Imatge

Un imatge es una representacion visuala, veire mentala, de quicòm (objècte, èsser vivent e/o concèpte).

Metaforicament utilizada per Platon dins son « mite de la cavèrna », l'ombre portada, un imatge natural, es diferent de l'original (aquí, se pòt supausar un ramet dins un vas pausat sus un mòble).

Pòt èsser naturala (ombra, rebat) o artificiala (esculptura, pintura, fotografia), visuala o non, tangibla o conceptuala (metafòra), pòt entreténer un rapòrt de semblança dirècta amb son modèl o al contrari i èsser ligat per un rapòrt mai simbolic.

Per la semiologia o semiotica, que desvelopèt tot un sector de semiotica visuala, l'imatge es concebut coma produch per un lengatge especific.

Una de las mai ancianas definicions de l'imatge es aquesta donada per Platon : « Nomeni imatge d'en primièr las ombras enseguida los rebats que se veson dins las aigas, o a la superfícia dels còrs opacs, lis e lusents e totas las representacions d’aquesta mena ».

Lo mot imatge ven del latin imago, que designava autrescòps las masquetas mortuàrias.

Qu'es aquò un imatge?

L’imatge se definiriá coma una representacion o una reproduccion de quicòm. Ven del latin « imago » que designava una mena de masqueta motlada, a partir de cera d'abelha, sus la cara d’una persona mòrta per ne gardar los trachs, coma d'un retrach, e de’n produire eventuèlament un motlage.

Segon l'assagista Olivier Boulnois:

“ Qué se compren per imatge? Dins lo mond roman, l'imago designava un retrach de cera de l'aujòl, plaçat dins l'atri e portat a las funeralhas. Lo drech d'imatges, reservat a las personas nòblas, lor permetavan d'establir e de gardar lor linhatge. Etimologicament, l'imatge figura donc lo retrach d'un mòrt. L'imatge es lo lengate comun de l'umanitat. Aparéis sus las vòltas de las caunas preïstoricas de temps avant que l'òme sòmie a bastir de temples e de tombèls. De milenaris la separan de l'escritura, projeccion abstracha de la pensada. L'imatge abolís lo temps e l'espaci. Es lectura instantanèa e preséncia subran del mond. Mejans ela l'òme se reconéis; pasmens sa riquesa es ambigúa e son poder d'alienacion extrèm. L'imatge servís de veritat. S'ofrís a totes e se refusa a cadun. La mitologia modèrna consacra lo règne de l'imatge. Per impausar melhor sas fablas e sos eslogans, revòca la ment qu’anima la letra (la publicitat, uèi, fa de la letra un imatge) ”

Se pòt destriar dos tipes d’imtages:

• los imatges fixes: fotografia, bendas dessenhadas, afichas, panèls publicitaris…
• los imatges animats o moventas: films, emissions, reportatges…

Cal d’en primièr destrair los imatges mentals dels imatges perceptius.

Los imtages dichs « mentals »

Correspondon a de representacions de natura conscienta o inconscienta, resultant del fenomèn subjectiu de percepcion, segon una dimension individuala o collectiva:

• l'imatge natural, que segon Platon èra la sola d’aver un interés filosofic: ombre, rebat.
• l'imatge psiquic correspond a unametafòra, una representacion mentala, un sòmi, una imaginacion, etc.
• l'imatge social resulta d'una impression fabregada per l'opinion d'un grop restrench o d'una fola.
• l'imatge istoric o ligat a la memòria es la traça demorada a las generacions seguentas d'un personatge o d'un evèniment.

Los imatges dichs « artificials »

L'imatge artificial pòt èsser:

• enregistrat a partir del real: fotografia, vidèo, radiografia, etc.
• fabregada a partir d'una construccion o d'una restitucion del real: dessenh, pintura, imatge de sintèsi, etc.

