Version del 14 decembre de 2013 a 17.40 Modificar Jiròni (discussion \| contribucions) 73 632 modifications Cap resum de modificació ← Cambiament precedent		Version del 6 junh de 2016 a 21.41 Modificar desfar Nicolas Eynaud (discussion \| contribucions) Administrators 74 801 modifications Cap resum de modificació Diferéncia seguenta →
Linha 26 : \| + 993 \|}---> === Istòria ===▼ Lo territòri de Turcmenistan es estat poblat dempuèi l'antiquitat. Las tribús turcmènas consacradas a la creacion de [[caval]]s arribèron al territòri en temps remòts, possiblament originàrias de las montanhas d'[[massís de l'Altai\|Altai]], e s'establiguèron als entorns del desèrt de Karakum, en arribant fins a [[Pèrsia]], [[Siria]] e [[Anatolia]]. ▲=== Istòria === L'armada [[Empèri Rus\|russa]] faguèt la siá intrada dins lo territòri entre los decènnis de [[annadas 1860\|1860]] e [[annadas 1870\|1870]]. En [[1869]], se creèt lo pòrt de [[Krasnovodsk]], e ja en [[1874]] se consolidèt la preséncia russa amb la creacion del districte militar de Transcàspia. Foguèt annexèt per l'[[empèri Rus]] entre [[1865]] e [[1885]]; en [[1890]] lo contraròtle rus sus Turcmenistan èra complet. === Lo periòde precoloniau === En [[1917]] arribèron d'aires de revolucion, e durant la guèrra civila ([[1918]]-[[1920]]) Turcmenistan foguèt tanben en las tèstas de batalha. Un còp establida l'[[Union Sovietica]], lo territòri de Transcàspia (reorganizat dempuèi [[1921]] coma [[Turquestan]]) s'establiguèt coma una republica autonòma, per passar aquel meteis an a èsser una de las republicas constituentas de l'Union. Lei Turcmèns son un [[Empèris nomadas\|pòble nomada]] turc originari de l'[[estèpa]] [[eurasia]]tica. Dich Turcoman, aqueu pòble migrèt vèrs lo sud-oèst de la [[Mar d'Aral]] a partir de la fin dau sègle X. Puei, una partida dei tribüs turcomans contunièt vèrs l'oèst onte son a l'origina dei Turcs d'[[Anatolia]] e d'[[Azerbaitjan]]. Certanei Turcomans demorats en Asia Centrala comencèron de se sedentarizar lentament a partir dau sègle XVI en causa de l'[[ariditat]] creissenta. Ansin, au començament dau sègle XIX, la region de [[Kopet Dag]], l'[[oasi\|oasís]] de [[Merv]] e la vau d'[[Amodarià]] èran poblats per de comunautats turcmèns sedentarizadas. Pasmens, lei Turcmèns nomadas contuniavan de menar d'incursions còntra lei pòbles vesins e d'alimentar lei mercats d'esclaus de [[Khiva]] ò de [[Bukharà]]. A aquela epòca, se fixèron las frontièras de la Republica Sovietica, e se desvolopèron de projèctes ambicioses per aprofechar los sieus recorses naturals pel benefici de l'Union Sovietica. Se creèron tanben de sistèmas d'[[irrigacion]] e pauc a pauc la produccion de coton e petròli venguèt una de las activitats economicas principalas. === Lei periòdes rus e sovietic === ~~Après la dissolucion de l'Union Sovietica, Turcmenistan venguèt un estat independent. Lo controvertit president [[Saparmurat Niyazov]] a dominat la vida politica del país dempuèi alavetz.~~ ==== ~~Politica~~Lo periòde rus ==== [[File:Asia Centrala - Expansion russa de 1725 a 1914.png\|thumb\|Expansion russa en Asia entre 1725 e 1914.]] Establits en [[1870]] a [[Krasnovodsk]] lòng dau litorau sud-èst de la [[Mar Caspiana]], lei Rus comencèron la conquista dau territòri turcmèn en [[1877]]. Se turtèron a una resisténcia acarnada e subiguèron una revirada sevèra en [[1879]]. Pasmens, dos ans pus tard, la tribü dei Tekke que menava la resisténcia, subiguèt a son torn una desfacha saunosa au [[sètge de Gök Tepe]]. Grèvament afeblits, lei Turcmèns foguèron alora pauc a pauc obligats de se sometre ai Rus : [[Merv]] capitulèt sensa combatre en [[1884]] e lei darriers combats importants s'acabèron en [[1885]]. La conquista russa accelerèt la sedentarizacion dei Turcmèns e entraïnèt un desvolopament fòrça importanta de la produccion de [[coton]]. Leis autoritats novèlas favorizèron tanben la difusion d'un [[islam]] pus ortodòx per remplaçar lo sofisme qu'aviá animat la resisténcia turcmèna. ==== Lo Turcmenistan Sovietic ==== [[File:Asia Centrala Sovietica en 1936.png\|thumb\|Asia Centrala Sovietica en 1936.]] Durant la [[Guèrra Civila Russa]], lei Turcmèns assaièron de restaurar son [[independéncia]]. En julhet de [[1918]], una insureccion permetèt de prendre lo contraròtle d'[[Ashkhabad]] ai Bolchevics e d'i installar un govèrn independentista. Sostengut