Lutz de boèmia
Lutz de boèmia (var. Luses de boèmia ; en castelhan : Luces de bohemia) qu'ei ua mena de peça de teatre escrita per l'escrivan galician de lenga castelhana Ramón del Valle-Inclán. Dab aquesta òbra l'autor qu'estreè un genre lierari navèth batejat esperpento. La natura d'aqueth genre qu'ei con.hessada dens ua tirada vaduda famosa de la scena XII :Los eròis classics refletats dens miralhs deus concaus que dan l'esperpento. Los imatges mei beròis, dens un miralh concau, que son absurdes e tanben L'Esperpento, b'ei Goya qui l'inventè. (en referéncia aus imatge absurdes de Goya qui hon inspirats per lo eveniments tragics deu son temps).
Lutz de boèmia qu'ei divisat en 15 scenas. Que ho publicat en purmèr per la revista Espanña en 1920, puish tornar editar per l'autor entà estampar ua navera version en 1924.
Que conda lo percors de Max o Máximo Estrella (acompanhat d'un aute personatge aperat don Latino), un poeta andalós praube e cèc, dens lòcs absurdes de Madrid (lo son ostau, ua tavèrna, ua càrcer, un ministèri, un jardin ...) on e crotzan personatge absurdes (un pintaire, poetas modernistas, un papagai...) abans de morí. Max que ho inspirat peu poeta Alejandro Sawa, andalós, cèc e mort, deu temps de la composicion de Lutz de boèmia.
Personatges
modificar
Com reflet de la realitat, Lutz de boèmia que mentau personatges reaus e coneguts. Max qu'ei un avatar de Alejandro Sawa ; dens lo son monde òm troba escrivans modernistas membres, com eth de çò quièra alavetz la boèmia madrilenca : Ciro Bayo, (aperat don Gay Peregrino dens lo tèxte) e Dorio de Gadex ; òm tròba tanben l'escrivan nicaraguaian Rubén Darío, lo librari Pueyo (aperat aquiu Zaratustra), lo ministre Julio Burell (qui ho efectivament ministre de la gobernación com ac designa lo tèxte e academician) e l'escrivan eslau refugiat en Espanha Ernesto Bark (Basileo Soulinake dens lo tèxte).
La lista deu personatge qu'ei donc la seguenta : Máximo Estrella (Max), Madame Collet (la soa molher, francesa), Claudinita (la soa hilha), don Latino de Hispalis (alter ego de Max), Zaratustra (lo librari), don fay, un Pelón, gojata de la portiera, Pica lagartos (lo tavernièr), un Coime de Tavèrna, Enriqueta la Pisa Bien, lo Rei de Portugau, un pintaire, Dorio de Gadex, joens modernistas: Rafael de los Vélez, Lucio Vero, Mínguez, Gálvez, Clariniy Pérez ; lo sereno, lo voz d'un vesn, los gardians de l'òrdi, Serafín el Bonito, lo Celador, lo Presoèr, lo Portièr d'ua Redaccion, don Filiberto (lo cap redactor).
Argument
modificar
Max, un escrivan cèc e praube, qu'ei estat arremerciat e qu'ei en çò d'eth dab la soa molher Madame Collet e la soa hilha Claudinita. Don Latino que cossira epr díser qu'a venut lo sons darrèr liber epr chic de monedas au librari Zaratustra e furiós, Max que decida de'use crubar(scena 1). Dens la libreria de Zaratustra, aquesta qu'arrefusa de tornar los libe en tot díser que los s'a venut adès. Don Gay qu'entra dens la libreria, tot just arribat d'Englatèrra, e tots de laudar aqueste país en bèth criticar Espanha e la soa religion (scena 2). Arron los eprsonatge que s'estàn dens la tavèrna de Picolagarto dab la Pisabien e lo Rey de Portugal ; i a susmauta dehòra (scena 3). Dens la carrèra be i a desòrdis e discussions dab los modernistas ;Max qu'ei arrestat peus policièr (scena 4). Max qu'ei detiengut e desseparat de don Latino (scena 5). Dens la soa cellula que hè la coneishença d'un obrèr catalan qui serà cinicament fesilhat ; que simpatzan en tot devisar deu capitalisme e de la neessitat d'ua revolucion ; fin fianu que'u se vienen cercar, de segur per estar executat (scena 6). Enter temps, don Latino e quauques modernistas que van a la redaccion demandar qu'òm hasca quauquarren entà lberar Max. après discussion de las tienudas enter Dorio de Gadex e lo cap redactor, aqueste que hè ua telefonada e Max qu'ei liberat (scena 7). Max que's vòu plàner auprès deu ministre ; que'u coneish e amassas que's bramban de la loa joentut quan lo ministre e èra un boèmi com eth ; en sovièr d'aquestas tempsada que'u perpausa ua pension per un emplec fictiu (scena 8). Dens un café borgés, Max e don Latino que rescontran Rubén Darío ; Max que l'admira (scena 9). Dens un parc Max e don Latino e rescontran duas prostituïdas : ua vièlha shens nada dent e ua moreta hèra joena qui's pega a Max (scena 10). Tornats dens las carrèras de Madrid que rescontran ua hemna qui plora lo son enfant tuat per ua bala tirada per la repression d'ua manifestacion obrera ; diverses personatges e hèn comentaris indiferents ; que s'enten lo brut de l'execucion de l'obrèr catalan ; Max qu'ei revoltat e esmavut (scena 11). Après ua darrèra allucinacion Max, shens cap hòrça, que's moreish après aver definit com estant un esperpento la loa tragedia ; don Latino que l'abandona suu lindau de l'ostau en lo bèth panar sa biaça (scena 12).
