Adonis (mitologia)
Dins la mitologia grèga, Adonis (en grèc ancian Ἄδωνις / Ádônis) es lo filh de Ciniras e de sa filha Mirra. Es un uman, amant d'Afrodita. Es associat a la ròsa e a la mirra. Adonis es una divinitat d'origina orientala, que lo nom es de segur semitic, Adon significan « nòstre mèstre »[1]. Aparéis en Orient, amb gaireben lo mèsme mite, jol nom de Tamós[2].
|
Adonis
| ||
|---|---|---|
| Personatge de mitologia | ||
 | ||
| Genre | mascle | |
| Espècia | uman | |
| Activitat(s) | Jogaire de Lira | |
| Entoratge | Ciniras (paire), Mirra (maire), Afrodita e Persefòna (amantas) | |
Mite
modificar
Adonis es filh de Ciniras, rei de Chipre, e de la sieuna filha Mirra, que foguèt transformada en arbre de mirra coma castig de son incèst (alara que Ciniras quitament pas foguèt blaimat, mas son filh e fallen Adonis, vengut adult, lo desfia en concors per determinar quin d’ambedos èra melhor jogaire de lira: perdèt Ciniras e se suicidèt).
Dotat d'una granda beutat, Adonis foguèt amat d'Afrodita. Segon l pseudo-Apollodòr, foguèt remandat per Afrodita dins una arca de fusta A Persefòna, qu’aquesta garde en seguretat. Persefòna se n’enamorèt e lo disputèt a Afrodita. Zeus demandèt Calliòpa de resòlvre lor brèga. Alara, ordonèt al jovent de passar un tèrç de l'annada amb Afrodita, un tèrç amb Persefòna e lo darrièr amb aqueste de sa causida. La decision de Calliòpa sembla, d’en primièr, apasimar las tensons entre las doas divesas. Pasmens, se Adonis respectèt a la lettra las exigéncia del rei dels dieus, causiguèt de consacrar lo darrièr tèrç de l'annada a Afrodita que visca plenament son amor per ela.
Alara, lo partatge èra pas pus equitable e l'amor que ligava Afrodita a Adonis empusa la colèra de Persefòna e dels autres dieus. Que se la divesa de l'Amor, esposa legitima d'Efèst, aviá per costuma de multiplicar las infidelitats, semblava aquestes còp de verai enamorada de son jove amant. Un jorn Adonis percorrissiá la sèlva per caçar e foguèt nafrat a mòrt a la camba pel singlar qu'aviá tocat. Una gota de son sang caiguèt per tèrra e Afrodita vogèt sus aquèta gota e nasquèt l'anemona.
Totas las legendas s’acaban sus aquesta fin tragica, mas son diferentas al subjècte de l'instigator del drama. Unes mites afirman qu'Arès (dieu de la Guèrra), l'amant oficial d'Afrodita, suportava pas d'èsser atal abandonat per un autre. Bauf de gelosia, decideiguèt de tornar prene la divesa de l'Amor eliminant Adonis que faguèt tuar pir un singlar. D'autres pretendon qu'Apollon (dieu de las Arts e de la Divinacion entre autres) foguèt l'origina de la mòrt d'Adonis. Furiós contra Afrodita que faguèt cèc son filh, Erimant, per l’aver suspres dins son banh, Apollon auriá arrancat son bèl amant a la divesa. D'autras versions encara indican qu’es la sang d'Adonis que dona sa color brun-roja al riu Adonis al Liban, Pendent las aigadas (la font d’aqueste riu es dins la cauna d'Afaca ont Adonis seriá estat nascut)[3].
Las amors d'Adonis amb Afrodita e Persefòna simbolizan los cicles de las sasons e de lors capacitats de produire de riquesas que podavan far benefici als òmes. « Se reconéis dins aqueste mite una personificacion de las fòrças productriças de la natura e un imatge del ritme de la sasons. »[4] Tanben s’aprochèt lo mite de la mòrt d'Adonis causada per un singlar, d’aqueste del singlar d'Erimant ont es l'animal que morís.
