Jornada Nacionau d'Aragon

La Jornada Nacionau d'Aragon (oficialament, segont que l'estatut d'autonomia aragonés e dich son que en castelhan, Día de Aragón) que's celebra anuaument lo 23 d'abriu, en coincidint damb la onomastica de Sent Jòrdi, patron de l'actuala comunautat autonoma e l'ancian Reiaume d'Aragon, e qu'ei declarat ansin dinc lo XVè sècle. l'Estatut d'Autonomia d'Aragon ne concreta lo jorn ath luèn qu'en lo son article tercèr, referent de los sembòls e la capitalitat de la region, be emploiant que la inequivoca hormula «El Día Nacional de Aragón es el 23 de abril» ("La Jornada Nacionau d'Aragon qu'ei lo 23 d'abriu").

Istoria

La relacion de culte vèrs Sent Jòrdi en Aragon data de l'annada deu 1096, an que s'expanguèt à travièrs deu reiaume la credència que la mediacion deu dich sent en ajoutant de las hòrsas crestianas qu'aveva ben estat de decisiva entà la victoria en la batalha d'Alcoraz; batalha qu'estó determinativa entà la retirada de l'exèrcit musulman que mirava d'auxiliar la ciutat d'Òsca, en garantint ansin la continuitat deu sèti aragonés d'aqueth luòc, e que conduguèt entà la irremisibla reconquesta de la valurosa ciutat entà lo reiaume.

Lo patrocini deu sent suber lo reiaume se hèt oficiau en 1461, peu dictat de las Corts d'Aragon reunidas en la ciutat de Calatayud per convocatoria deu ròi Joan II. La hestivitat se hèt ansin establerta en pus lo fuèr que segueish:

"E ansin ordenam, que la hèsta deu gloriós mártre senhor sent Jòrdi, que caiguèt en XXIII jorns d'abriu, sia en lo dich Reiaume inviolablament, e perpetua, guardada, observada e celebrada solemnement: ansin coma que ne sont las jornadas de diumenge e autas hèstas manadas de guardar. E tots los Prelats deu dich Reiaume siàn cridats d'aquella manar de guardar e d'observar, jus aquellas penas mateishas que an e sont cridats hèr d'observar e de guardar los Diumenges e autas hèstas"

Lo Palais de l'Aljaferia, seu de las Corts d'Aragon, empolinat damb banièras de quatre barras lo jornau de Sent Jòrdi.

Dempuèi de los Decrets de Novèla Planta la hestivitat aragonesa que remanguèt abolida luengament pus mai de dos-cènts e cinquanta ans. Qu'estó pas dinc lo deman de la constitucion de la Diputacion Generau d'Aragon (la prumèra institucion preautonomica d'Aragon en la transicion) lo 10 d'abriu de 1978, que aquella hèsta se hèt restituida. La declaracion deu 23 d'abriu coma hestivitat pròpria d'Aragon se hèu votada e aprovada per unanimitat damb de tots los conselhers en la dita diputacion, hasent-se oficiau alavetz en jos lo nòm «Día de Aragón» ("Jornada d'Aragon").

En atencion deu caracter tradicionau e istorian que lo jorn deu 23 d'abriu à entà Aragon, per estar la hèsta deu nòste senhor Sent Jòrdi, se ha d'acord ansin, per unanimitat de tots los senhors conselhèrs, de declarar lo dit jorn de cada an, oficialament, "Jornada d'Aragon"

Aquela declaracion que prenguèt mai endavant lo caràcter de lèi, en hasent-se aprovada peu parliament autonomic lo 16 d'abriu de 1984. Çò qu'ei de díser, aquela lèi estableish la condicion de jorn hestiu autonomic entà lo 23 d'abriu de tots los ans, condicion que encora se'l conserva huèi. l'Adjectiu «Nacionau» amaneish per explicita intencion d'expresar la natura istoriana de la jornada, introdusida en lo tèxte dinc de la rehormulacion qu'aqueth sofriguèt en lo marc de las rehòrmas estatutàrias que las corts espanhòlas validoron en 2007.

Actes vinculats

Actuacion de Los Picadors de la Val d'Echo, grop de lenhataires d'exhibicion. La talha competitiva de husta qu'ei un esport tradicionau aragonés conservat au Pirenèu oscan.

Lo jorn de Sent Jòrdi se han diferents actes institucionaus e culturaus per tot lo pais:

Premios Aragón: Dinc lo 1984 la Diputacion Generau d'Aragon entrega medalhas e premis en especiau reconeishement sus diferèntas presonalitats aragonesas. En l'actualitat constitueishen los premis de mai granda valor que ne ha entrèga lo Gobierno de Aragón.
Se han diferentes actes institucionaus en las tres provincias aragonesas: Òsca, Saragossa e Teròl
En los carrièrs de las diferentas ciutats e vilas de la comunautat autonoma be se porten á terme actes popolars, que encludishen actuacions mosicaus e culturaus coma las popolaras balhadas de Gegants e Cap-gròses (dich Gigantes y Cabezudos en lo castelhan regionau d'Aragon, Gigants e Capeçutos en aragonés), torna-vilas, balhs de tòches (en Aragon dits los Palotiaus), etc.
En la Plaza de Aragón de Saragossa, au pèd de la estaua de Joan V de Lanuza (lo Justicia Magiòr d'Aragon que hò executat dempuèi de contravèner los intreses de la monarquia en dehensant los fuèrs d'Aragon en 1591) be s'elaboran de catifas floraus dan las colors auriada e vermèlha tòt hormant las quatre barras d'Aragon, damb la collaboracion de la ciutadania.
Cuauques d'ans se han tanben, en aprofitant la remarcabla data, d'actes reivindicatius en favor d'un grau magiòr autogovern entà Aragon, en cuèntra deu Plan Hidrologic Nacionau e de los transvassaments d'aiga, etc.