Joan (apòstol)

Joan (en ebrieu יהוחנן Yehohānan significant literalament Dieu es misericordiós) es un Josieu del sègle I vengut discípol de Jèsus. Dins los evangèlis sinoptics (evangèli de Marc, evangèli de Matèu e evangèli de Luc) e lo libres dels Actes dels Apòtols, e tanben dins una fin aponduda a l'Evangèli de Joan, « Joan, filh de Zebedèu », aparéis dins los primièrs de la lista dels dotze apòstols (Marc 3: 16-19, Matèu 10: 2-5 e Luc 6: 13-16), amb son fraire Jaume dich lo màger.

La tradicion crestiana atribuís a l'apòstol Joan l'Evangèli de Joan (identifica l'apòtol al « Discípol que Jèsus amava »), e tanben tres epistòlas, e l'Apocalipsi, que l'autor se presenta coma avent recebut una vision de Jèsus Crist dins l'illa de Patmos: es lo còrpus joanic. Aquela paternitat es contestada, pasmens, per un grand nombre d'istorians modèrnes. Unes d'aqueles istorians assimilan l'autor de l'evangèli dich "segon Joan" a Joan lo Presbitre, e non pas a l'apòstol Joan.

L'apòstol Joan, filh de Zebedèu

Lista d'occurréncias de Joan

• Mt 4,21; 10,2; 17,1; 20,20-23
• Mc 1,19; 1,29; 3,17; 5,37; 9,2; 9,38; 10,35; 10,41; 13,3; 14,33
• Lc 5,10; 6,14; 9,28; 9,49; 9,54; 22,8
• Ac 1,13; 3,1-11; 4,1-19; 8,14-25; 12,2; 13,5

Joan filh de Zebedèu dins los sinoptics

Pèire e Joan corrent al tombèl lo jorn de la Resurreccion de Jèsus. (Burnand, 1898)

• Dins los tres evangèlis sinoptics, Joan filh de Zebedèu aparéis dins los primièrs de la lista dels dotze apòstols (Marc 3: 16-19, Matèu 10: 2-5 e Luc 6: 13-16), amb son fraire Jaume dich lo Màger.
• Son de pescadors del lac de Tiberiàs (nomenat « mar de Galilèa » o « lac de Genesarèt »), que coma Simon-Pèire e son fraire Andrèu abandonan lors rets per seguir Jèsus (Marc 1: 16-20, Matèu 4: 18-22 e Luc 5: 1-11). Marc precisa que Jaume e Joan, Jèsus los chafra Boanerges, es a dire « filh del tròn » (Marc 3. 17).
• Pèire, Jaume e Joan, filh de Zebedèu, accompanhan Jèsus sul mont de l'episòdi de la transfiguracion (Marc 9. 12, Matèu 17.1 e Luc 9. 28).
• Joan, filh de Zebedèu, fa tanben partida dels discípols qu'accompanhan Jèsus pendent la garison de la maire de Simon-Pèire (Marc 1. 29), de la garison de la filha de Jaïre lo cap de la sinagòga (Marc 5. 37 e Luc B. 51).
• Joan, filh de Zebedèu, interven al nom dels discípols qu'empachèron qualqu'un de far de miracles al nom de Jèsus (Marc 9. 38 e Luc 9. 48).
• Jaume e Joan, los dos filhs de Zebedèu, demandon a èsser setats al costat de Jèsus quand serà « dins sa Glòria » e provòcan la colèra dels autres discípols: Marc 10. 35-45.
• Pèire, Jaume, Joan e Andrèu interrogenan Jèsus sul mont dels Olius (Marc 13. 3), Jèsus parteja sas angoissas amb Pèire, Jaume e Joan que s'endormisson Marc 14. 33.
• Dins l’evangili segon Joan, i a pas los principals episòdis ont Joan, filh de Zebedèu, foguèt associat dins los sinoptics, coma la resurreccion de la filha de Jaïr o la Transfiguracion, elements, que amb mai d'autres, menèron a s'interrogar sus l'identitat de l'evangelista Joan.

Es Joan l'apòstol Joan l'evangelista?

La tradicion crestiana

La tradicion crestiana considèra que Joan l'apòstol, Joan l'evangelista e lo "discípol que Jèsus amava" son la meteissa persona. Atal, vèrs 180, Irenèu de Lion, qu'aviá frecanta Policarp, evesque d'Esmirna que el aviá vu Joan, escriviá:

« Après los autres discípols, Joan, lo discípol del Senhor que repausa sus son pitre, dona el tanben sa version de l’evangèli coma demorava a Efes. »

Los istorians modèrnes

Fòrça exegètas e istorians contestèron que l'evangelista siá Joan l'apòtol, filh de Zebedèu. Segon Jean Colson, Joan seriá Joan lo Presbitre, citat par Papias, que seriá estat dins sa jovença un ric patrician abitant Jerusalèm. Dempuèi, aquela tèsa l'adoptèron Oscar Cullmann, François Le Quéré, Joseph A. Grassi, James H. Charlesworth, Xavier Léon-Dufour. Mai, Joan, filh de Zebedèu, es pas mai mencionat après la reünion de Jerusalèm. Cal apondre que Joan, filh de Zebedèu, es un simple pescador, alara que lo redactor de l'evangèli es un autor sabent e un teologian.

