All's Well That Ends Well

All's Well That Ends Well (Tot va plan, qu'acaba plan) es una pèça de William Shakespeare. Seriá estat escricha en 1604 e 1605, e d'en primièr publicat dins First Folio en 1623.

La primièra pagina de All's Well that Ends Well del First Folio de las pèça de Shakespeare, publicat en 1623.

D'en primièr la pèça foguèt classificada coma un comèdia de Shakespeare, la pèça es ara considerada per de criticas coma una de sas pèça a problèma, atal nomenat que pòt pas èsser plenament classificada coma tragèdia o comèdia. Es pas una pèça de la mai estimada del dramaturg, que lo critica Harold Bloom escriguèt que pas degun , "levat George Bernard Shaw, jamai exprimiguèt amb fòrça entosiasme per All's Well That Ends Well."

Personatges

• Rei de França
• Duc de Florença
• Bertram, Comte de Rosselhon
• Comtessa de Rosselhon, Maire de Bertram
• Lavatch, un Bofon e son ostal
• Helena, una domaisèla aparada per la Comtessa
• Lafew, un nòble vièlh
• Parolles, un seguent de Bertram
• Una vièlha Veusa de Florença, escaissada Capilet
• Diana, Filha de la Veusa
• Intendent de la Comtessa de Rosselhon
• Violenta (personatge fantasma) e Mariana, vesins e amics de la Veusa
• Un Page
• Soldats, Servicials, Gentilòmes, e Cortesans

Esquèma

Helena, lo rèire banc d'una comtessa francesa, es enamorada del filh de la comtessa: Bertram, qu'es indeferent d'ela. Bertram va a París per remplaçar son paire defunt per ajuda lo Rei de França malaut. Helena, la filha d'un doctor recentament defunt, seguís Bertram, en aparéncia ofrir al Rei sos servicis de medecinaira. Lo Rei es sceptic, e ela garantís la garison de sa vida: se el morís, ela serà mesa a mòrt, mas se el vui, ela causirà un espos dels cortesans. Lo Rei garís e Elena causís Bertram, que el la regeta, en rason de sa pauretat e de son estut bas. Lo Rei la força al maridatge, mas après la ceremonia Bertram sul pic se'n va a la gèrra en Itàlia sens un quita bais d'adieu-siatz. El ditz que serà maridat sonque après qu'ela aurà fach nàicer son enfant e portarà son anèl de familha. En Itàlia, Bertram es un guerrirèr victoriós e tanben un seductor fruchós de verges localas. Helena lo seguís en Itàlia, ven amiga de Diana, una verge qu'encanta Bertram, e aranjan qu'Helena prenga la plaça de Diana al lièch. Diana obten de Bertram l'anèl e cambi d'un d'Helena. D'aquel biais Helena, sens que Bertram se'n prenga consciéncia, consuma lor maridatge e pòrta son anèl. Helena torna cap a la comtessa rosselhonesa, qu'es orrifiada de çò qu'a fach son filh, e declara Helena coma sa filha a la plaça de Bertram. Helena fenh sa mòrt, e Bertram, pensant que se'n deliurèt, se'n torna. Ensag de se maridar amb la filha d'un senhor local, mas Diana se revèla e trenca l'engatjament. Helena aparéis e explica l'escambi d'anèl, anoncia que compliguèt l'esomesa de Bertram; Bertram, impressionat per tot çò qu'ela faguèt per lo ganhar, jura de l'amar. Tot s'acaba plan. I a una sosintriga amb Parolles, una associat desleal de Bertram. Un tèma recurrent que percors la pèça es la similaritat entre amor e guèrra – conquista/seduccion/traïson/manipulacion.

