Teoria deis impetus
La teoria deis impetus es una teoria elaborarada a Alexàndria au sègle VI e desvolopada pauc a pauc durant l'Edat Mejana per lei sabents arabes e latins. Eissida de la mecanica aristoteliciana, permetiá d'explicar lo movement deis objèctes fisics. Foguèt invalida ambé lo desvolopament de la mecanica classica.
Aquela teoria èra un aprigondiment de la fisica d'Aristòtel que destriava dos tipes de movements : un « movement naturau » qu'èra responsable dau retorn deis objèctes a son ponch de partença e de « movement fòrçat » qu'èra responsable dei movements impulsats d'un objècte a un autre. Existiá tanben un vuege ipoteric que permetiá d'explicar lei movements complèxs. Per exemple, lo movement d'una sageta tirat amb un arc èra explicat per la creacion d'un vuege en avans dau projectil que son rempliment per l'èr permetiá de crear un vent entretenent lo movement.
Pasmens, a la fin de l'Antiquitat, lo vuege ipotetic mau contentava lei sabents grèc que desvolopèron la nocion d'impetus. Correspondiá a una grandor, comunicat a l'objècte per l'accion iniciala a l'origina dau movement, que permetiá de mantenir un movement fins a son agotament. Aquò permetiá d'explicar mielh lei trajectòris dei projectils deis armas de sètge, especialament a partir de l'aparicion de l'artilhariá.
A l'origina, i aviá dos impetus diferents e separats : l'impetus naturau e l'impetus violent iniciau. Lo premier blocava lo movement permes per lo segond. Dins aquò, aquela separacion dispareguèt pauc a pauc e se considerava a la Renaissença qu'i aviá una substitucion progressiva entre lei dos impetus durant un movement. Aquò favorizèt lo desvolopament de la nocion modèrna de la conservacion de l'energia e permetèt l'emergéncia de la mecanica classica a partir dei trabalhs de Galileo Galilei (1564-1642) e d'Isaac Newton (1643-1727).
Au sègle XVII, l'adopcion progressiva de la mecanica classica entraïnèt l'abandon de la teoria deis impetus qu'èra venguda invalida. La nocion d'impetus foguèt remplaçada per aquela d'inercia.