Crisi d'Agadir
La crisi d'Agadir es una crisi diplomatica que se debanèt en 1911. Es una consequéncia de la lucha coloniala entre França e Alemanha per lo contraròtle de Marròc. S'acabèt per un acòrdi coloniau francoalemand, globalament a l'avantatge de França. Aquela crisi fa partida d'una tiera de crisis internacionalas que menèt a la Premiera Guèrra Mondiala en 1914.
Contèxte modificar
En 1906, a l'eissida de la crisi de Tànger, França aviá obtengut lo contraròtle de la polícia e dei finanças marroquinas. Pasmens, en cambi d'aquela protectorat de facto, lei Francés devián laissar leis autrei poissanças mantenir e desvolopar seis interès dins lo país. Òr, de 1906 a 1911, Marròc conoguèt una crisi intèrna grèva que permetèt una intervencion pus dirècta dei tropas francesas. Contrària au reglament de la crisi de Tànger, la presa de Fes permetèt una intervencion alemanda en Marròc per protegir l'independéncia dau sultan. Per aquò, Guilhèm II decidèt de mandar una canonièra a Agadir, pòrt ocupat per lei Francés, per mostrar sa volontat.
Debanament e consequéncias modificar
Au contrari de la crisi de 1905-1906, Alemanha demandèt rapidament la dubertura de negociacions amb França. Lo premier projècte consistiá a laissar París ocupar Marròc en cambi de la cession de la totalitat dau Còngo Francés. En parallèl, lei mitans nacionalistas s'agitèron, de mesuras de mobilizacion parciala foguèt presas e lo Reiaume Unit placèt sa flòta en estat d'alèrta. Dins aquò, lei dos camps èran pas lèsts per una guèrra. França mancava encara d'òmes e d'equipaments mentre que l'economia alemanda foguèt menaçada per una panica borsiera. Lo president dau Conseu francés, Joseph Caillaux, utilizèt sei relacions dins lei mitans bancaris per agravar aquela panica[1]. Ansin, lo finançament d'una guèrra alemanda còntra França èra pas assegurat.
En consequéncia, lei dos camps deguèron menar de negociacions vertadieras. Isolada, Alemanha deguèt cedir sus la question de Marròc e laissar França i establir un protectorat oficiau. En cambi, obtenguèt de concessions frontalieras en Cameron. Aquel acòrdi maucontentèt lei nacionalistas dei dos país e favorizèt mai lo raprochament entre lei país inquiets de la politica expansionista de Guilhèm II. En Marròc, lo protectorat francés foguèt establit en 1912. Durèt fins a 1960.
Annèxas modificar
Liames intèrnes modificar
Bibliografia modificar
- (fr) Jean-Claude Allain, Agadir 1911 : Une crise impérialiste en Europe pour la conquête du Maroc, Université de Paris I Panthéon-Sorbonne, 1976.
- (fr) Alfred Colling, La Prodigieuse Histoire de la Bourse, Société d'éditions économiques et financières, 1949.