Se pòt destriar set tipes d'imatges:

• la vision naturala: imatge unic + vision unica
• pintura-dessenh : imatge unic (non reproductible) + vision multipla
• aficha-fotografia : reproductibilitat + vision multipla
• cinèma-vidèo : reproductibilitat + vision multipla + movement
• television : reproductibilitat + vision multipla + movement + transmission instantanèa
• imatge numeric internet : reproductibilitat + vision multipla + movement + transmission instantanèa + interactivitat

Los tipes de representacion

Uns imatges entretenon un rapòrt analogic amb çò que representan. Es lo cas d'un dessenh o d'una fotografia que ressembla (per exemple visualament) a lor subjècte.

De representacions entretenon un rapòrt dirècte amb lor objècte, mas sens ressemblança fisica, coma un organigrama d'entrepresa o l’esquèma d'un montatge electronic. Los imatges metaforics procedisson per comparason: quand se dich « aquesta femna es una sèrp » o « aqueste òme es un chacal », las afirmacions son pas compresas de biais literal mas implican una comparason entre de personas e, dins aqueste cas, d’animals, seguent las qualitats donadas de biais convencional a aquestes animals.D'autres imatges insistisson sul trach d’unas caracteristicas: pòt s'agir de caricatura, de representacion adobadas.

En optica geometrica, un imatge d'un objècte es lo luòc de convergència dels rais eissits d'un mèsme punt (imatge real) o lo luòc d'ont semblan venir los rais après que passèron un sistèma optic (imatge virtual). La projeccion sus un escran es un cas de visualizacion d'un imatge real, l'observacion d'un tèxte mejans una lopa es l'exemple de visualizacion d'un imatge virtual. La nocion d'imatge optic es ligada a la proprietat d’estigmatisme.

Cultura de l'imatge / Cultura de la paraula

A causa de l'influéncia remarcabla de l'audiovisual dins la vida modèrna, las societats e subretot las occidentalas an tendéncia a balhar una primautat de l'imatge dins lo domèni de la comunicacion.Es çò que faguèt dire a Régis Debray ("Manifèstes mediologics") qu'Hollywood nasquèt a Bizanci, que la civilizacion de l'imatge atal instaurat mena a nòstra « mediacracia » modèrna.

Lo fenomen de la proliferacion exponenciala dels imatges e de lor cumul dins una cultura del tot escran menèt dempuèi las annadas 1980 los istorians e istorians d'art se pausar de questions sus las fonts e las limitas de lors disciplinas, los pedagògs amb besonh de repaires.

• La locucion un imatge val mila mots illustra la dimension positiva del fenomen de l'imatge. De biais epontanèu, l'imatge mena un caracter d'objectivitat: «se crei mai a çò que se vei».
• Mas qué se vei? L'instantaneïtat de la percepcion agota pas la totalitat de çò que se pòt percebre del passat e subretot del futur.
  
  L'imatge es pas qu'un rebat, que pòt èsser un rebat bastit, un decòrs de teatre, una mesa en scèna.
• Quant d'imatges valon un mot? Dins las societats mai ancianas, tener paraula es important que la paraula liga los èssers umans entre eles mejans los juraments, los principis, las obligacions, los contractes e los devers conjugals.

Dins l'istòria e en religion

Diferents periòdes d'iconoclasme religios e politic marquèron l'istòria de l'art e de la pensada. Uèi l'imatge coma òbra de creacion es tanben protegida pel drech (via la Convencion de Bèrna per la proteccion de las òbras litaràrias e artisticas en Euròpa), per d’objectius entre autre commercials, e tanben post mortem

Los primièrs imatges

Pertot pel mond l'òme daissèt de rèstes de sas facultats imaginativas jos forme de dessenhs pels ròcs, que van dels temps mai ancians del paleolitic fins a l'epòca modèrna. Aquestes dessenhs èran destinats a comunicar de messatges. Aquestas figuras, dessanhadas, penchas, gravadas o talhadas representan los primièrs mejans de la comunicacion umana. Son considerats coma d’imatges dins la mesura ont imitan, en las esquematizant visualament, las personas e los objèctes del mond real. Se pensa qu’aquestes primièrs imatges podavan aver tanben de ligams amb la magia e la religion.

