Scepticisme

Lo scepticisme (del grèc skeptikos, « qu'examina ») èra un corrent filosofic iniciat per Pirron d'Elis (360 AbC-270 AbC). La primièra forma de scepticisme tradicionalament admesa foguèt lo pirronisme. Los primièrs sceptics, en mai dels sceptics o pirronians, avián tanben abitualament per nom zetics; aquel darrièr tèrme significa "cercaires que cercan sens trobar res".

E mai qu'existisca de posturas scepticas dins fòrça periòdes de l'istòria (dempuèi la primièra sofistica fins a la postura radicalament critica de Nietzsche, e encara mai endavant), lo movement conegut popularament coma scepticisme es format principalament per son fondador Pirron, per son disciple Timon, pels platonicians Arcesilas e Carneades e de sègles mai tard, per Enesidèma e per Sext Empiric (e d'autres membres segondaris de l'escòla).

Los sceptics se mesfisavan de la capacitat de la rason a descobrir la veritat, perque las sensacions per las qualas se percep la realitat mòstran sonque l'aparéncia de las causas.

Las idèas centralas del scepticisme son:

• Se pòt pas saber cossí son las causas en se meteis (al maximum, se'n pòdon coneisser "las aparéncias" que se'n veson), e lo mai prudent es de s'abstenir de formular cap de jutjament, perque res es fals nimai vertadièr.
• Se pòt pas fisar a la rason perque sas coneissenças son fondadas sus las sensacions.
• Voler arribar a de coneissenças absoludas es una font d'inquietud. L'abstencion de jutjament (es a dire, d'opinion e de critica) es l'etapa abans lo bonaür e l'ataraxiá.
• L'unica causa qu'importa dins la vida, coma o diguèrem, es de capitar a aténher la tranquillitat d'esperit o ataraxiá. Sus aquel subjècte, lo scepticisme a de punts de contacte amb l'epicurisme e, dins una mesura encara mendra, amb l'estoïcisme.
• Tot çò exterior a l'òme es indiferent.
• Considerant que se deu viure dins un monde d'aparéncias, totjorn caldrá se concentrar cap al mai probable. (Sus aquel subjècte, lo sceptic Carneades faguèt una taula de las coneissenças probablas, que i voliá donar son opinion sus quals faches an una mai granda probabilitat, e quals an una probabilitat menora.).

Cal dire, pasmens, que lo scepticisme dels primièrs sceptics a pauc o fòrça pauc a veire amb lo scepticisme modèrne, o amb lo scepticisme que prediquèron de pensaires individualistas (coma Hume). Tanben i a de pensaires que practican un scepticisme moderat, o alara un scepticisme que servís de portal a d'autres coneissenças dogmaticas; per exemple, Descartes o Kant.

Brèu esquèma istoric del scepticisme.

• Primièrs pensaires de caractèr sceptic e relativista: qualques sofistas, los megarics, Democrit.
• Primièrs pensaires oficialament descrichs coma sceptics: Pirron e lo pirronisme, Timon. Lo scepticisme original mòstra gaireben de similituds amb l'epicurisme, e, dins una mesura encara mendra amb l'estoïcisme.
• Academia nòva, qu'adopta qualques aspèctes de l'escepticisme: Arcelisas, Carneades.
• Darrièrs pensaires sceptics antics: Enesidem e Sext Empiric.
• Pensaires modèrnes qu'adoptan lo scepticisme coma metòde e coma teoria, pel mens parcialament: Hume e Nietzsche, entre d'autres.
• Pensaires modèrnes qu'adoptan l'escepticisme coma un camin per arribar a una postura dogmatica: Descartes e Kant, entre d'autres.

Vejatz tanben

• Scepticisme scientific
• Miquèl de Montanha
• Pierre Charron

Ligams extèrnes

• (ca)Dossièr sul scepticisme en Grècia, amb tèxtos de Ramon Alcoberro