Giovanni Pierluigi da Palestrina

Giovanni Pierluigi da Palestrina (vèrs 1525, Palestrina - 2 de febrier de 1594, Roma) es un compositor italian de la Renaissença.

Retrach de Giovanni Pierluigi da Palestrina.

Biografia

La jovença de Palestrina es mau coneguda per leis istorians. Es mencionat per lo premier còp dins un document notariat de 1527 que descriu lo partiment dei bens de sa grand. Puei, en 1537, un « Ioannem de Pelestrina » es citat dins un contracte que depinta lei condicions de vida de sièis enfants cantaires de la Basilica Santa Mariá Majora. Aquel ensenhament èra probablament acabat en 1540. En 1544, l'evesque Giammaria Ciocchi del Monte (1487-1555), elegit papa sota lo nom de Juli III, foguèt probablament a l'origina de la nominacion de Palestrina coma organista de la catedrala Sant'Agapito Martire dins sa vila natala. Lo musician i foguèt cargat de dirigir lo cant, de jogar de l'òrgue e d'ensenhar la musica. Se maridèt en 1547 amb una femna de la vila, dicha Lucrezia. Lo pareu aguèt quatre enfants.

En 1551, lo papa Juli III li demandèt de prendre la direccion dau còr de la Cappella Giulia, lo segond còr pus important de la Basilica Sant Pèire de Roma après lo còr personau dau sobeiran pontife. Per lo mercejar, Palestrina li dediquèt son premier libre de messas. Un an pus tard, sensa passar l'examen creat en 1553, un motu proprio dau papa lo nomèt entre lei cantaires de la capèla Sixtina. Aquò indica un mestritge jutjat excepcionau de la musica religiosa crestiana dau periòde. Pasmens, après la mòrt de Juli III e lo brèu pontificat de Marcèu II (1555), Pau IV (1555-1559) decidèt d'expulsar totei lei cantaires pontificaus maridats dau còr pontificau.

Pasmens, Palestrina gardèt de pòstes prestigiós coma mèstre de la capèla polifoni de la Basilica Sant Joan de Latran de 1555 a 1560 e de la Basilica Santa Mariá Majora de 1561 a 1566. Puei, de 1567 a 1571, passèt au servici dau cardenau Ippolito d'Este (1509-1572). En 1571, foguèt tornarmai nomat coma mèstra dau còr pontificau per lo papa Piu V (1566-1572). I demorèt fins a sa mòrt, siá durant 23 ans. Desenant considerat coma un musician major per sei contemporanèus, foguèt encargat en 1577 per lo papa Gregòri XIII (1572-1585) de revisar lo cant liturgic per o purificar de sei « barbarismes ». Aqueu projècte suscitèt de protestacions de part dau rèi Felipe II d'Espanha (1556-1598) e Palestrina moriguèt avans de l'acabar. Aperavans, en 1580, aviá perdut sa femna durant una epidemia de pèsta. En 1581, s'èra remaridat amb Virginia Dormoli, una veusa rica, çò que li permetèt de venir financiarament independent. Après son decès, Palestrina foguèt enterrat dins la Basilica Sant Pèire de Roma mai l'emplaçament de sa tomba es estat perdut.

Òbra musicala

Au mens 650 òbras de Palestrina son conegudas a l'ora d'ara. La màger part son de messas (au mens 105), de motets (au mens 250) e de madrigaus (au mens 140). Son influéncia foguèt majora sus sei contemporanèus e sus lo movement romantic dau sègle XIX^en. Pasmens, uei, son eiretatge principau es sa participacion decisiva a l'establiment de l'escritura musicala europèa modèrna.

La musica sacrada

Giovanni Pierluigi da Palestrina foguèt considerat coma lo « sauvaire » de la musica sacrada catolica. Pasmens, en causa de fachs legendaris estacats a son òbra musicala, la significacion precisa d'aqueu tèrme es desenant pas ben compresa. Que que siegue la realitat de sei relacions amb lei papas de son epòca, son estile musicau èra en acòrdi prefond amb leis ideaus impulsats per lo concili de Trent (1543-1563). En particular, son centenau de messas permèton de lo veire coma lo mèstre principau d'aqueu genre durant la segonda mitat dau sègle XVI^en.