Quines son los ligams entre Dieu e l'imatge ?

L'interdiccion facha dins la Bíblia o l’alcoran de realizat d’imatges e de se prosternar davant ela (tresen comandament) remanda l'imatge a l’estatut de la persona e subretot a aqueste de la Divinitat. La brèga dels imatges brandiguèt l'Occident del sègle IV al VII, en opausant «iconofils» e «iconoclastas». Remembra lo questionament sus la natura divina o non de l'imatge.

- per unes, la religion monoteïsta deu combatre los imatges dels autres dieus.

- pels autres, Dieu es çò que — per excelléncia — representa pas e pòt pas se limitat dins l’encastre d’una representacion quina que siá, quitament simbolic, que Dieu pòt èsser pas qu'un mistèri de contemplar e descobrir de contunh.

• Dins la religion crestiana, dins sas brancas catolicas e orthodòxas, l'imatge ten una plaça de tria: en efièch, après unes periòdes d'iconoclasme virulant, l'imatge es definitivament autorizat pel concili de Nicèu. La rason n’es simpla: se Dieu s'incarnèt, alara pas res s'opausa que siá representat aqueste que d’esprel a volgut de far visible.

 « Remembram que dins la religion crestiana "Dieu creèt l'òme a son imatge". Aqueste tèrme d'imatge, fondator aquí, evòca pas pus una representacion visuala, mas una ressemblança. L'òme-imatge d'una perfeccion absoluda, per la cultura judeaocrestiana, rejonh lo mond visible de Platon, ombra, « imatge » del mond ideal e intelligible al fondament de la filosofia occidentala. Del mite de la cavèrna a la bíbla, avèm apres que quitament nosaltres sèm d’imatges, d’èssers ressemblant al bèl, al ben e al sacrat.  »

• La religion protestanta dins sa relacion amb la divinitat, preferís la lectura dels tèxtes sacrats a aquesta de l'imatge (De notar qu'i a agut un iconoclasme protestant, subretot calvinista).
• L'Islam, se pièja sus l'interdiccion de l'idolatria per l’Alcoran e pronòu un aniconisme mai o mens sevèr.

Los « imatges e fons ancians »

D’entre los fons indispensables als restaurators, cal inclure los tractats de tecnicas arquitecturalas dels òmes de l’art. Los inventaris tecnologics coma aquestes de Vegèci e Vitruvi son de segur indispensables. Las recercas arquitectonicas d’el quita Villard de Honnecourt al sègle XIII nos menan endacòm mai, dins la coneissença especifica de l’arquitectura medievala. La seria es longa, dempuèi l’invencion de l’estamparia al sègle XV, de las fonts documentàrias disponibla. Fòrça engenhaires s’illustrèron per lor apond tecnologic, lors novelums e lor saber far daissant d’obratges ricament illustrats de lors experiéncias e de lors reflexions. De publicacions en facsimile e de mòstras recentas faguèron mai veire las òbras dels enhaires. Deurián èsser difuzats melhor. La bibliografia es imansa, destriada parciala. Existís pas encara d’una sintèsi veraia globala e critica.

Quand se pensa a las fonts graficas ancianas, se remembram subretot las grandas serias romanticas coma aquesta de Geoffroy Engelmann (1788-1839). Après aver aprés la litografia en 1813 amb Senefelder a Munic, l’introduguèt en França en 1814. Lança en 1820 la colleccion Viatges pintorèscs e romantics dins l’anciana França jos la direccion del baron Isidore Taylor, puèi de Taylor e Charles Nodier (près de 70 volums) illustrat per J. Vernet e Alexandre-Évariste Fragonard, e d’autres artistas coma Ciceri, Isabey, Horace Vernet… Lo vam èra donat fòrça autras serias.