Sinòpsi

La pèça comença en Rosselhon ont lo jove comte Bertram ditz a-dieu-siatz a sa maire la contessa e Helena, al partir a la cort de París (amb lo vièlh Lòrd Lafew) jos l'òrdre del rei de França. Lo paire de Bertram defuntèt recentament e Bertram es jos la tutela del Rei e son servicial. Helena, una jova aristocrata minora e jos la tutela de la comtessa, que lo paire (un mètge talentós) ven de morir, deplora son amor impossible (o afogat) per Bertram, e lo perdent a París, çò que li es grèu alara que pels autres sembla plorar son paire. Parolles, un soldat coard e parasit de Bertram, fa intelligéncia amb Helena, comparant alara l'amor amorós e la pèrda de virginitat que s'esfòrçan de prene lo militar. Helena gaireben admés son anor per Bertram a Parolles abans de se'n anar per París amb Bertram e Lafew. Encara un còp sola, Helena se convenç de se batre per Bertram malgrat las escasenças, mencionant la malautiá del Rei per prene sa decision.

A París, lo Rei e la notabilitat discutisson de la guèrra en Toscana, ont los nòbles de França rejonhon l'un o l'autre camp en cerca de lors glòria. Bertram, Parolles e Lafew arriban, e lo Rei lausa lo paire de Bertram coma vertadièrament mai onorable, umble e egalitarista d'entre los nòbles de son temps o d'aquel de Bertram. Aculhís Bertram coma s'èra son filh.

Aquarela d'Helena e la Comtessa,  Act I, Scèna iii.

En Rosselhon, lo Bofon demanda la permission de se maridar çò de que el e la comtessa debaton. L'Intendent explica a la Comtessa qu'a ausit Helena se lamentar de son amor per Bertram malgrat lor difréncia sociala. La Comtessa, per simpatiá e vesent Helena coma la sieuna filha, obten sa confession. Helena admés son amor, mas (per convenéncia o estrategia) restanca son ambicion ja revelada. S'agradan qu'Helena farà lo viatge cap a París per ensejar de sonhar lo Rei, quitament a engatjar sa vida per l'escasença.

A París, lo Rei conselha als nòbles de partir a la guèrra, los exortant, utilizant lo registre de l'amor, a cercar l'onor e los avertís de las femnas italianas en tèrmes guerrièrs. Bertram, tròp jove per anar a la guèrra e a París per servir lo Rei, es encoratjat per Parolles e los nòbles per volar a la guèrra de Toscana. Fa la jurada als nòbles que se'n irà, mas après lor partença, a Parolles, reconéis (o cambia) son intencion de demorar a çò del Rei. Lafew demanda al Rei de parlar a Helena que li ofrís de sonhar sa malautiá fatala amb la pocion mai poderosa e protectriz de son paire. Lo Rei reconéis la fama de son paire defunt, mas refusa de noirir un esper fatals. Amb una seria d'arguments -mostrant sa fisança, cridant lo costat irracional e mistic, fasent valer la reputacion de son paire- convenç lo Rei de daissar far lo cèl mejans ela. Accèpta l'avertiment del Rei qu'engatjarà sa vida contra la capitada, mas dins la balança, demanda que pòsca causir son espos d'entre los cortesans. Accèpta lo Rei.

En Rosselhon, la Comtessa manda lo Bofon a París amb una letra per Helena, mas abans de partir lo Bofon tafura la Comtessa imitant los cortisans al biais auturós e enganaire.

De retorn a París, Lafew ensag de parlar dels poders del cèl dins un mond de scientifics, mas Parolles l'interromp a cada torn, ensejant de marcar de punts e crida que Lafew pense coma el. La conversacion mena cap a la garison miraculosa del Rei e de la femna que lo sonhèt. Dintran lo Rei e Helena, e los òmes son surpreses d'aprene que la femna es Helena (Lafew pòt èsser incredul, qu'es el qu'introduguèt Helena al Rei per intencion!). Lo Rei convòca los cortesans e el e Helena fan conéisser lor aranjament que deu ara causir un espos. Helena questiona brèvament unes cortesans (los dos primièrs fan un consenç superficial en fàcia del Rei mas de biais auturós e enganaire coma lo Bofon l'aviá mostrat de per abans). Helena causís Bertram se liurant a el, e lo Rei conclutz lo vòt. Bertram esita, demandant d'en primièr al Rei dels sieus uèis causir qui va maridar, alara mespresa sa pauretat e son manca de (bona) titulatura. Lo Rei ofrís d'argent e títol, e la lausa mai d'un biais a Bertram sens que s'opausa, mas Bertram encara refusa malgrat los dich sus la felicitat de la vertut de son estatut. Lo Rei, en colèra, menaça Bertram de la roïna e de son corroç. Bertram consent en paraula e lo Rei los aurà marida sens delai. A Parolles, Lafew menciona la retirada de Bertram e lo dever de Parolles envèrs el, çò que provòca una montada asirosa de mesprés de Parolles ont desdenha e menaça lo vièlh nòble. Lafew torna l'animositat, se'n va e torna per anonciar que Bertram es maridat puèi insulta Parolles al retorn. Bertram se planh de son astrada a Parolles e organiza sa fugida a la guèrra en Toscana, e remandant Helena a cò d'ela.

