Max Linder

Max Linder, o meilèu Gabrièu Leuvielle (1883-1925), qu’ei un actor e un realizator gascon. Qu’ei ua star deu cinèma mut. Que muisha ua capacitat de las granas tan peu son engenh d’actor coma per la sua creativitat. Qu’influéncia Charlie Chaplin per la creacion deu son personatge de Charlot.

Joenessa

Max Linder, de son nom vertadèr Gabrièu Leuvielle, que nèish lo 16 de deceme de 1883 a Sent Lobés (Gironda). Lo pair que s’apèra Joan e la mair Suzanne Baron (1860-1958). Que son vinhèrs.  Après la filloxèra, que hidan Gabrièu e lo son hrair a la gran-mair e que partishen en America.

Gabrièu Leuvielle que seguish los estudis au licèu de Talança puish au conservatòri de Bordèu. Que serà expulsat la dusau annada. Que comença a jogar lo repertòri classic dab lo chafre de Max Lacerda, puish, en 1904, que càmbia Lacerda per Linder qui ei lo nom d’ua botiga de cauçaduras de Bordèu.

Alavetz, que va tà París tà rejúnher un ancian professor qui mia lo teatre de l’Ambigu. Que joga en aqueste teatre e tanben, au teatre des Variétés. Mercés a ua recomandacion, Max Linder qu’entra dens la maison Pathé en 1905 coma scenarista, realizator, actor. Que torna quasi un filme cada jorn. Charles Pathé que’u arremarca. Lo son prumèr cort metratge en 1905 qu’ei Le premier cigare d’un collégien.

Lo personatge de Max

Max Linder que crea en 1910 lo personatge de Max, un mossur elegant, seductor, qui coneish benalèjas pègas. Que joga dens un centenat de corts metratges : Les débuts de Max au cinéma en 1910, Comment Max fait le Tour du Monde en 1910, Max victime du quinquina en 1911, Une idylle à la ferme en 1912, Le Duel de Max en 1913, Max sauveteur en 1914… Qu’escriu e que realiza los filmes eth medish.

Max Linder

Que porta ua mostacha fina. Que’s vestish dab un capèth haut, gants e ua cana. Que vad la prumèra star internacionau. Mei tard, Charlie Chaplin que’s va inspirar de Max tà crear lo son personatge, Charlot. Los dus òmes que's coneishen e que s'encontran en 1917.

Lo tornar de la guèrra

Max Linder qu’a un contrat dab Pathé d’un million de francs tà tornar 150 filmes en tres ans (un filme per setmana). La guèrra de 1914 qu’interrómp la sua carrièra. Que serà grèument gasat.

Que signa un contracte dab los estúdios Essanay (Chicago) de 5000 $ per setmana tà tornar 12 filmes. La sua santat ne’u permet pas sonque de tornar tres filmes. Que hè un sejorn en un sanatòri de Los Angeles, puish que torna en França per estar suenhat.

En 1919, que fonda ua sala de cinèma a París, lo Ciné Max Linder, 24 baloard Poissonière, París 9^au. Que s’apèra uei (2020) lo Max Linder Panorama.

A la fin de l’annada 1919, que partish tà Hollywood (America). Que produsish e interpreta Seven Years Bad Luck (Sete ans de malur) (los Marx Brothers que tornaràn prénguer la scèna famosa deu miralh), Be my wife (Siatz la mia hemna) e que joga en 1922 lo personatge de d’Artanhan dens The three must-get-theres (L’étroit mousquetaire en francés). Un trionfe. Aqueth filme qu’ei enqüèra considerat coma la parodia mei bona de Les trois mousquetaires d’Alexandre Dumas. Que serà adaptat en 1921 per Fred Niblo (1874-1948) dab Douglas Fairbanks (1883-1939).

La fin

En mei de la vita qui’u fatiga, qu’ei neurastenic. En 1921, au cors d’un sejorn a Chamonix qu’encontra Ninette Peters (16 ans). Que la rauba e la marida lo 23 d’aost de 1923. Sete mes après, que hè ua temptativa de suicidi en tot ensajar de hèr seguir Ninette.

Qu’auràn totun ua hilha, Maud, en junh 1924.

Navèra depression. Lo 31 d’octobre de 1925, Max e Ninette que son retrobats morts en ua ostaleria de la carrèra Kleber a París. Qu’a 42 ans e, era, 20.

Maud Linder que serà l’autora de dus filmes En compagnie de Max Linder en 1963, e L’Homme au chapeau de soie en 1983, e d’un libe, Max Linder était mon père, en 1992.

Notas e referéncias

Article Max Linder (1883-1925), le d’Artagnan du cinématographe, Michel Pujol, revue Vasconia, n° 8, 2007, p. 31.

Max Linder était mon père, Maud Linder, Flammarion, 2003.

Max Linder, Maud Linder, Paris, Éditions Atlas, 1992.

Son père était Max Linder, interview Le soir, 1992