Sá de Miranda
Francisco de Sá de Miranda (Coïmbra, 28 de agost de 1481 — Amares, 15 de març de 1558 (76 ans) èra un poèta portugués, qu'introduguèt lo sonet e lo Dolce Stil Nuovo dins la lenga del país.
| Francisco de Sá de Miranda | |
| imatge:Sá de Miranda.png | |
| Pseudonim | poèta del Neiva[1] |
|---|---|
| Naissença | Entre 1481 e 1487, Coïmbra, Portugal |
| Decès | 17 de mai de 1558 o 28 d'agost de 1481, Amares, Portugal ou Duas Igrejas (Penela - Minho) |
| Genre | poesia |
modificar  |
|
.jpg)
Francisco de Sá de Miranda nasquèt a Coïmbra, benlèu lo 28 d'agost de 1481 (data que João II pugèt al tròn, segon los biografs). D'autres autors donan la data del "27 d'octobre de 1495"[2][3]. Miègfraire de Mem de Sá, filh de Gonçalo Mendes de Sá, cononge da Sé de Coimbra e de Inês de Melo, domaisèla, nòblas, e felen pairal de João Gonçalves de Crescente, e de son esposa Filipa de Sá que vivián a São Salvador do Campo a (Barcelos) e a Coïmbra, sèti de João Galvão.
Se sap pas res de la vida de Sá de Miranda suls sieus primièrs ans. Existís mai d'unas ipotèsis, mas o mens realista, al subjècte de la carrièra seguida, dempuèi lo berç a Coïmbra cap a l'Universitat de Lisbona. Pendent sos estudis Sá de Miranda coneguèt Bernardim Ribeiro.
Estudièt Gramatica, Retorica e Umanitats a l'Escòla de Santa Cruz. Frequentèt après las Universitats, alara estibliadas a Lisbona, ont seguèt la leissons de drech fins al doctorat, passant d'escolan aplicat a professor considerat e frequentant la Cort fins a 1521, que ven alara amic amb Bernardim Ribeiro, al Palais de ribièra, compausant d'òbras poeticas al gost dos del sègle XV.
Viatges en Itália e Espanha
modificarA la mòrt del paire, en 1521 se'n va en Itália ont domora fins a 1526. Coma parent de Vitória Colonna, marquesa de Pescara, encontra de personalitats de la Renaissença (Pietro Bembo, Sannazaro e Ariosto), li agrada l'estetica literária que totos los umanistas cultivavam amb entosiasme.
Tornèt al Portugal en 1526, introdusent de nòus modèls poetics coma lo sonet.
En mai de la composicions poeticas, escrivèt la tragedia Cleópatra, las comedias Estrangeiros e Vilhalpandos, e de letras en vèrs, (una d'aquela dedicada al rei João III, qu'èran amics).
Dins l'anar e tornar, demorèt en Espanha, encontrant d'escrivans coma Juan Boscán e Garcilaso de la Vega.
Retorn a Coïmbra
modificarCarolina Michaelis de Vasconcelos afirma que Sá de Miranda, malgrat los dobtes, tornèt al Portugal en 1526 o, mai segur, en 1527 se fixant a Coïmbra o a l'entorn.
La coméèdia «Os Estrangeiros», en pròsa, seriá sa primèra òbra e es, sens dobte, la primièra comèdia clessica portuguesa.
Abandon de la cort
modificarUn dels fachs mai interessants de la vida de Sá de Miranda, pels biografs es son abandon de la cort, la fugida de la ciutat, cap a l'abric dels bòscs, son ostal del Minho.
Una de las possiblas rasons de sa retirada al Minho auriá per causa l'arribada al la cort a Coimbra en 1527. Alà Sá de Miranda assistís a la representacion de la comèdia de Gil Vicente sobre al subjècte dels tèrme de laa ciutat de Coimbra. Dins lo prològ, Gil Vicente, descriu la noblesa de Coïmbra, ometent los Sás parlant pas que dels Melos. E alara nasquèt l'ódi per Gil Vicente e Sá de Miranda se retirèt a Buarcos.
