Italian Giuseppe Arcimboldo lo penguèt de vertumne e recebèt lo títol de comte palatin.

De la Renaissença al sègle XIX

Gustave Courbet - L'Encontra (Gustave Courbet representat a drecha encontrant Alfred Bruyas e son vailet)

L'Itàlia del sègle XVIII coneguèt fòrça importants mecèns, coma Ferran III de Medici o los cardinals Pietro Ottoboni e Benedetto Pamphilj.

En França, la reina Caterina de Medici, eritièra dels gosts dels Medicis, es considerat en França coma un mecèn màgere del sègle XVI. Amava s'enrodar d'artistas, de poètas, d'òmes de letras, de musicians et d'arquitèctas que fasiá venir a la cort e pensionava al seu servici, çò que pas cap reina de França aviá jamai fach abans.

Al sègle seguent, lo Cardenal Mazarin faguèt bastir lo Collègi de las Quatre Nacions e presenta Charles Le Brun a rei Loís XIV. Madama de Pompador e Joseph París Duverney financèron la construccion de l'Escòla militara (1751-1756).

Russia coneguèt fòrça mecèns als sègles XVIII e XIX e al començament del XX, coma Ivan Chovalov, Pavel Tretiakov, Savva Mamontov, Savva Morozov, Ivan Morozov, Margarita Morozova, eca.

Mas al sègle XIX lo pintre Gustave Courbet, amic de Proudhon, capvirèt la dona fasent emergir la figura de l'artista liure, e revendica d'esperel la seuna autonomia, dins sas causidas artisticas, al respècte dels mecèns, que vengan del poder economic o del poder politic. Un dels seus quadres, L'Encontra, vòl simbolizar sas conviccions, presentant lo pintre encontrant un dels seus crompador e dels seus sostens mai fidèls, Alfred Bruyas, sens pas cap de traça d'aquela deferéncia entenduda abitualament entre un artista e los seus mecèns.

Sègles XX e XXI

Lo sègle XX marquèt un periòde de reviscol als Estats Units d'America e en Euròpa. d'entre los grands noms de l'epòca se pòt citar Charles e Marie-Laure de Noailles, l'ostal Rothschild, Alexis de Redé, Peggy Guggenheim, lo marqués de Cuevas, Marcellin e Madeleine Castaing, Francine Weisweiller, Pierre Cardin, Pierre Bergé e Yves Saint Laurent.

En França, al sègle XXI, se cal far cas de personalitats, subretot per lor activitat de mecenat en favor de l'art contemporanèu : Antoine de Galbert, òme d'afars e creator de la Maison rouge, fondacion promovent las diferentas formas de la creacion actuala; Ariane de Rothschild, que gerís diversas fondacions; Alain-Dominique Perrin, ancian president del directòri de Cartier SA, e fondator de la Fondacion Cartier per l'art contempornèu; Bernard Arnault, òme d'afars e PDG d'LVMH amb la fondacion d'entrepresa Louis Vuitton.

Una  tendéncia que sembla s'enforçar al sègle XXI començant es la creacion per de fondacions de luòcs d'exposicions, veire la privatizacion per un temps de luòcs publics. Son d'exposicions nomadas.

Economia

En França

En França, de la monarquia a la Republica, passant per l'Empèri, l'art foguèt longtemps d'en primièr un afar d'Estat. Segon Guy de Brébisson, ara, la legitimitat del mecenat demora mendre en França qu'als EUA, quitament se las mentalitats an plan evoluat dempuèi los ans 1980. Demora sobretot una practica de las grandas entrepresas.

Lo pes economic de las fondacions

Le mecenat d'entrepresa passa mai sovent per la creacion de fondacions, subretot dins los païses de anglosfèra. Als EUA, i aviá en 2006, 62 000 fondacions investisson cada an 3,6 miliards de dolars dins la cultura. Las doas mai grandas dins lo domèni son la fondacion Ford (gaireben 80 milions de dolars per an) e la fondacion Reynolds (58 milions de dolars ean). En França se ne  comptava alara 2 100, contra 14 000 al Danemarc, 10 000 en Alemanha, 8 800 au Reialme Unit o 3 300 en Itàlia.

Lo camp d'accion de las fondacions es plan larg, de la pintura a la fotografia, passant per las letras o l'arquitecture. La Fondacion del Patrimòni per exemple a per tòca de financiar la restauracion del patrimòni local que será pas jamai classificat. Lo Fons mondial pels monuments, financiat per de mecèns americans, paguèt la restauracion de 450 monuments dins 90 païses, coma las clastras de Sant Trefume a Arle o Preah Khan al Cambòtja.

Encastre legal e fiscal

Estats Units d'America

Las fondacions americanas, coma las associacions de tòca non lucrativa, son regidas per l'alinea 501c3 del còdi dels impòsts americain. En consequéncia son miègpublicas (car an un interés general e n'obesisson pas a las règlas del marcat), e miègprivadas (per lor capital, lor foncionament e lors metòdas).

