Pan (mitologia)

Tematicas dins la Mitologia grèga
Dieus Dieus principals e los Titans Zèus e los Olimpians Pan e las ninfas Apollon e Dionís Divinitats marinas e Divinitats terrèstras
Eròis Eracles e sos Trabalhs Aquilles e la Guèrra troiana Ulisses e l'Odissèa Jason e los Argonautas Perèu e Medusa/Gorgòna Pirithous e la Centauromaquia Edip e Tebas Orfèu e los Mistèris orfics Tesèu e lo Minotaure Triptolemus e los Mistèris eleusinians Atalant e la corsa d'Ipomènes (Poma d'aur)
Tematica semblanta Satirs, centaures e dragons Religion dins la Grècia Antica
Greek mythology portal
Modèl:Navbar

Personatge de la mitologia grèga, Pan (Πάν, tot), es lo dieu de la totalitat, de la Natura tota entièra. Es sovent identificat a fanès o Protogonos. Dins la tradicion orfica, es lo dieu unic.

Naut relèu de Pan, Palais Nòu (Roma)

Mite

Pan es lo protector dels pastres e dels tropèls. Es generalament figurat amb de pès de boc e de banas. Se confond sovent amb los satirs (òmes semicabrencs, aurelhas, coa e pès de cabra), Pan es representat d'un biais mens uman, se caracteriza per sa laidetat e sa sauvatjariá. En mai de la natura, Pan es associat a la feconditat.

L’Imne omeric que li es consacrat lo nomena filh d'Ermès e d'una ninfa, filha de Driops. Nasquèt atal sul mont Cilèna, en Arcadia. Vesent son aparéncia mostrosa, sa maire fugiguèt, mas lo paire portèt son filh sus Olimp (çò que balhèt a Pan sa natura divina), ont totes los dieus se gausèron de lo veire. Segon l'autor, seriá l'origina de son nom : totes [Πάν] los dieus foguèron regaudits. Segon d'autras legendas, passèt per èsser lo filh de Zèus e de Callisto o de Zèus e de la ninfa Timbris, o encara de Zèus e d'Ibris, la divessa de la Desmesura. Enfin, seguent las racontas posterioras a l'Odissèa, Pan foguèt puslèu considerat coma lo filh d'Ermès e de Penelòpa qu'Ulisses auriá repudiada per causa de son manca de fidelitat, o ben coma aquel que concebèt aprèp aver cedit cadun son torn a sos cent uèit pretendents. Per conciliar aquelas diferentas variantas, Nonnos de Panopolis imaginèt l'existéncia d'un quinzenat de Pan diferents, d'unes eissits del Pan primordial, alara considerat coma lo filh de la ninfa cabra Amaltèa e lo fraire de lach de Zèus, los autres nascuts d'Ermès per las ninfas Sosé e Penelòpa.

Segon d'autras legendas, Pan aima pas l'Olimpa, ont los dieus se riguèron de son aspècte, e preferís viure dins los bòscs e las forèsts en companhiá dels satirs, ninfas e autras divinitats de la natura.

Segon Ovidi (Metamorfòsis, XI), Pan desfisa Apollon dins un concors musical jutjat per Tmolos, rei lidian, finalament ganhat pel dieu el meteis.

Pan es presentat coma lo dieu de la fola, e subretot de la fola isterica, en rason de la capacitat que li foguèt atribuida de far pèrdre son umanitat a l'individú en panica, e d'estrifar, desmembrar, espandre son idole. Es l'origina del mot « panic », manifestacion umana de la colèra de Pan.

Se s'atribuís a Pan de compòrtaments pauc benvolents, cal far abstraccion de las atencions qu'aviá pels pastres e per lors tropèls que n'èra naturalament lo protector.

Lo cristianisme s'inspirèt sens dobte de l'aparéncia e del caractèr sulfurós d'aquel dieu fòrça popular, e lo « diabolizèt » en balhant sas caracteristicas al demòni, per lutar contra lo paganisme e tota autra tradicion religiosa que resistissiá a son implantacion.

Es Pan que forniguèt los cans de la canhada d'Artemis.

Pan es lo sol dieu a aver un jorn conegut la mòrt, atal se pòt interpretar coma una representacion del cicle de las sasons, e del passatge de la bèla sason a l'automne puèi a l'ivèrn.

Amors

Estatua del dieu Pan e son eromèn, Dafnis, sègle I ab. -C., Musèu Arqueologic Nacional de Nàpols

• La ninfa Sirinx se transformèt en canavèras per escapar a son desir. Coma lo vent de son buf fasiá gemegar las canavèras, en omenatge, Pan faguèt un instrument de musica que li balhèt lo nom de sirinx, conegut coma flaüta de pan.
• La ninfa Ecò que sa votz remirabla rendiá tot òme amorós. Pan l'atrapèt e l'escampilhèt sus tota la Tèrra. Ne demòra solament l'ecò, palla imitacion, e una filha, Linx, qu'Era, per la punir d'aver favorizat las amors de Zèus amb Io, metamorfòsa en estatua de pèira o en un aucèl utilizat dins las conjuracions amorosas, lo torcòl.
• Lo pastre de Sicília Dafnis, aimant de Pan.
• Selene (personificacion de la Luna), que se daissa seduire en acceptant un tropèl de buòus blancs.
• La ninfa Eufene, que li dona un filh, Crotos, venguda la constellacion del Sagitari.

Atal, Sirinx percaçada per enveja s'escapèt e foguèt assemblada post mortem, alara qu'Ecò percaçada per gelosiá foguèt atrapada puèi escampada dins la mòrt (e atal dispareguèt). Lo mite de Pan concentra tota la dualitat de l'imitacion : desir/gelosiá, assemblar/escampar, preséncia/abséncia.

Atributs e santuari

• Sos atributs : la flaüta de Pan, las banas, los pès de boc
• Sos santuaris : Arcadia, ont es lo dieu nacional, se partejan amb Zèus lo principal som de la region, lo mont Licèu.
• Una de las balmas del versant Nòrd de l'Acropòli li es consacrada.

Iconografia

Nascut dins los bòscs d'Arcadia, la region pus isolada de Peloponès, Pan es venerat per la populacion locala que li atribuís d'elements pastorèls. A l'origina, semblèt un boc dreçat sus las patas de darrièr ; puèi, amb lo temps, son umanitat apareis, e consèrva doas banas amagadas dins lo pel. Los satirs partejan amb Pan d'atributs comuns, se pòdon identificar amb lor barba e lor pels espelofits, aurelhas puntadas e una longa coa cavalina e lor sèxe es generalament en ereccion .

Notes

<references>

Articles connexes

• Faunes
• Panteisme
• Peter Pan
• Vidar

Bibliografia

• (en) Catherine Johns, Sex or Symbol, Erotic Images of Greece and Rome, Londres, 1983.
• (en) Le grand dieu Pan (The Great God Pan) roman de Arthur Machen (1894)

Filmographie

• Sa Majesté Minor, Jean-Jacques Annaud, 2007.
• El Laberinto del Fauno, Guillermo Del Toro, 2006.
• La Flûte de Pan, Mallory Grolleau, 2008.