Istòria dau vòle espaciau
L'istòria dau vòle espaciau (var. vòl espaciau, vòu espaciau) cònta au cors dau temps l'exploracion de l'Univèrs e deis objèctes celèsts dau Sistèma Solar per lo mandadís sieche d'engenhs robotizats (satellits, sondas e robòts), sieche de vaissèus pilotats per d'equipatges umans.
L'idèia de mandar un objècte o un òme dins l'espaci s'evoquèt per de filosòfs e de romanciers mai d'un centenau d'ans avans qu'aquò venguèt possible materialament. Au cors de la segonda mitat dau sègle XX, gràcias ai desvelopaments motors-fusadas adeqüats, ai progrès de l'avionica e au melhorament dei materiaus, lo mandadís d'engenhs dins l'espaci passèt dau pantais a la realitat.
Lo vòle espaciau venguèt concrèt a la fin de la Segonda Guèrra Mondiala gràcias ais avançadas alemandas dins lo domeni dei fusadas e donèt luec a mai d'un eveniment resclantissent pendent la segonda mitat dau sègle XX. L'istòria dau vòle espaciau siguèt marcada, a son començament, per una concurréncia fòrta entre leis Estats Units e l'URSS, per de motius de prestigi nacionau liats a la Guèrra Freja. Aquela concurréncia coneissèt son apogèu au moment dau mandadís dei premiers òmes sus la Luna. Au cors dei decennis seguents, leis agéncias espacialas si concentrèron sus la mesa en plaça de mejans d'exploracion importants, coma la naveta espaciala o leis estacions espacialas. A la fin dau sègle XX, solament cinquanta ans après lei començaments de la conquista de l'espaci, lo païsatge a ja fòrça cambiat : lei luchas ideologicas an fach plaça a la collaboracion internacionala, l'Estacion Espaciala Internacionala, e lo lançament de satellits s'es escampat largament au sector privat, gràcias a mai d'una entrepresa pioniera coma Arianespace. Ensin, maugrat que la conquista espaciala sieche totjorn dominada largament per d'agéncias espacialas nacionalas o internacionalas coma l'ESA o la NASA, mai d'una entrepresa tempta uei de desvelopar de vòles espaciaus privats. Lo torisme espaciau interèssa egalament leis entrepresas a travèrs lo partenariat ambé d'agéncias espacialas, mai tanben per lo desvelopament de la sieua flòta de veïculs espaciaus. Abandonats fa quaranta ans, lei projèctes de mandadís d'òmes, e mai de colonizacion sus la Luna o Mars si son remés a jorn, pasmens sensa ges de certitud quant a la volontat reala de lei menar a tèrme.