Víctor Català

Caterina Albert i Paradís, mai coneguda per son pseudonim Víctor Català (L'Escala, 11 de setembre de 1869 — L'Escala, 27 de genièr de 1966) foguèt una escrivana catalana. Per amagar sa condicion de femna decidiguèt d'escriure amb un pseudonim; causiguèt finalament lo nom Víctor Català, qu'èra aital que se sonava un dels protagonistas d'un roman qu'acabèt pas jamai.

Víctor Català
File:Victor Catala 0923.JPG Caterina Albert/Víctor Català
Nom de naissença	(ca) Caterina Albert i Paradís
Pseudonim	Víctor Català
Naissença	11 de setembre de 1869, L'Escala
Decès	27 de genièr de 1966, L'Escala
Ocupacion	escrivana
Genre	romans

L'autora participèt activament al movement conegut jol nom de modernisme catalan, e escriguèt una de las òbras literàrias principalas d'aquel genre, lo roman Solitud, publicat en 1905. Sas òbras son marcadas per una riquesa de mots e locucions tipicament catalans que l'escrivana, obsedida per la degradacion de la lenga catalana cada còp mai ispanizada, cercava freneticament dins las environas de son país.

Biografia

Enfància e joventut

Caterina Albert nasquèt en 1869 dins una familha amonedada de l'Escala, qu'èra en aquel temps un vilatjòt de la còsta empordana. Èra la filha ainada de Lluís Albert, un avocat e proprietari rural, e de Dolors Paradís, qu'aguèron amassa tres autres enfants: dos dròlles Francesc e Martí e una filha, Amèlia. La maire, de santat fragila, aviá una fibra artistica; coneissiá la musica e escriviá, çò que benlèu endralhèt la filha cap a las arts. L'influéncia del paire, un ancian deputat republican qu'aguèt de s'exiliar per encausa de la rebellion federalista empordanesa d'octobre de 1869, se pòt notar dins la concepcion del mond de l'escrivana e a l'encòp dins son fòrt catalanisme, ligats ambedós a las idèas del politician Enric Prat de la Riba.

Caterina estudièt a l'escòla municipala, mas segon sos comentaris a aqueste prepaus, i aprenguèt pas grand causa. Passèt tanben un an dins un pensionat de Girona, ont comencèt a estudiar la lenga francesa. Quand se faguèt mai granda comencèt a se formar d'un biais autodidacta, legissiá totes los libres que trobava e aprenguèt lo francés e l'italian. Amb lo supòrt de sa grand, la maire de sa maire, s'avodèt a la pintura e al dessenh sens que lo demai de la familha se n'assabentèsse. Son paire pasmens descobriguèt un jorn aquela passion e li trobèt un mèstre de pintura.

Carrièra literària

Entamenèt sa carrièra literària, quand èra fòrça jove encara. Comentèt un jorn qu'aviá escrich "Parricidi", una narracion enclusa dins sos Drames rurals, quand aviá tot bèl just 14 ans. Publiquèt sos primièrs escriches dins una publicacion satirica barcelonesa, l'Almanach de l'Esquella de la Torratxa. I mandèt alara maites poèmas de tematica amorosa, qu'espeliguèron entre 1897 e 1900 jol pseudonim de Virgili d'Alacseal.

La mòrt del paire, en 1890, quand Caterina aviá pas que 21 ans, cambièt sa vida d'un biais considerable e dramatic. Comencèt alara per ela una epòca de reclusion en çò sieu, que la tradicion del temps obligava a se vestir de negre e a gardar lo dòl per la mòrt dels parents. Per encausa de sa posicion d'ainada venguèt subran lo cap de l'ostal, e aguèt d'administrar lo patrimòni considerable de sos parents, e de se trachar alara dels autres membres de la familha, mai que mai sa maire e sa grand qu'èran malautas totas doas.

Foguèt a la fin del sègle XX, en 1898, que se presentèt als Jòcs Florals d'Olot amb lo poèma "Lo llibre nou" e un monològ, "La infanticida". Totas doas òbras recebèron un prèmi; malgrat aquò foguèt plan decebuda quand s'avisèt que la jurada del concors foguèt orrorizada de s'assabentar que lo monològ, que tractava d'una tematica fòrta, èra estat escrich per una femna. A partir d'aquel moment, Caterina Albert decidiguèt qu'amagariá sa vertadièra identitat jos un pseudonim; causiguèt lo nom Víctor Català, que manlevèt a un de sos personatges del roman Càlzer d'amargor, qu'èra a escriure en aquel moment. A partir d'aquel instant empleguèt sistematicament un pseudonim per totas las òbras que publiquèt long de sa vida.

Lo primièr libre que faguèt espelir foguèt lo recuèlh de poèmas Lo cant dels mesos que publiquèt en 1901, gràcias al parelh format per Josepa Carcassó e Miquel Sitjar. Avián descobèrt lo talent literari de Caterina e l'incitèron a publicar son libre dins la revista catalana mai prestigiosa d'aquel temps L'Avenç. A partir d'aquel moment l'escrivana laissèt de caire son autra vocacion, l'artística, que li agradava dessenhar, pintar e escalprar, una facieta que demorèt ocultada fòrça temps fins a una exposicion que se realizèt en 1955.

