Dàrius III
Dàrius III Codoman[1] (v. 380 - 330) foguèt rei de Pèrsia de 336 a sa mòrt en 330. Vencit per Alexandre lo Grand, foguèt lo darrièr rei de la dinastia aquemenida.
|
Dàrius III
| |
|---|---|
 | |
| Dàrius III a la batalha d'Issos | |
| Biografia | |
| Naissença | vèrs 380 abC |
| Decès | 330 abC |
| País: | Empèri Aquemenida |
| Epòca: | Antiquitat |
| Règne: | 336 abC a 330 abC |
| Davancièr: | Artaxèrxes III |
Originas de son reialme
modificarDàrius èra d'una branca collaterala de la dinastia dels Aquemenidas, èssent lo filh d'Arsamés e de Sisigambis e lo pichon filh d'Ostanés, el meteis filh de Dàrius II e fraire d'Artaxèrxes II. Accediguèt au tròn aprèp los crimes de l'eunuc Bagoas qu'assassinèt, en 338, Artaxèrxes IIIn alara qu'èra son favorit e le filh d'aqueste, Arsés, en 336. Bagoas prevegèt lo meteis per Dàrius, mas aquel anticipa son empoisonament fasent el meteis beure a l'eunuc la copa fatala que li èra destinada. Considerat coma un guerrièr digne d'elogi[2] per aver vencit en combat un gigant Cadusian, Dàrius semblava de comptar amb lo supòrt d'una granda partida de l'aristocracia e de l'armada. Una tradicion antica, dels Macedonians, ditz que Dàrius seriá estats un dels esclaus de Bagoas[3].
Dàrius, pasmens que foguèt satrapa d'Armenia, aguèt encara pauc d'experiéncia dins le govèrn de l'empèri. Capitèt pasmens de far de Fenicia une satrapia e a tornar ordenar Egipte. Temptèt d'impausar la dominacion pèrsa dins un empèri totjorn mai alflaquit per las ambicions dels satrapas e menaçat per l'expansionisme macedonian...
Luta contra Alexandre
modificarPer manca de font documentària e subretot d'inscripcion reiala, lo reialme de Dàrius III es conegut sonque amb los escriches grècs que contan la conquista de l'Empèri Pèrsa pels Macedonians. Dempuèi 336, Felip II de Macedònia envièt un còrs expedicionari en Asia Menora mas son assassinat retardèt los projèctes d'invasion. Quand Alexandre traversèt l'Ellespont a la prima de 334, Dàrius foguèt pas aviat a mesurar la mesura de l'eveniment; Daissèt als satrapas e a Memnon de Ròdes, cap dels mercenaris grècs, lo trabalh d'arrestar l'armada macedoniana. Pas plan preparats, aqueles perdèron la batalha del Granica en mai 334.
Dàrius concentrèt alara una novèla armada a Babilònia e faguèt, en Siria, lo jonhent amb los mercenaris grècs. Dàrius, que comandava el meteis, foguèt vencit a la batalha d'Issos (entre los monts Taurus e la mar) lo 1èr de novembre de 333. Malgrat que temptèt de resistir a l'assaut de la cavalariá pesuca macedoniana, fugiguèt, daissant son carri e los atributs reial (arc, boclièr e mantèl), çò que segon los Grècs, constituissiá un vertadièr desonor. Segon los meteisses, Dàrius auriá abandonat la familha reiala: sa maira, son esposa Stateira e lors enfants que serián estats capturats per Alexandre.
Podent pas empachar Alexandre de conquerir Fenicia e Egipte, èra temps de formar una novèla armada en inclusent, aquel còp, fòrça contingents de las satrapias orientalas amb d'elefants de guèrra). Causiguèt un terren favorable per sa nombrosa cavalariá e pels carris de dalhas, mas foguèt definitivament vencit a la batalha de Gaugamèlas le 1er d'octobre de 331. Fogiguèt pels montas de Media mas, abandonat per totes sos fidèls, foguèt assassinat per Nabarzana e lo satrapa Bessos que se proclamèt rei de Pèrsia en julhet de 330 jol nom d'Artaxèrxes V.
Segon Diodoro, Dàrius seriá estat enterrat amb los onors reials per Alexandre dins la necropòli reiala de Persepòlis. Pas cap de rèstas arqueologic sosten aqueles escriches. Alexandre se considerèt coma successor legitim de l'aquemenida, esposèt donca sa filha Stateira en 334. Aquel episòdi es un acte simbolic fòrt e revelator de la volontat del rei de mesclar en un sol pòble los Macedonians, Grècs e Asiatics. E mai dètz mila de sos companhons se maridèron lo meteis jorn amb de femnas asiaticas. Alexandre prenguèt doncas logicament la seguida dins las cronicas reialas pèrsas.
Posteritat
modificar
La tradicion istorica tend fa de Dàrius un rei covard e pas fin estratèg. Se deu far de nuanças a causa de la flaquesa de l'Empèri Pèrsa el meteis al respècte de l'expansionisme macedonian. Dàrius se vei amb un talent militar quand per exemple capitèt a se plaçar enrè de l'armada macedoniana abans la batalha d'Issos.
Subretot cal solinhar l'inadaptacion de la tactica militara pèrsa sul camp de batalha. Segon un còde fòrça ritualizat, Dàrius se teniá al suc de son carri al centre de l'armada, ieratic e majestuós, aparat pel batalhon dels 10 000 Immortals e la garda a caval dels « Parents del Rei ». Podiá pas, paralisat dins un dispositiu fijat, resistir vertadièrament a la carga de la cavalariá dels Companhons..
Nòtas
modificar- ↑ La forma normativa unica es Dàrius segon la Gramatica occitana de Loís Alibèrt, p. 433.
- ↑ Diodoro de Sicília e Jistin (istorian)
- ↑ Plutarc, De las vertuts moralas, 326e, 337e, 340b ; Elian Istòrias variadas, XII, 43.
Bibliografia
modificar- (fr) Pierre Briant, Histoire de l’Empire perse, de Cyrus à Alexandre, 1996