per de tropas [[Reialme Unit\|britanicas]], foguèt finalament reversat per l'Armada Roja au començament de [[1920]]. En [[1924]], foguèt creada una [[Republica Socialista Sovietica de Turcmenistan]] a partir dau territòri turcmèn tradicionau e de regions eissidas dei [[Khanat de Khiva\|Khanats de Khiva]] e de [[Khanat de Bukharà\|Bukharà]]. Pasmens, a respèct deis autrei republicas sovieticas d'Asia Centrala, la [[Republica Socialista Sovietica de Turcmenistan\|RSS de Turcmenistan]] aguèt una demografia relativament omogenèa ambé solament quauquei minoritats ozbècas lòng de sa frontiera orientala, russas dins lei vilas e cazacas dins lei regions occidentalas. Lo periòde sovietic foguèt marcat per la collectivizacion fòrça que causèt la fugida de desenaus de milièrs de Turcmèns en [[1928]] e per lo cavament dau [[Canau de Karakum]] que permet d'aigar lei regions deserticas dau país. Dins aquò, la societat turcmèna gardèt de trachs culturaus pròpris, especialament de solidaritats tribalas fòrtas, maugrat l'adopcion progressiva d'un estile de vida pus europèu. Dins lo corrent dau procès de dissolucion de l'[[URSS]], lei Turcmèns, fòrça dependants dei subsidis de l'Union, votèron en favor de son mantenement lo 17 de març de [[1991]] (aperaquí 98% dei sufragis exprimits). [[Saparmurat Niyazov]], cap dau partit comunista turcmèn dempuei [[1985]], sostenguèt lo còp d'estat còntra [[Mikhaïl Gorbachov]]. Puei, proclamèt l'independéncia de Turcmenistan en octòbre de [[1991]]. === Lo Turcmenistan independent === Dempuei [[1991]], Turcmenistan es dirigit per un regime autocratic, corromput e fòrça autoritari. [[Saparmurat Niyazov]] ne foguèt lo cap fins a sa [[mòrt]] en [[2006]]. Subrenomat Turkmenbachi (« Paire dei Turcmèns » en [[occitan]]), publiquèt un libre en [[1999]] que sa conóissença es obligatòria per intrar a l'[[universitat]]. Diplomaticament neutre, assaièt de demenir la dependéncia de son país a respèct de [[Russia]], accelerèt lo desvolopament de l'industria dau gas naturau que sei revenguts permèton d'assegurar una certana redistribucion dei richessas au sen de la populacion. Pasmens, [[Ashgabat]] se turta a son isolament entre [[Russia]], [[Iran]] e [[Afganistan]] e au problema diplomatic de l'estatut de la [[Mar Caspiana]] qu'empacha la construccion d'un oleoducte vèrs [[Turquia]]. Après la disparicion de [[Saparmurat Niyazov]], lo decan dau govèrn, [[Gurbanguly Berdimuhamedow]], lo remplacèt. Mantèn en plaça lo regime en despiech de l'adopcion de mesuras destinadas a crear una vida democratica de façada coma la creacion de partits politics « d'oposicion » organizada per lo poder. == Politica == === Geografia ===▼ ▲=== Geografia === [[Fichièr:Turkmenistan satellite photo.jpg\|thumb\|Mapa de Turcmenistan en vista de satellit.]] Turcmenistan a una superfícia de {{unitat\|488100\|km²}}, que 90% ne son cobèrts pel desèrt del [[Karakum]]. Linha 47 ⟶ 72: Lo [[clima]] es subtropical desertic, amb pauca pluèja. Los vents i son cauds e secs, e la màger part de la precipitacion se concentra entre genièr e mai. La pluèja annala en Turcmenistan es inferiora als 200 mm. Existisson de menudas zònas de [[bòsc]] dins las tèrras nautas del SO e SE. === Economia === {{Veire\|Economia de Turcmenistan}} === Demografia === La populacion, d'aperaquí 4,5 milions d'abitants, se dividís en 77% de turcmèns, 9,2% d'ozbècs e 6,7% de russes, del temps que los tatars, los alemands e d'autras comptan amb 5%. La lenga oficiala e tanben majoritària es lo [[turcmèn]], qu'es parlat per 72% de la populacion, seguida pel [[rus]], principalament dins las vilas, amb 12%, e l'[[ozbèc]], qu'es la lenga de 9%. Existís tanben una diversitat de religions, doncas que se plan 89% son [[islam\|musulman]] e 9% son de membres de la Glèisa Ortodòxa Russa, la rèsta apertenon a de minoritats pichonas, e qualques unas d'elas, coma los [[Testimònis de Jehovà]], patisson la manca de libertat religiosa. === Cultura === === Bibliografia ===▼ ~~=== Vejatz tanben ===~~ {{Commons\|Turkmenistan\|Turcmenistan}}▼ === ~~Ligams~~Liames ~~extèrnes~~intèrnes === {{païses d'Asia}}▼ === Nòtas & referéncias ===▼ <references>▼ ▲=== Bibliografia === ▲=== Nòtas & referéncias === ▲<references/> ▲{{païses d'Asia}} ▲{{Commons\|Turkmenistan\|Turcmenistan}} [[Categoria:Turcmenistan\|*]]

Turcmenistan : Diferéncia entre lei versions