Lo Bofon, a son arribada, amb Parolles se disputan al subjècte de sa flaquesa de títol, dever e valor. Parolles fa la demanda a Bertram per qu'Helena se'n ana cap al Rei pendent que Bertram es ocupat a d'autras afars.

Lafew ensag sens capitar de convéncer Bertram de la brutalitat vana de Parolles. Bertram l'entendrà pas, e Lafew demanda a Bertram de remendar las relacions entre el e Parolles, d'un biais sarcastic, fins a la dintrada de Parolles, Lafew subtilament trabalha cap a l'acusacion franca de Parolles coma s'èra un òme plan vestit amagant pas que d'un clòsc. Bertram conta a Helena qu'a un afar urgent de reglar per lor maridatge surpresa e que li daissèt de quetions en suspens, e que tornarà a l'ostal dins dos jorns. Ela tròba lo coratge de li demandar un bais, mas el refusa.

A Florença, lo Duc local e los nòbles franceses discutisson de l'abstencion del Rei de França de la guèrra de Toscana, e lo Duc benastruga la participacion de fòrça nòbles franceses venguts cercar onor e glòria.

En Rosselhon, lo bofon informa la Comtessa del maridatge de Bertram e Helena, e tanben del tristum de Bertram, cal apondre que lo bofon perdèt l'interés de la femna que volgava maridar après que la visquèt a la cort parisiana. La comtessa legís la letra de Bertram, disaprovant sa fugida de Florença, e lo bofon braceja l'ambigüitat entre coardisa a la guèrra e dins lo maridatge. Helena e los nòbles (tornant de Florença) dintran per ensenhar de la fugida de Bertram e Helena, abatuda, legís la letra sardonica de Bertram demandant que l'aurà per espos quand portarà so anèl de familha e son enfant. La comtessa lo repudia e pren Helena coma la sieuna filha, donant als nòbles son messatge de disaprobacion que lo pòrten a Bertram. Helena, sola e amb l'esper que Bertram aja rason dels dangiers de la guèrra, projècta de deasparéisser de Rosselhon per la nuèch

En Florença, lo Duc fa de Bertram son oficièr de cavalria.

En Rosselhon, la Comtessa legís la letra d'adieu-siatz d'Helena, aquela declant que se'n va de romiva cap a Compostèla. La Comtessa manda un mot a Bertram, esperant que torne de Florença ara qu'Helena es partida.

A Florença, una Veusa, sa filha Diana, Mariana e d'autras femnas parlan dels soldats e los gaitan o espèran de luènh. Parlan de Bertram victorios a la guèrra e de Parolle seductor de las verges localas. Helena arriba desguisada de romaira, qu'es ostalada a Florença a cò de la Veusa. Ausís de Bertram e sa glòria marciala e son istòria e sos ensags recents per seduire Diana, amb fòrça jòcs de mots entre guèrra e seduccion de las verges. Helena s'enamiga de las femnas.

Los nòbles avisan Bertram del desonor de Parolles, que s'amalgaman lors reputacions e que se fa de dobtes sus Bertram. Bertram, ara mai receptiu per aquesta possibilitat, s'acòrda amb lo projècte dels nòbles de mandar Parolles que torne lo tambor, perdut dins la batalha, e a son retorn, de lo capturar alara qu'es desguisat en enemic. Parolles dintra dins la presa, fasent l'ufanós, jura de recuperar l'instrument. Bertram pren un Senhor per li mostrar Diana.

