Witold Pilecki
Witold Pilecki (13 de mai de 1901 - 25 de mai de 1948 ; noms de còdi Roman Jezierski, Tomasz Serafiński, Druh, Witold) foguèt un oficièr de cavalariá polonés de la Segonda Guèrra Mondiala, agent de rensenhament e cap de la resisténcia .
Dins sa joinessa rejonhèt los escots clandestins poloneses, puèi amb la Segonda Guèrra Mondiala la miliça puèi l'armada polonesa. Participèt a la Guèrra Sovietopolonesa que s'acabèt en 1921. En 1939, participèt a la defensa infructuosa de Polonha contre l'invasion alemanda, puèi pauc de temps après rejonhèt la resisténcia polonesa e cofondèt l'armada secreta polonesa. En 1940 foguèt volontari per se far arestar pels occupants alemands dins la tòca d'infiltrar lo camp de concentracion d'Auschwitz. A Auschwitz, organizèt un movement de resisténcia qu'amassèt de centenas de presonièrs, e redigiguèt secretament de rapòrts dethalats de las atrocitats nazis dins lo camp, que foguèron transmés al quartièr general de l'Armada de l'Interior e partejats amb los Alliats occidentals. Après de s'èsser escapat d'Auschwitz, Pilecki combatèt durant l'Insureccion de Varsòvia d'agost-octobre de 1944. Foguèt arrestat e internat dins un camp de presonièrs de guèrra alemand. Après la presa de contraròtle de Polonha pels comunistas, demorèt fisèl al governament polonés en exilh basat a Londres. En 1945, tornèt en Polonha per rendre compte al governament en exilh de la situacion en Polonha. Abans de tornar, Pilecki escriguèt lo rapòrt de Witold sus sas experiéncias a Auschwitz, anticipant que poriá èsser tuat per las novèlas autoritats comunistas polonesas. En 1947, foguèt arrestat per la polícia secrèta per aver travalhat per « l'impérialisme estrangièr » e, après aver èsser torturat e après un procès-espectacle, foguèt executat en 1948.
Son istòria, geinanta per las autoritats comunistas polonesas, es demorada desconeguda pendent mantun decennis; un dels primièrs racontes de la mission de Pilecki a Auschwitz es estat balhat per l'istorian polonés Józef Garliński , el meteis ancian presonièr d'Auschwitz qu'emigrèt en Grand Bretanha après la guèrra, dins Fighting Auschwitz: The Resistance Movement in the Concentration Camp (1975).