França

En França, de leis dempuèi los ans 1990 faguèron evoluar l'encastre del mecenat e de las fondacions, la darrièra es la lei del 4 agost de 2008 de modernizacion de l'economia, instaurant una novèla estructura, lo fons de dotacion. La precedenta èra la lei Aillagon de 2003 que permetava 60 % de deductibilitat fiscala dels dons efectuats pel mecenat d'entrepresa, veire de 90 % dins lo cas d'una ajuda per l'acquisicion d'un « tresaur nacional ».

Per las entrepresas, lo mecenat ofrís 60 % de reduccion d'impòst, plafonat a 0,5 % du chifre d’afars.

Quinas son las motivacions?

Lo mecenat es mai sovent un don sens contrapartida. Lo mecèn espera en un benefici per la seuna imatge e de reconeissença. Lo mecenat servís a fabregar l'imatge del mecèn - sovent una entrepresa o una marca- suportant d'artistas o de disciplinas cibladas.

Aquel aspècte obliga l'entrepresa a una certa rigor, per que se pòsca pas confondre mecèn e esponsor.

La logica fiscala es tanben importanta dins lo mecenat, a causa de la deduccion totala o parciala dels pagaments engatjats dins aqueles operacions. En consequéncia lo mecenat interessa teoricament mai las entrepresas mai ricas, perque per aquelas lo mecenat costa mens..

Las entrepresas s’engatjan dins lo mecenat per una de las cinc rasons:

• Fabregar o enforçar l’identitat de l’entrepresa, far una comunicacion originala
• Participar a far lo territòri atractiu
• Lo gost personal del dirigent o l’istòria de l’entrepresa
• Sensibilizar los emplegats a l’art o lor ofrir un mitan de vida agradable
• La possibilitat d'encontrar los pars, de crear o melhorar de ligams d'afar
  

Per çò far lo tipe de mecenat mai utilizats son:

• Mecenat financièr (l’entrepresa dona d’argent per une exposicion, un talhièr, l’acquisicion d’una òbra d’art o encara per una restauracion d’objèctes)
• Mecenat en natura
• Mecenat de competéncias

La plaça del mecenat dins l'economia de la cultura

Se demoram dins la nocion estrecha del mecenat, s'agís per las entrepresas d'ave des comportaments socialament responsables. S'aquela responsabilitat sociala o societala s'inscrich tanben dins una logica de comunicacion e d'imatge e tanben dins una logica fiscala, pasmens demora qu'un mecenat d'entrepresa important es un signe del bon rapòrt entre lo mond economic e lo mond de las arts, del patrimòni e de la creacion.

Mas, se cal constatar que dins fòrça païses, lo mecenat d'entrepresa representa una de las fonts mai flaca del sector cultural. Quitament als EUA, passa pas 2,5 % de l'ensems de las fonts del sector cultural. Màger que lo mecenat d'entrepresa, i a l'engatjament dels individús e lo mecenat individual que se realiza per las donas, los legats. E, los païses ont lo mecenat d'entrepresa e l'individual son mai nauts son tanben aqueles que presentan de modèls de gestion que s'apièjan sus de fonts pròpris mai importants. Çò que balha a aqueles activitats culturalas mai d'independéncia a respècte dels poders publics.

Vejatz tanben

Bibliografia (fr)

• Marc Albouy, Du Titanic à Karnak. L'aventure du mécénat technologique, Dunod, 1994 ISBN: 2100022709.
• Françoise Benhamou : L'Économie de la culture, La Découverte, coll. Repères, n° 192, 5^e éd., Paris, 2004 ISBN: 2-7071-4410-X.
• Guy de Brébisson : Le Mécénat, PUF, 1993 ISBN: 2130455395
• Véronique Chambaud : Art et fiscalité, 3^e éd., Ars vivens, 2010 ISBN: 2-916613-30-7
• Myriam Chimènes, Mécènes et musiciens, Fayard - 2005
• François Debiesse : Le Mécénat, PUF, Que sais-je ?, 2007
• Francis Haskell : Mécènes et peintres, Gallimard, 1991, 798 pages (Édition originale de 1963 Patrons and painters)
• Philippe Morel : Parrainage, mécénat et Fondations d’entreprise, Éditions Vuibert
• Dominique Legrain : « Environnement, nouvel enjeu pour le mécénat d'entreprise », rapòrt en linha
• Guida practic de las subvencions e finançaments de l'UE
• Virginie Seghers : Ce qui motive les entreprises mécènes ISBN: 978-2746709492
• Guide du mécénat culturel territorial, diversifier les ressources pour l'art et la culture. Éditions Territorial 2012 Obratge collectiu dirigit per Marianne Camus-Bouziane e Jean Pascal Quiles

Articles connèxes

• economia de la cultura
• Mécèn
• Pairanatge
• Eponsor
• Fondacion
• Fondacion d'entrepresa

Ligams extèrnes

• (fr)Portal de la Fondacions e del mecenat
• (fr)Plataforma del mecenat de competéncias
• (fr)DRAC de Lengadòc-Rosselhon Qu'es aquò lo mecenat?