Helena alara que s'èra presentat a la Veusa, d'una nobilitat descasuda, la paga per prene l'anèl de la familha de Bertram e escambiar Diana per Helena al lièch dins una trapèla

Un nòble francés e sos soldats se trapan a esperar Parolles, que passa lo temps a se demandar quant de temps durarà l'istòria e quant d'autoferidas van satsifar los autres quand lo veiran torna sens lo tambor. Lo francés disguisat lo fa una ambuscada, e sul còp panica e dona d'informacions sus la causa Florentina.

A cò de la Veusa, Bertram ensag de cortesar Diana que s'interròga sus sos motius e bona fe. Un còp que Bertram mòstra son onestat eternela, e franca, Diana lo maneja per recobrar l'anèl, se vendent per l'anèl (per Helena) e sa virginitat. Accepta Bertram.

Los nòbles parlan de la letra de la maire de Bertram expriment sa desaprobacion, cossí lo deserv, de son grossièr comportament, e de la recenta rumor de la mòrt d'Helena a Compostèla. Dintra Bertram, avent arenjat sos afars lèu ara qu'a aprés la mòrt d'Helena. Los nòbles, esperan qu'el se rendrà compte amb Parolles demascat, lo prenent los uèlhs clucats a cò de Parolles, que ven de donar d'inforacions sus la situacion militara de Florença per se salvar. Es tanben, sul còp a amagar la personalitat de Bertram a l' "enemic" quand se decobrís lo bilhet per Diana, l'avisant de tornar l'argent de Bertram qu'aviá donat per la seduire que de segur va la traïr. Se desrevelan e envergonhejan Parolles de lor silenci. Sol e umiliat, ne conclutz de los seguir de retorn en França.

A 1794 la scèna finala

Helena, la Veusa e Diana parlan de lor succés (la seduccion se realizèt fòra de scèna entre IV.ii. e IV.iii.) e Helena perpensan sus l'amor-asir de Bertram, (o seductors-enganaires de son biais, o dels òmes en general) pendent l'acte sexual. Demanda a la Veusa e Diana que l'acompanhen a cò del Rei per acabar sa victòria o encalada de Bertram.

En Rosselhon, la Comtessa, Lafew e lo Bofon ploran la pèrda d'Helena. Lafew prepausa al Rei que Bertram espose sa filha, que la Comtessa se'n acorda.

A Marselhas, Helena, la Veusa e Diana mandan un  Gentilòme cap a eles en Rosselhon amb una letra pel Rei al subjècte de Bertram.

En Rosselhon, Parolles, ara mendicaire pudent, demanda ajuda a Lafew, que li permet de sopar.

Lo Rei, Lafew e la Comtessa ploran la pèrda d'Helena e decidisson de perdonar lo jovenet ufan insensat qu'es Bertram. Lafew e Bertram an arenjat son maridatge amb la filha de Lafew, e consentís lo Rei. Dintra Bertram, demandant perdon, e fasent mòstra de son amor per la filha de Lafew, que se n'enamorèt al primièr agach. Aquel amor provòca lo desdenh per Helena, que l'agrada sul tard. Lafew, que lo domèni passarà a Bertram per maridatge, demanda l'anèl a Bertram per la donar a sa filha. Bertram li dona l'anèl de Diana (que ven d'Helena). Lo Rei, Lafew e la Comtessa reconeisson la jòia coma l'anèl que lo Rei aviá donat a Helena, çò que denega Bertram. Lo Rei l'a sasit, suspectant una engana (Lo Rei sap qu'ela l'auriá rendut a Bertram solament dins son lièch, e Bertram crei qu'aquò es impossible). Lo Gentilòme arriba, donant la letra de Diana e Helena al Rei, ont es declarat que Bertram s'engatja a se maridar amb Diana del moment qu'Helena morís. Lafew revòca la man de sa filha. Dintran Diana e la Veusa e Bertram reconeis que las coneis, mas pas que la seduguèt o li prometèt lo maridatge, pretendent qu'es una putana Florentina. Diana mòstra l'anèl de familha de Bertram, e crida Parolles coma testimòni dels esfòrces de Bertram per la seduire. Bertram cambia d'istòria, afirmant li aver donat nèciament l'anèl en pagament de son libertinatge. Diana après demanda l'anèl d'Helena, coma o reconeis la cort, coma aquel que donèt a Bertram dins lo lièch. Alara que la confusion es al comol, Parolles, quichat, admit que Bertram la seduguèt e se la colquèt, e Diana explica cossí a pres l'anèl d'Helena. Après lo tust de la cort, Helena explica çò dels anèls, e qu'a amb succés emplidas las condicions de l'escomesa sardonica de Bertram. Bertram fa la jurada de l'amar vejent qu'ela a fa onestament tot aquò e pòt l'explicar. Helena s'engatja onestament, o just divorciarà de Bertram. Lafew accepta Parolles coma servicial. Lo Rei ofrís a Diana una dòt e l'espos de sa causida. L'actor jogant lo Rei alara s'avança e comença l'epilòg, declarant que tot va plan se Helena e Bertram parlan sincèrament, e demanda l'aprobacion del public.