Culte d'Adonis
modificarLas Adonias, fèsta en onor d'Adonis, èran celebradas dins de luòcs diferents, que d’autors de l'Antiquitat grèga las evoquèron. Afrodita vòl far un omenatge a son amant defunt e organisava una fèsta funèbra cada prima per las fenicianas. Aqueste ritual consistissiá a plantar de granas e las asagar d’aiga cauda e atal accelerar lor creissença. Aquestas plantacions, chafradas « òrt d'Adonis », morissián lèu d’ara, simbolizant la mòr del jovent[5]. A Atenas a partir del sègle V AbC, las femnas donavan a Adonis un culte vibrant, que se’n trufava Aristofan[6]. Se lamentavan alara brusent sul malastre tragic dels dos amants, gemissent e bramant: « Es mòrt, lo bèl Adonis. »[7] Aquestes festenals de granda pompa èran celebrats a Biblos[8], a Alexandria, entre autras. Se debanavan pendent dos jorns: lo 1èr èra consacrat al dòl, lo 2d a la jòia. Solas las femnas festejavan. Adonis èra nomenat Adon en Fenicia, e benlèu « Tamóz » en Mesopotamia (vejatz lo dieu Dumuzi/Tammuz del l’Orient Pròche ancian e le mes de Tammouz, que ne ven, dins lo calendièr josieu, e que vòl dire « julhet » en arabi e en turc). Salomon Reinach prepausèt de veire dins aqueste rite l'explicacion de la legenda contada per Plutarc de Queronèa, al subjècte d’un pilòt de nau egipcian qu’auriá ausit una votz venguda de la broa de l’illa de Paxos, lo momenant per son nom e li demandant d'anonciar que « lo grand Pan es mòrt » : segon el, caliá comprene que la votz disiá « Tamós, Tamós, Tamós, lo grandissim (Panmegas) es mòrt », Tamós essent a l’encòp l'eteronime d'Adonis e lo nom del pilòt[9]. Marcel Detienne prepausa una interpretacion Plan diferenta (Les Jardins d'Adonis..., 1972).
Evocacions artisticas
modificar.jpg)
- Venus and Adonis es lo primièr opèra anglés, compausat per John Blow.
- Tician e Rubens penhèron diferents episòdis de la legenda. Canova esculptèt un Adonis.
- Laurent de La Hyre Penhèt Adonis mòrt, Lovre.
- Guillaume-Gabriel Le Breton escriguèt una tragèdia sul mite (Adonis, 1579).
- Rosso Fiorentino Realizèt un carton d'una fresca representant la Mòrt d'Adonis, Castèl de Fontainebleau.
- Giambattista Marino escriguèt una pèça poetica sul personatge mitologic: Adone.
- Vénus et Adonis, tragèdia en musica d'Henry Desmarest en cinc actes e un prològ sus un libret de Jean-Baptiste Rousseau, creat a París en julher de 1697.
Referéncias
modificar- ↑ Louis Séchan et Pierre Lévêque, Les grandes divinités de la Grèce, Éditions E. de Boccard, Paris, 1966, p. 369.
- ↑ Salomon Reinach, Manuel de philologie classique, Hachette, Paris, vol. I, 1883, vol. II & Appendice, 1884, rééd. 1904.
- ↑ [1]
- ↑ {{{títol}}}.
- ↑ Platon, Phèdre, 276 b.
- ↑ Aristophane, Lysistrata, vers 389 à 398.
- ↑ Louis Séchan et Pierre Lévêque, Les grandes divinités de la Grèce, E. de Boccard, Paris, 1966, p. 381.
- ↑ Modèl:Harvnb.
- ↑ Salomon Reinach, Cultes, mythes et religions (édition établie par Hervé Duchêne), Robert Laffont, 1996 ISBN: 2-221-07348-7 p. 325-333 (La mort du grand Pan).
Annèxes
modificar- Émile Chambry, Alain Billault, Émeline Marquis et Dominique Goust (trad. Émile Chambry, préf. Alain Billault), Lucien de Samosate : Œuvres complètes, Éditions Robert Laffont, coll. « Bouquins », 2015, 1248 p. (ISBN 9782221109021), « La déesse syrienne ».
- Apollodore, Bibliothèque [détail des éditions] [lire en ligne] (III, 14, 3-4).Modèl:Commentaire biblio
- Hygin, Fables [détail des éditions] [(la) lire en ligne] (CCXLVIII).
- Ovide, Métamorphoses [détail des éditions] [lire en ligne] (X, 298 et suiv.).
- James George Frazer, Adonis. Étude de religions orientales comparées, trad.française, Paris, Geuthner, 1921.
- W. Atallah, Adonis dans la littérature et l'art grec (coll. « Études et commentaires », 62), Paris, Klincksieck, 1966.
- Marcel Detienne, Les Jardins d'Adonis. Mythologie des aromates en Grèce, Paris, Gallimard, Bibliothèque des Histoires, 1972.
- Jean-Pierre Vernant, Mythe et société en Grèce ancienne, La Découverte, 1981 ISBN: 978-2707106797 (rééd. 2004). Chapitre Entre bêtes et dieux : Des jardins d'Adonis à la mythologie des aromates. (Ce texte a été publié en introduction au livre de Marcel Detienne, Les Jardins d'Adonis).
- Jean-Pierre Thiollet, Je m'appelle Byblos, H & D, 2005 ISBN: 2 914 266 04 9
- Luc Brisson (dir.), Phèdre : Platon, Œuvres Complètes, Éditions Gallimard, 2008 (1re éd. 2006) (ISBN 978-2-0812-1810-9).
Articles connèxes
modificarLigams extèrnes
modificar- (en) Uns 500 imatges d'Adonis dins lo Warburg Institute Iconographic Database