Son grand amic, Joaquim Folch i Torres, foguèt una de las personas que mai l'ajudèt a publicar. Encara en 1901, espeliguèt lo sol recuèlh de monològs qu'escriguèt, 4 Monòlegs, dins la Tipologia de l'Avenç. Foguèt a partir d'aquel temps, a l'encòp, quand comencèt sa collaboracion literària a la revista modernista Joventut (1900-1906). Aquesta publicacion li forniguèt una plataforma per se far conéisser pels lectors e, doncas, per se projectar coma una escrivana. Aquí, escriguèt sos primièrs "dramas rurals", valent a dire, sos contes mai fosques e ponhents de sa narrativa. Los reculhiguèt en 1902 dins lo libre que recebèt lo títol de Drames rurals, e quand lo mistèri de son pseudònim comencèt a èsser conegut evoquèt la granda angoissa que sentiguèt per aquesta descobèrta dins sa correspondéncia amb l'escrivan Narcís Oller, un de sos mèstres, e tanben amb Joan Maragall, un autre de sos modèls. Aviá paur que se se podiá pas pus amagar darrièr son pseudonim de Víctor Català, las criticas tornarián espelir, que la situacion de la femna aviá pas cambiat gaire, e qu'èra pas ben vist qu'una femna escriguèsse, e mens encara sus aquesta mena de tematicas.

En 1902, Caterina recebèt sas primièras criticas pel fach d'escriure sus l'aspècte mai fosc de la condicion umana. Ulteriorament, en 1904, publiquèt un autre recuèlh de contes, Ombrívoles dins L'Avenç, e puèi son segond recuèlh de poèmas, Llibre Blanc, publicat en 1905 a l'ostal d'edicion dirigit per Francesc Matheu, Ilustració Catalana. Dins las revistas capitanejadas per Matheu, l'Ilustració Catalana (1903-1917) e Catalana (1918-1921), faguèt conéisser las narracions mens dramaticas, e tanben qualques poèmas de l'escrivana empordanesa.

Entre 1904 e 1905 l'escrivana faguèt espelir son roman Solitud dins lo fulheton de la revista Joventut. En 1905, la Biblioteca Joventut publiquèt l'òbra jos la forma d'un libre, e Víctor Català coneguèt alara una granda reconeissença coma autor. A partir d'aquel moment, venguèt consagrada definitivament coma una escrivana. Qualques ans mai tard, en 1907, publiquèt lo recuèlh de racontes Caires vius dins la Biblioteca Joventut, e entamenèt son primièr silenci literari, per encausa del noucentisme.

Segonda etapa (a partir de 1907)

A partir de 1923 publiquèt dins la colleccion populara La Novel·la d'Ara divèrsas istòrias cortas. En 1926, quand lo noucentisme èra ja estat eliminat d'un còp d'escoba, ensagèt de penetrar dins lo panorama literari d'aquel moment en publicar çò que seriá son segond, e a l'encòp darrièr, roman, Un film. Anteriorament, en 1920, faguèt espelir lo recuèlh de racontes La Mare Balena, que s'i pòt constatar una cèrta evolucion dins son estetica literària. Dins aquesta darrièra òbra, i descriu pas sonque l'aspècte mai tenebrós de la vida. Long de sa carrièra literària, aguèt tanben fòrça ligams amb los Jòcs Florals de Barcelona e en 1917, los presidiguèt. A mai de sa relacion amb aquesta corporacion, foguèt tanben amiga de l'Acadèmia de la Lenga Catalana, que ne foguèt membre tre 1915, e tanben amb l'Acadèmia de Bonas Letras de Barcelona, que ne venguèt sòcia a partir de 1923. L'an seguent, en 1924 se ganhèt lo segond accessit a l'Eglantina d'aur durant los Jòcs Florals de Barcelona gràcias al poèma "Cavalls del port". Cal pas doblidar tanpauc son prètzfach de folclorista e a l'encòp d'arqueològa que reculhiguèt e classifiquèt de remasilhas de las epòcas grèga e romana sul sit d'Empúrias). A partir del moment que comencèt la guèrra civil, l'escrivana entamenèt son segon periòde de silenci literari.

Lo silenci perdurèt fins a 1944, qu'en aquel an faguèt espelir una autra òbra, Retablo. Aquel libre, escrich en espanhòl, marquèt una novèla etapa que foguèt son primièr recuèlh de racontes en aquesta lenga. Qualques ans mai tard, en 1946, publiquèt un recuèlh de pròsas literàrias a prepaus de tèmas domestics, Mosaic a l'ostal d'edicions Dalmau. Aquesta òbra seriá la primièra que tornarián prendre las edicions en catalan de l'entrepresa. Pas gaire d'ans mai tard, entamenèt una relacion professionala prolifica amb l'ostal d'edicions Selecta, ont publiquèt Vida Mòlta en 1950 e l'an seguent Jubileu, sos darrièrs recuèlhs de racontes, e puèi sas Obres Completes (1951, 1972). Aprèp sa mòrt, Selecta reeditèt constantament son òbra.

Òbras

La tomba de Caterina Albert al Cementiri Vell de l'Escala

La produccion literària de Víctor Català es generalament devesida en tres fasas:

• Modernisme
  • El cant dels mesos (1901), recuèlh de poèmas
  • Llibre Blanc-Policromi-Tríptic (1905), recuèlh de poèmas
  • Quatre monòlegs (1901), recuèlh de monològs
  • Drames rurals (1902), recuèlh de contes
  • Ombrívoles (1904), recuèlh de contes
  • Caires Vius (1907), recuèlh de contes
  • Solitud (1905), roman
• Segonda etapa, de 1907 fins a la guèrra civila
  • La Mare-Balena (1920), recuèlh de contes
  • Un film (3.000 metres), (1926), roman
  • Marines (1928), antologia
  • Contrallums (1930), recuèlh de contes
• Pòstguèrra
  • Retablo (1944), recuèlh de contes en espanhòl
  • Mosaic (1946), pròsa literària
  • Vida mòlta (1950), recuèlh de contes
  • Jubileu (1951), recuèlh de contes
  • Obres Completes (1951)
  • Obres Completes (????)

Referéncias

<references>