Fonts

Una copiá de The decameron containing an hundred pleasant nouels. Wittily discoursed, betweene seauen honourable ladies, and three noble gentlemen, de Boccaccio's estampat per Isaac Jaggard in 1620.

La pèça es basada sul conte (3.9) de Boccaccio, Lo Decameron. Shakespeare auriá legit una traduccion anglesa de William Painter dins Palace of Pleasure.

Lo títol de la pèça enoncia lo provèrbi All's well that ends well (Tot va plan, qu'acaba plan), que significa que los problèmas pauc impòrtan del moment lo resultat es bon.

Analisi e critica

Es pas evident que All's Well èra populara a l'epòca de Shakespeare e demorèt una de la mens conegudas, en partida a causa de son eterodòxa mescla de la logica del conte de fada, del capvirament dels gendres e del realisme cinic. L'amor d'Helena per un Bertram en aparéncia pas amable es malaisit d'explicar sus una pagina, mas al jòc pòt venir acceptable fasent jogar un actor vertadièrament atractiu o se lo jòga al biais naïu e inocent pas encara près per amar coma cal, e tant Helena coma lo public pòdon lo veire capable de desvolopament emocional. Aquesta darrirèra interpretacion ajuda a passar la scèna finala ont Bertram subte cambia de l'asir a l'amor en una linha. Aquò es un problèma subretot pels actors formats a admirar lo relisme psicologic. Pasmes, de lecturas alternativas instisson sul "se" dins sa promesa equivoca: "se ela, mon senhor, pòt me lo far saber clarament, I'amarai tendrament, sempre, sempre tendrament." Aquí, i a pas quin que siá cambiament d'avís. De realizacions coma aquela del National Theatre de 2009, en aparéncia fan la promesa de Bertram coma s'èra veraia, mas a la fin de la pèça man dins la man amb Helena, el, agach drech lo public suggerissent que s'amaisa sonque per salvar la fàcia a la cara del Rei.

Fòrça criticas considèran que la fin tronca es un incovenient, amb aquesta conversion subte de Bertram. Mantunas explanacions foguèron donadas. I a (coma sempre) la possiblat d'un tèxte mancant. Unes suggeriguèron que la conversion de Bertram significa que deu èsser subte e magica segon que lo tèma principal de la pèça es: 'una joventa biasuda realiza d'actes per ganhar un espos de naissença màger rebecós'. D'autres considèran que Bertram deu pas èsser considerat coma mespresable, simplament coma un jovent novelari s'aleiçonant de valors.

Foguèt recentament considerat que Thomas Middleton collaborèt amb Shakespeare per aquesta pèça.

Bibliografia

• Evans, G. Blakemore, The Riverside Shakespeare, 1974
•  {{{títol}}}. 
• Lawrence, W. W., Shakespeare's Problem Comedies, 1931
• Price, Joseph G., The Unfortunate Comedy, 1968
• Schoff, Francis G., "Claudio, Bertram, and a Note on Interpretation", Shakespeare Quarterly, 1959
• Styan, J. G., Shakespeare in Performance series: All's Well That Ends Well, 1985

Ligams extèrnes

• Folger Shakespeare Library: All's Well That Ends Well
• MaximumEdge.com Shakespeare: All's Well That Ends Well – searchable scene-indexed version of the play.
• Modèl:Librivox bookLibriVoxModèl:Librivox book