Gil Vicente contunha a atacar Sá de Miranda lo chafrant «Lo Clergue de Beira» tornat a la cort en 1529, disent «filh de clèrgue es, tampauc bon foguèt e serà». Aquela ataca tan violenta en mai dels aplaudiments dels favorits pejora l'ofensa e lo poèta se retira al Minho.
La fin de vida del poèta
modificarPatissent de l'amarum, del pes dels ans, de l'injúria de la malautiá pauc a pauc s'aflaquissá lo còrs de l'òme savi e fòrt. En coneissença de son estat, promòu lo maridatge de son filh Jerónimo per assegurar la conservacion de l'ostal Tapada. Concertissent aquel maidatge, Sá de Miranda escreviguèt o son darrièr testament qu'es pas signat que, del mai segur, la mòrt lo surprenguèt.
Mòrt e sepultura
modificar.JPG)
La data de la mòrt de Sá de Miranda, donadas pels biografs, es inexacta. Moriguèt pas lo 15 de Març de 1558, que lo 2, 13 e 16 de Mai ongan lo poeta realizèt de crompas de proprietats. Tanpauc seriá mòrt a l'ostat de la Tapada. Sá de Miranda encara deviá aver mantengut sas necessàrias e abitualas visitas pels afars a Duas Igrejas. Vièlh e malaut auriá podut cometre l'imprudéncia de percorrer los longs e penoses camins, las escabrosas travèrsas pujant per Duas Igrejas. Benlèu, se remembrant los temps astrucs dins unes d'aqueles viatges seriá estat surprés per la mòrt.
Domòra aquel dobte: la primièra sepultura seriá a Duas Igrejas o transportat dins la glèisa de Carrazedo. La capèla de Nossa Senhora da Apresentação, ont lo poèta es ara enterrat, foguè comandada pel filho Jerónimo seguent las volontats de son testament de 30 de Setembro de 1581, alara que lo poèta èra mòrt mai de vint ans abans. Lo filh, demanda, dins testamento, que los òsses del paire foguèt transportats alà.
La poesia
modificar
Per Sá de Miranda, la poèsia es pas una ocupacion d'òci per intelectual o de salons, mas uma mission sagrada. Lo poèta es coma um profeta, deu denonciar los vicis da societat, sobretot de la Cort, o de l'abandon dels camps e a preocupacion exagerada del luxe, que tot corromp, deu promòure la vida sana em contacte amb la «maire» natura, la simplicitat e a felicitat dels pretzfchs.
Sa lenga es eliptica, sòbra, densa, fòrta, trabalhada, ermetica, dificil de comprene e a vegadas fòrça dura. Pasmens, Sá de Miranda es o escrivan del sègle XVI mai pròche de Camões. Sa verticalitat e sa coeréncia s'impausan.
Sá de Miranda escriguèt las primièras comèdias classicas portuguesas (Estrangeiros e Vilhalpandos), que la recepcion pel public foguèt pas dels melhors.
Sá de Miranda daissa una importante òbra epistolària e una seria de elògas, e mai. Son òbra foguèt publicada de postum, en 1595.
Influencièt fòrça los escrivan contemporanèus e posteriors, coma António Ferreira, Diogo Bernardes, Pero Andrade de Caminha, Luís de Camões, D. Francisco Manuel de Melo o, mas recentament, Jorge de Sena, Gastão Cruz e Ruy Belo.
Davancièr de tèmas coma aqueles dels conflictes del ièu, de biais um pauc semblable a çò que farà Fernando Pessoa.
Nòtas e referéncias
modificar- ↑ La bòria de Sá de Miranda a Duas Igrejas se situava sus las ribas del riu Neiva
- ↑ Innocencio Francisco da Silva, Diccionario Bibliographico Portuguez (na Imprensa Nacional, 1859), p. 53.
- ↑ José Maria da Costa e Silva, Ensaio Biographico-Critico sobre os Melhores Poetas Portuguezes, Volume 2 (na Imprensa Silviana, 1851), Capítulo II, p. 8.
Font biografic màger
modificar- Machado, José de Sousa (1929), O Poeta do Neiva, Notícias Biográficas e Genealógicas, Braga, Livraria Cruz.