Formós (papa)
Formós (vèrs 816 - 4 d'abriu de 896) foguèt lo 111en papa de la Glèisa Catolica Romana dau 19 de setembre de 891 au 4 d'abriu de 896. Succediguèt a Estève V (885-891) e foguèt remplaçat per Bonifaci VI (11-26 d'abriu de 891).
Èra estat un premier còp candidat a l'eleccion pontificala en 872 mai lo papa Joan VIII (872-882) s'i opausèt. Gràcias a un sinòde reünit per seis adversaris, foguèt accusat d'aver assaiat de venir arquevesque de Bulgaria, d'oposicions a l'emperaire, d'aver abandonat son diocèsi sensa autorizacion, d'aver raubat de monastèris de Roma ò encara d'aver organizat un complòt per venir papa. En consequéncia, foguèt excomunicat de 872 a 878.
En 883, lo papa Marin Ièr (882-884) li rendèt son diocèsi de Porto. Puei, après lei ponfiticats d'Adrian III (884-885) e d'Estève V (885-891), foguèt elegit papa lo 6 d'octòbre de 891. Son rèine foguèt malaisat en causa dei conflictes au sen dei glèisas germanicas e au sen de la Glèisa d'Orient. Foguèt tanben obligat de coronar l'emperaire Gui III de Spoleto en abriu de 892.
A partir de 894, Formós encoratjèt Arnulf de Caríntia dins sei temptativas de conquista d'Itàlia. Son objectiu èra de se liberar de la tutèla deis emperaires. De 894 a 896, Arnulf ganhèt plusors batalhas, ocupèt una partida importanta de la peninsula e foguèt coronat per lo papa lo 22 de febrier de 896. Fomrós moriguèt quauquei setmanas après la ceremònia lo 4 d'abriu de 896.
Après sa mòrt e lo pontificat brèu de Bonifaci VI, lei partisans de l'Ostau de Spoleto ocupèron Roma. Obliguèron lo Estève VI d'organizar un procès per condamnar leis accions de Formós. Son cadabre foguèt alora exumat e jutjat dins lo corrent d'un procès dich lo concili cadaveric. Formós foguèt condamnat e considerat coma indigne de la papautat e son cadabre gitat dins Tibre. En causa de sa popularitat en Roma, la populacion de la vila se revoutèt e lo papa Estève VI foguèt executat per leis insurgents. Lo cadabre de Formós foguèt premier discretament recuperat per de pescaires. Sa reabilitacion foguèt un premier còp prononciada per lei successors d'Estève VI. Pasmens, lo papa Sèrgi III (904-911) l'annulèt, decision que foguèt a son torn annulada per sei successors.