La revista L’Illustration (setmanièr illustrat 1843-1944) provesís un recampas d’aquarèlas e dessenhs. Totes aquestes guidas recents seguisson las serias començadas a la fin del sègle XVI, per Munster e Hogenberg per exemple, puèi al sègle XVII entre autres per Merian e filhs. Los inventaris regionals son inombrables.

Litografs e fotografs son pas de davancièrs. D’epòcas anteriors, demora pas de rèstes escampilhats. Pels monuments militars, se conéis de segur los rics fons dels Archius de la guèrra e lors relevats venent a vegada del sègle XVI, subretot del XVII. Pels monuments religioses, se pòt citar d’obratges coma aqueste del paire Gabriel Bucelin que realiza un jornal adobat de dessenhs d’abadiás. L’estampariá se contentèt de reproduire las cartes mapas. Lèu utilizèt de longas serias de gravaduras presentant de vilas, de monuments, mas tanben d’eveniments, subretot las guèrras europèas, e los obratges militars que nèran d’epicentre. D’entres los obratges mai precòces e remarcables, i a la Cosmografia de Sébastien Munster.

A partir del sègle XVI, aquestes obratges se multiplican e benefician a vegada del concors d’artistas celèbres. Al sègle XVII, d’editors coma Merian lançan sul mercat de guides verais dels viatjaires, amb de maps e plans topografics insistissent sul pinctorèsc e la beutat dels monuments; los imatges i prenon una plaça de tria e lo tèxte es pas pus que comentari. Las fortificacions e los camps de batalha son illustrats de biais precís en donant d’entresenhas essencials fòrça monuments. Las representacions de castèls princièrs s’encontran a partir de la fin de l’Edat Mejana dins unas miniaturas, coma dins Las Fòrça Ricas Oras del duc de Berric. L’estampariá trapa un mercat privilegiat per la publicacion d’aquestas « Fòrça excellentas demoras ».

Los « imatges novèls »

Los « imatges novèls »: es atal que se nomena los imatges de sintèsi, produchs sus ordinator, e que son passats aquestas darrièras annadas, de la representacion en tres dimensions a un estandard de cinèma, lo 35 mm, e que se pòt ara veire suls grands escrans nauta definicion. De logicials sempre mai podesroses e sofisticats permeton de crear des univèrs virtuals e que pòdon se donar atal, mas tanben trucar quin que siá imatge en aparéncia « real ». Quin que siá imatge es ara manipulable e pòt perturbar lo destriament entre « real » e visual. Per exemple los vidèojòcs o los simulators de volada.

La recerca pòrta tanben sus la produccion d'imatges de sintèsi tornant utilizar de bastits uèi desaparegut e tanben los ensembles arquitectonics, dins las diferentas estapas de lor construccion e restauracion. D’imatges en 3 dimensions, destinats a èsser integradas jos formas fixa e animada, dins los sites Internet produch per la Mission de la recerca e de la tecnologia foguèron realizat: Oppidum d'Entremont celtoligur, sus la comuna d'Ais; s'agissiá de tornar a una carrièra, una sala ipostima e un bastit industrial. Aquestes documents adobariá la documentacion capitada pel site Internet dins la colleccion « Grands sites arqueologics ». Ciuta de Carcassona : una visita virtuala de la citutat actuala, imatges illustrant lo biais que la restauracion se faguèt, e tanben las diferentas estapas de la restauracion menada per Eugène Viollet-le-Duc e sos successors del sègle XIX.

