Lanas de Gasconha

Las Lanas, o las Lanas de Gasconha, que son ua region tradicionala de Gasconha, en Occitània (França). Que's situan entre l'estuari de Gironda au nòrd e l'arriu Ador au sud, e que son vesias de la còsta de l'ocean Atlantic. Comprenen lo Lana Gran, lo Maransin, lo Maremne, lo País de Bòrn, las Lanas Petitas, mès tanben, en Gironda, lo Medòc landescòt, la Hauta Lana girondina, lo País de Buc, e una petita partida d'Òlt e Garona.

Pinhadar de las Lanas

Lo gentilici qu'ei landés,-esa o lanusquet, a (sovent pejoratiu). En Medòc, que diden landescòt, a

Mapa

• 
  Los parçans de las Lanas de Gasconha (en francés)

Origina e evolucion de las Lanas de Gasconha

AQUESTA SECCION ES EN CORS D'ESCRITURA

Los diferents mitans naturaus

Las ròcas e plajas deu litorau

Lo cordon dunari dont s'estira de Punta de Grava au bocau de l'Ador, maugrat las soas variacions localas, que presenta sus tota la soa longor un faciés similari. De la mar dinc au pinhadar, que tròban (grossèiraments) :

• Lo haut de plaja.
• La ròca viva.
• La leda.
• L'ahorèst de berlista.
• Lo pinhadar.

La ròca viva

Aquesta partida deu litorau qu'es hòrt expausada au vent de mar e a la soa hòrta tenor en sau, amèi a l'efèit abrasiu deus gruns de sable progetats per lo vent. Egau, la ròca viva n'es pas tant arida com ic creden. L'espessor superficiala de sable que sèrv mème d'isolant e que hèi trabuc a l'evaporacion. Que son los elements nutritius dont constituan un factor limitant per lo desvolopament de las plantas ; l'ensablament, tanben que pòt estar problematic. Los vegetaus adaptats ad aquera darrèira constrenta que son los gorbeths, dab las soas arrigadas sosterranas.

Lo pinhadar

Lo pinhadar, ad aquest endret, qu'es mèi particulièraments un bòi de proteccion, meticulosaments gestionat per l'ONF. Lo son sol objectiu qu'es de retenir l'avançada de las ròcas. Que pòden distinguir dus tipes de sos-estatge dens lo pinhadar :

• La horèst esclerofila, compausada de cassis verds (euses), meilèu en Medòc, o de surrèrs (o leugèrs) dens lo sud deu departament de las Lanas. Aquò que son espeças mediterranencas, xerofilas, dont vingoren cap a Gasconha a la favor d'un episòdi caud.
• La cassoèra, que lo cassi es l'espeça climacica de las Lanas de Gasconha.

L'erosion deus piquèirs

Quan la mar ataca lo pè deu piquèir, que se fòrma generauments ua paret contra laquala ven butar lo vent dab un maximum de fòrça. L'ensemble deu piquèir qu'es destabilisat. En permèir son creats los shiula-vent dont son talhs dens lo sablèu. Lo sable qu'es tornat despausar en arrèr en creant las porrièras. Una devegetalizacion en arrèir que hèi aparéisher depressions nomadas caudèiras, alternant dab los tucs.

Lo plèir landés

• La lana umida, au mièi deu plèir, a l'endret on l'aiga, tròp lunh d'un arriu, n'a pas d'auta possibilitat que d'estagnar, qu'es principauments caperada per l'aubicha. La napa freatica dont rasa la surfaça que coneish movements verticaus : montada en ivèrn e descenta en estiu.
• La lana mesofila, copiosaments expleitada per l'òmi, qu'a per espeça dominanta la hauguèira. Egau, se la dèishan a l'abandon, lo sanguin, l'abrana e lo cassi que van reconquerir lo terrenh.
• La lana seca que's tròba en bòrn d'arriu, on l'aiga de la napa freatica es completaments drenada cap au baish. Las plantas caracteristicas que son las brugas, l'abrana e l'eliantèma.

Los arrius e las horèsts-galerias

Los arrius de las Lanas de Gasconha (Èira, Dosa, Ciron) que son bordats per corrius boscassuts que constituissen refugis de biodiversitat. Los cassis, eradicats deu pinhadar en rason de la soa prauba valor comerciala, que s'arretròban con.hinats dens las horèsts-galerias. La soa amplituda ecologica qu'es excepcionala : que s'adapta a tots los tipes de sòus e a quasi tots los nivèus d'umiditat. Lo son ròtle qu'es hòrt important perque sèrv d'acés entà frem audèths e quauquas soritz-caudas arboricòlas. En devath deu hulhatge deus cassis, que trobaràn hauguèira, jauga, civada de Thore,... L'estadi ultime de l'evolucion de la seria de vegetacion deus mitans umides qu'es la vernèda, se rencontrant essenciauments sus ancians braç mòrts comblats. Las saucedas que son enqüèra mèi idrofilas.

Las condicions ecologicas de la valèia de Ciron que son hòrt particulièras. La preséncia d'un substrat calcari en aqueth endret que constitua un permèir element d'originalitat, perqué poiràn véder espécias calcicòlas. Amèi, lo taus d'umiditat eslevat e las temperaturas estivalas relativaments doças que permèten lo manten de relictes climatics, per exemple lo hau, hòrt rale pr'aquí. Las gòrjas de Dosa que son similàrias, dab quauquas variacions.

Desvolopament

Qu'èran ua region de planura dab hòrt de sabla e paluds. A la fin deu sègle XVIII e au sègle XIX, que coneishoren un amainatjament uman intens que las transformèt en ua region de horèst, dab ua hòrta indústria de la husta.

Que s'i creèt en 1970 lo Parc Naturau Regionau de las Lanas de Gasconha.

La Còsta d'Argent que coneish un desvolopament toristic important, especiauments a Arcaishon, Mamisan, Òssagòr, La Canau e Cap Berton.

Patrimòni

Patrimòni bastit

Buc e Bòrn

Autorn de Mamisan, qu'estoren localizadas mantuas necropòlas preïstoricas. Mamisan dont es en efèit un lòc au patrimòni riche, qu'i veden tanben ua glèisa dont lo clochèir-pòrge es inscrivut au Patrimòni Mondiau de l'UNESCO, tot com las bòrnas de sauvetat de la mèsma comuna dont son classadas monuments istorics.

Las glèisas, sovent bastidas en garluisha, que son hòrt remercablas, com per exemple aquera de Pontens. Totjamèi dens lo registre religiós, que rencontraratz, au destorn d'un camin, honts miraglosas : Sent Jan Baptista de Borricòs, Sent Miquèu de Biars, Senta Rufina d'Aurelhan, dont ne son quauques-uas.

Lo fare de Contis qu'es lo sol fare deu permèir òrde de las Lanas.

Lana Gran

A Morcens, los principaus monuments que son las duas glèisas : de Sent Pèir au borg e de Sent Vincent de Pau (XIX° siègle) a la gara. Lo castèth de Moret qu'es un ostau de campanha dab ua tor d'angle au tèit esplatuishat. Lo site d'Arjusan, enfin, qu'a ua hòrta importància tant au nivèu toristic com ecologic e patrimoniau.