Loís Ièr d'Amboise (1433-1503) foguèt evesque d'Albi.

Escut de l'ostal d'Amboise.

Nasquèt al castèl de Chaumont-sur-Loire, prèp d'Amboise, d'una familha fòrça anciana, èra lo quatren filh de Pèire d'Amboise, senhor de Chaumont, conselhièr e camarlenc de Carles VII de França.

Biografia modificar

Pendent la disgràcia de son paire se retirèt en Guiana dins la cort del fraire de Loís XI de França, Carles, duc de Guiana, puèi, un còp son paire restaurat, dintrèt al conselh del rei. En primièr, Loís XI de França l'encarguèt d'enquestar sus la mòrt, per empoisonament, de son fraire Carles. Lo nomenèt aprèp al cap de l'abadiá de Jumièges (Sèina Maritima).

Remplacèt, en 1472, Jean Jouffroy coma procuror general a la cort de Roma, e, en 1473, foguèt nomenat luòctenent general del rei en Lengadòc. Lo 24 de genièr de 1474, foguèt nomenat, pel rei, evesque d'Albi.

Lo 6 de març de 1474, per letras patentas, Loís XI de França lo nomenèt president a las assembladas dels tres estats, e le 19 d'octobre, li foguèron fisats los preparatius de la conquèsta de Rosselhon e de Cerdanha.

Èra de l'ambassada enviada per Loís XI de França, a Ferrand de Castelha, en Espanha, per lo felicitar de son aveniment aprèp la mòrt del rei Enric.

 
Loís I d'Amboise

Lo 28 de genièr de 1477, aprèp la conquèsta del ducat de Borgonha, negocièt, pel rei, amb los Estats provincials. Loís XI de França l'aviá tanben encargat de far destruire, dins tot lo ducat, las plaças fòrtas inutilas e dangierosas pel reialme.

En 1479, lo rei lo felicita de sas accions en Borgonha, e, un pauc mai tard foguèt enviat, coma comissari reial a la conferéncia per la patz, a Bolonha, amb los enviats de Maximilian d'Àustria.

Lo 12 de julhet de 1480, Loís XI de França lo nomenèt luòctenent general del governador de Borgonha, en l'abséncia de son fraire Joan d'Amboise, evesque e duc de Langres. Atal, Loís I d'Amboise s'ocupèt dels grands jorns de Beaune, transformats apuèi en Parlament de Dijon.

Loís I d'Amboise e la reforma modificar

En 1480, Loís I d'Amboise comencèt una reforma dels òrdres religioses dins sa diocèsi en remplaçant las canongessas regularas de Santa Catarina per de clarissas, o apelant de dominicans reformats bretons, que Tristan Dollo, de la congregacion d'Olanda, per reformar los dominicans d'Albi, entre 1492 e 1497.

Fondèt tanben la congregacion reformada dels Carmes d'Albi, en 1499. Organizèt las anonciadas a Albi, sola vila en França a las organizar, aprèp Borges. Reformèt, amb dificultat, los franciscans d'Albi e faguèt venir, per i pregar, Olivier Mallard, en 1494. Lo testament de Loís d'Amboise mòstra, tanben, de ligams amb las divèrsas reformas dels òrdres mendicants.

 
Pòrge de la Catedrala de Santa Ceselha d'Albi, comanditada per Loís I d'Amboise

Loís I d'Amboise e las arts modificar

Segon la pagina 85, dins Estudis istorics e documents inedits sus Albigés, de Clemenç Compaire, (Archius de la vila d'Albi), manuscrit del sègle XVIII conten lo tèxte seguent: «Se pòt parlar de Loís I d'Amboise sonque amb elògi, que siá per sa naissença, o per sas eminentas vertuts. Sa conducha li balhèt pendent sa vida lo nom de Prudòme qu'èra, alara, de grand pes e que se donava pas qu'a las personas d'una saviesa consomida». Faguèt far lo còr magnific de la Catedrala de Santa Ceselha d'Albi, coma se pòt veire uèi. Lo jube, tan remarcable coma lo còr, es fòrça ornat dels escuts d'aquel.

 
Jube de la Catedrala de Santa Ceselha d'Albi comanditada per Loís I d'Amboise

Faguèt bastir lo pòrge flamejant d'aquela catedrala e son campanar. Es tanben a el que se deu, entre 1485 e 1493, le retaule de autar màger en argent daurat, ornat de bas relèus representant la vida de Jèsus.

 
Ensems d'estatuas que Loís I d'Amboise faguèt realizar per son palais de Combafan, prèp d'Albi.

Faguèt tanben bastir aquò qu'es mai bèl al Palais de la Berbia e al palais de Combafan.

Vejatz tanben modificar

Fonts (fr) modificar

  • Gallia christiana t.1
  • Histoire de Bourgogne t.IV.1781
  • Histoire des ducs de Bourgogne de la maison de Valois, par Barante, Ed. Le Normand t.X 1841
  • Études historique et documents inédits sur l'Albigeois par Compayre Clément p. 85.
  • Les moines au temps des réformes 1480-1560 de Jean Marie Le Gall p. 94
  • Catalogue d'actes de Louis Ier d'Amboise, par Commines.
  • Charles VIII, Lettres, Ed Pélicien t.V
  • Bibliothèque nationale, pièces originales, Vol 47 et 48.
  • Archives d'Albi- Inventaire.Moréri, Dict, historique, 1,185.— Gatt. Christ., It, 85.
  • Bibl, de Tours, mss. 1441.
  • P. Anselme, Hist, généal. de la maison de France, VII, 124.
  • Mém. de la Soc. Archéol, de Tour-, IlI, 129.