Aquestas tecnicas permeton als istorians, als arqueològs o arquitèctes de menar e verificar lors ipotèsis e lors òbras e per un vaste public, avertit o iniciat, de ne comprene lo perqué e lo cossí: movement perpetual e indissociable de l’istòria e de la tecnica ligadas l’una a l’autra, que que siá lo grat de l’oportunitat e dels mejans del moment. Aqueste tipe de realizacion mostèron las possibilitats de la modelizacion amb los temples de Karnak e de Loxòr, los ponts de París, la Bastilha o la catedrala de Westminster. Aqueste procediment venguèt un formidable vector de descobèrta, d’evolucion de la coneissença e de comunicacion »

Mai illusòri encara, la realizacion d'imatges interactius permet d'immergir totalament l’espectator dins un univèrs virtual, amb une vision en relièu de 360 gras. La publicitat e los clips inaugurèron de procediments de trucatges e d'efièchs especials que se trapa ara dins los films de ficcion. La « trucanumerica » es un ordinator que permet d’efièchs especials reperables e d'autres imperceptibles.

Aquestes procediments sintetics permeton tanben la multiplicacion de las interfàcia entre diferents tipes d'imatges, coma l'introduccion d'imatges de sintèsis dins los decòrs « reals » e lo contrari. L'olograma, aqueste l'imatge lasèr de tres dimensions, fa tanben partit d’aquestes novèls imatges deconcertants per son aspècte realista d'una partida mas tanben, mentratant, per son aspècte fantomatic de doble perfièch, flotant, coma en suspension. Aqueste « novèls imatges » son nomenats tanben imatges « virtuals » disn la mesura ont prepausan de monds simulats, imaginaris, illusòris. Mas l’expression d'imatge « virtual » designa en optica, un imatge produch per la perlongacion dels rais luminoses: l'imatge dins la font o dins lo miralh per exemple. Sols Narcís, Alícia o Orfèu, fins alara èran passats de l'autre costat del miralh.

Annèxes

Bibliografia

• Emmanuel Alloa (éd.), Penser l'image, Les presses du réel, 2010 (avec des textes d'Emmanuel Alloa, Gottfried Boehm, Marie-José Mondzain, Jean-Luc Nancy, Emanuele Coccia, Hans Belting, W.J.T. Mitchell, Jacques Rancière, Horst Bredekamp et Georges Didi-Huberman)
• Emmanuel Alloa (éd.) Penser l'image II. Anthropologies du visuel, Les presses du réel, 2015 (avec des textes de Vilém Flusser, Hans Jonas, Andrea Pinotti, Philippe Descola, Carlo Severi, David Freedberg, Bruno Latour, Jan Assmann, James Elkins).
• Emmanuel Alloa (éd.) Penser l'image III. Comment lire les images? Les presses du réel 2017 (avec des textes d'Emmanuel Alloa, Mieke Bal, James Elkins, Carlo Ginzburg, Max Imdahl, Peter Geimer, Martin Jay, Eyal Weizman, Charlotte Bigg, Peter Szendy, Giorgio Agamben, Philippe-Alain Michaud, Jacques Rancière, Georges Didi-Huberman).
• Alain Besançon, L'Image interdite : une histoire Intellectuelle de L'iconoclasme, Gallimard, 1994
• Régis Debray, Vie et mort de l'Image, Gallimard, 1992
• Jacques Lafon, Esthétique de l’image de synthèse, Paris, L’Harmattan, 2000.
• Laurent Lavaud, L'image, GF Flammarion Corpus, 1999.
• Tristan Garcia, L'image, Atlande 2007.
• Laurent Gervereau (dir.), Dictionnaire mondial des images, Paris, Nouveau monde, 2006
• Groupe µ, Traité du signe visuel, Paris, Le Seuil, 1992.
• J.-P. Sartre, L'imaginaire, Gallimard 1940.
• Alexandre Schnell (dir.), L'image, Vrin 2007.
• J-J. Wunenburger, Philosophie des images, P.U.F. 1997.

Articles connèxes

• Representacion
• Imatge (optica)
• imatjariá, Tractament d'imatges, Imatge numeric
• Imatge de marca, reputacion, notorietat
• Imatjariá populara, Imatjariá d'Epinal
• Gestion de l'impression, Opinion
• Caricatura, Estigmatizacion
• Semiotica, Semiotica visuala, Analisi d'imatge,
• Antropologia visuala
• Simbòl