Existís quasi consens per dire que l'evangèli atribuit a Joan, « es pas l'òbra d'un sol autor, mas d'una escòla », sovent nomenada « escòla joanica ». Segon Jean Zumstein, « Dins aquela darrièra succediguèt tota una seria de personatge: lo « discípol benamat« es pas l'òbra d'un sol autor, mas d'una escòla », a l'origina de las tradicions que noirisson l'evangèli; l'evangelista que donèt sa forma al raconta; un cercle editorial que realizèt una relectura de l'òbra abant de la metra en circulacion e qu'es benlèu a l'origina de la primièra epistòla de Joan; lo presbitre, fin finala, que redigiguèt la Segonda e la Tresena epistòlas dels Joan ».

Mòrt de l'apòstol Joan

Segon la tradicion, Joan seriá anat en ‎Samària presicar amb Pèire, ont auriá mostrar fòrça ardor a organizar de Glèisas dins las vilas de Palestina. Puèi, fugissent la repression dels Romans, auriá quitat la Palestina, e se seriá refugiat a Efes ont auriá fach de miracles e batejat fòrça personas. La maire de Jèsus aurià demorat amb el a Efes.

Vèrs 180, Irenèu de Lion escriu dins Contra las eretgias III,1,1 :

« Enseguida Joan, lo discípol del Senhor, que repausèt sus son pitre, publiquèt tanben l'Evangèli, alara qu'abitava a Efes en Asia. »

Clemenç d'Alexandria precisa que Joan, fuguèt enseguida exiliat dins l'illa de Patmos, en 94, a la seguida de persecucions contra los crestians, i auriá escrich l'Apocalipsi. Auriá recebut una vision del Crist de l'Apocalipsi, majestuós d'aparénciae, vestit de blanc, lo glasi de la « Paraula » dins la boca.

Joan s'agenolha e es benesit per l'apareisson que li dich: « Escriu donc çò que vegèt, lo present, e çò que deu arribar mai tard » .

Après la mòrt de Domician en l'an 96, l'emperaire Nerva permetèt a Joan de tornar a Efes. De là, raiona dins la region, invitat per las comunautats crestianas localas, « a vegada per i establir d'evesques, d'autra per i organizar de glèisas complètas, encara per causir coma clergue un d'aqueles qu'èran designats per l'Esperit ». Seriá mòrt a Efes en l'an 101, a l'edat de gaireben 90 ans. Seriá enterrat a Selçuk, près d'Efes, ont existava una basilica Sant-Joan uèi jorn en roïna.

Debats

• Segon l'evangèli de Marc, Jèsus auriá anonciat a Joan e Jaume, filhs de Zebedèu, lor mòrt en martirs. La distança temporala que separa aquel eveniment de la redaccion de l'evangèli a la fin del sègle I es importanta. Los evangèlis de Matèu e Marc contan cossí Jèsus los prevenguèt que serián ambedos associats a sa Passion e martirizats. Al moment ont los evangèlis foguèron compausats, la mòrt dels filhs de Zebedèu poirriá aver incitat los autors dels evangèlis a afirmar qu’aviá estat profetizada. Mas poirriá tanben ben s'agir d'una error del redactor de l'evangèli de Marc, anticipant la mòrt de Joan, alara qu'èra emprisonat après la Granda revòlta josieva e la casuda de Jerusalèm (70).
• De manuscrits, e per exemple una notici atribuida a Papias e de tèxtes mai tardièrs, pòrtan lo nom de Joan per çò qu'es identifica coma lo martir de Jaume de Zebedèu, e de tèxtes fòrça mai tardièrs, coma un martirològ siriac contant lo martiri dels dos fraires a Jerusalèm, un libre de la liturgia gallicana, un sacramentari irlandés e un manuscrit servat en Alemanha a la catedrala de Trevèri, indican que Joan, filh de Zebedèu, seriá mòrt o en 43, o pauc après. Aquò menèt Marie-Émile Boismard (prèire catolic) a far l'ipotèsi que Joan poirriá èsser mòrt vèrs 45 al meteis temps que son fraire Jaume. Pasmens, aquela tèsi nouvèla es plan contestada.