Lei messas escrichas per Palestrina son inscrichas dins lei tradicions dau periòde. Environ la mitat fan partida de la categoria dei « messas-parodias », es a dire que son dirèctament inspiradas per una òbra polifonica anteriora qu'es mai ò mens liurament adaptada. Aquela òbra podiá èstre dau compositor eu meteis o d'un autre musician. Dins lo cas de Palestrina, un motet èra generalament l'òbra d'origina mai, de còps, chausiguèt un madrigau o una cançon. La rèsta de sei messas son d'inspiracion gregoriana. Dins aqueu cas, seis òbras son construchas a partir d'un tèma monodic que seis elements sèrvon au desvolopament de totei lei votz. Enfin, quauquei messas son d'estile canonic.

La musica profana

En defòra de dos libres de madrigaus, l'òbra profana de Palestrina es sustot compausada de motets. La mitat d'aqueleis òbras foguèron publicadas dins dos libres de motets de quatre votz (1563 e 1581) e dins cinc libres de motets de cinc a uech votz (1569-1584). A respècte dei messas, estile relativament rigide, lei motets permetèron a Palestrina d'exprimir son originalitat e sa richessa de son invencion melodica. Per aquò, seguiguèt fòrça un meteis principi : cada frasa dau tèxte dona naissença a una idèa qu'es reproducha per totei lei votz. Puei, la darriera intrada mena vèrs la cadéncia que marca la fin de la frasa e lo començament de la frasa seguenta. Una diferéncia importanta amb lei messas èra la possibilitat de donar mai de variacions sensiblas ais elements dau tèxte.

L'escritura musicala e son eiretatge

Estatua de Palestrina dins sa vila natala.

Leis òbras de Palestrina son escrichas a cappella, es a dire sensa acompanhament instrumentau. Ocupan una estenduda de sons limitada, sovent inferiora a doas octavas e una quinta. Lo nombre de votz es tanben limitada a quatre o cinc votz. D'efiech, l'utilizacion d'un nombre pus important de votz foguèt sustot l'òbra de la generacion de compositors seguenta. Fidèu a la volontat dei papas de la segonda mitat dau sègle XVI^en, Palestrina introduguèt d'innovacions en evitant leis alteracions cromaticas e lei dissonàncias que resultavan dau movement liure dei votz. Aquò èra una rompedura amb la musica francoflamanda que dominava lo periòde precedent que permetèt de produrre d'òbras consideradas coma pus claras e pus intelligiblas.

Aquelei caracteristicas d'escritura son pas pròprias a Palestrina car èran ben partejadas per sei contemporanèus. Pasmens, son trabalh foguèt considerat, compres per leis autrei compositors dau periòde, coma lo modèl de son epòca. Ansin, au sègle XVII^en, l'estile de Palestrina contunièt d'èstre ensenhat o imitat. En revènge, l'interès per son trabalh declinèt durant lei sègles seguents, especialament après l'aparicion de l'opèra que marquèt una rompedura importanta amb lei messas e lei motets de la Renaissença. Dins aquò, au sègle XIX^en, l'escritura de Palestrina conoguèt un reviure de popularitat dins lo movement romantic. En particular, per Victor Hugo (1802-1885), èra lo paire de tota la musica sacrada catolica. En 1903, Vatican ne'n faguèt la referéncia per totei lei composicions musicalas religiosas.

Annèxas

Liames intèrnes

• Concili de Trent.
• Madrigau.
• Messa (musica).
• Motet.
• Musica.
• Renaissença.

Bibliografia

• P. Alfieri, Catalogo di tutte le opere del Giov. Pierluigi da Palestrina, 1846, 28 p.
• Lino Bianchi (trad. per Françoise Malettra e Claudine Melatitre), Giovanni Pierluigi da Palestrina, París, Fayard, coll. « Bibliothèque des grands musiciens », 1994, 346 p.
• Gabrielle Félix, Palestrina et la musique sacrée, Bruge, Desclée de Brouwer, 1895, 236 p.
• Iain Fenlon, The Renaissance : From the 1470s to the end of the 16th century, Springer, 1990, 418 p.
• Marc Honegger, « G.P. da Palestrina », dins Dictionnaire de la musique, París, Bordas, 1979.
• Jacques Viret, « La Messe du pape Marcel et son histoire : légende ou réalité ? », dins Regards sur la musique vocale de la Renaissance italienne, Presses universitaires de Strasbourg (Institue de Musicologie), Éditions À Cœur Joie, coll. « Les dossiers du Chant choral », 1992, 296 p.