Celebracion

Sant Joan es festejat per l'Glèisa catolica lo 27 de decembre e per la Glèisa ortodòxa lo 26 de setembre (dormicion) e lo 8 de mai.

Representacion de Joan dins l'art

Crucifixion per Perugino

Sant Joan, per El Greco.

• Fòrça representacions de la Cèna lo mostran al costat de Jèsus, ausissent atentivament las paraulas del Senhor, los uèus a vegada clauses per escotar melhor (La Cèna pintatda per Dirk Bouts). En efièt dins l'evangèli que s'atribuís a Joan, conta amb fòrça detalhs las paraulas prononciadas per Jèsus pendent la Cèna (Discors de la Cèna, capítols 14 a 17), e subretot lo mandadís de l'Esperit Sant o Paraclet pel Paire .
• Dins fòrça representacions de la Crucifixion, Joan figura amb Maria al pé de la Crotz.
• Mai d'una representacions de Joan lo mòstran tenent a la man un calici d'ont sortís lo cap d'una serp, en referéncia al tèma joanic de la serp ». Mas pòt tanben s'agir de la légenda de la copa de poison d'Aristodèma.
• Son simbòl coma evangelista dins la tradicion del Tetramòrf es l'agla, d'ont lo chafre « l'agla de Patmos ». Es presentat amb una copa d'ont sortís una serp o amb una caudièra emplida d’òli bolhenta.

Miracles atribuits a l'apòstol Joan

L'apòstol Joan e son agla simbolic per Dominiquin.

Son atribuits a l'apòstol Joan fòrça miracles.

Per provar a Aristodèma e als Efesians la superioritat del cristianisme sul culte de las idòlas, Joan, requerit de beure una copa de poison, n'engolís lo contengut d'un còp e es absoludament pas incomodat, alara que los dos tastaires designats s'espatarran mòrts sul còp (seràn mai tard ressuscitats pel sant).

Pendent una fèsta en devocion a la divesa Artèmis, que la veneravan los abitants d'Efes, Joan poja lo puèg ont èra una grande estatua de la divesa e comença a arengar las gents paganas. Aqueles, furioses, ensajan de lo lapidar, mas totas las pèiras tustan l'estatua que foguèt trocejada, puèi las pèiras tornan contra aqueles que contunhavan de las lançar. A la pregària de Joan, tremòla la tèrra e aprigondís los mai vindicatius, mas après que las gents supliquèron Joan e cridèron sa misericòrdia, tornèron sortit totes los antres de la tèrra, venerant lo sant e demandant lo bateg.

A Efes tanben, Joan foguèt arrestat e menat al temple d'Artèmis fàcia a un oficièr imperial que l'acusa de mascaria malefica e volgava lo far morir. Joan comença pregar Dieu, e lo temple s'aclapa sens tocar pas cap de vida umana.

Un autre jorn, a Efes, enrodat d'una fola de discípols e d'abitants, bendesís lo còs d'una femna fòrça piosa, nomenada Drusiana, e aquela ressuscitèt.

Pendent son viatge d'exili cap a Patmos, guerrís amb sas pregàrias los soldats de son escòrta qu'avián totes la dissentariá.

A son arribada dins l'illa de Patmos, èra un mague malefic, nomenat Kynopse, amb fòrça servicials demoniacs. Los preires del temple d'Apollon demandèron a aquel darrièr que saque Joan, que començava a far de conversions. Joan, per la sola poténcia de sa pregaria cap a Jèsus-Crist, capita a caçar los servicials demoniacs del mague, mostrant que lo poder d'aquel darrièr èra pas qu'illusion, e a sa pregaria, la mar enfonsa lo mague e lo pren, coma autres còps lo Faraon lançat al percaç de Moïses.

Arribant dins l'illa, guerrís tanben amb pregarias lo filh d'un notable de l'illa, malaut d'un « esperit impur », çò que li permetèt de batejar tot l'ostal a son arribada.

Al moment de sa mòrt, se fa cavar una fòssa e i davala pregant Dieu. Acabada la pregaria, es enrodat d'una lutz tan viva que degun pòt pas la gaitar. Un còp la lutz desapareguda, s'i vei la fòssa emplida de manna divina. Una autra version de sa mòrt vòl que se seriáfach enterrar encara viu e cobèrt de tèrra pels sieus servicials, mas, quand los discípols arribèron e volguèron lo desenterrar, aviá desaparegut. Totes pensèron que son còs aviá estat ressuscitat e pojat al cèl, segon la paraula de Jèsus-Crist respondent a Pèire que lo questionavan sus Joan : « Se vòli que demora fins a que venga, que t'impòrtas? » (Joan 21. 22).

Articles connèxes

• Lista dels apòstols

Notas e referéncias