Querèla deis Investiduras
La Querèla deis Investiduras foguèt un conflicte politic e diplomatic entre la Glèisa e lo Sant Empèri que se debanèt a la fin dau sègle XI e au començament dau sègle XII principalament vèrs 1075-1122. Regardèt la lucha menada per lo papa per prendre ò tornar prendre lo drech d'investir lei membres dau clergat superior (evesques e abats) qu'èra realizat per l'emperaire germanic au sen dau Sant Empèri. Per extension, lo conflicte regardèt tanben d'autreis estats onte lei sobeirans avián egalament l'abitud de nomar dirèctament lo clergat aut, especialament en Anglatèrra e en França. S'acabèt per un afebliment de l'autoritat de l'emperaire germanic que perdèt una partida importanta de son contraròtle sus lo clergat imperiau.
L'origina de la question apareguèt a la fin dau sègle IX quand lei senhors prenguèron l'abitud de nomar d'evesques e d'abats e de li donar l'investidura temporala sus un fèu e tanben l'investidura espirituala necessària per assegurar la mission religiosa dau clergat. Fòrça afeblida e relativament somesa ai volontats politicas deis emperaires e rèis francs (durant d'annadas l'emperaire germanic èra pron poderós per s'atribuir lo drech de validar l'eleccion dau papa), la Glèisa poguèt pas s'i opausar. De mai, coma l'emperaire germanic avián de fèus personaus pron importants per desgatjar dei revenguts sufisents per finançar aquela politica, aqueu drech li permetiá de nomar d'òmes fidèus permetent au tesaur imperiau d'obtenir una partida deis impòsts levats dins lei fèus dau clergat.
Aquò cambièt après l'eleccion de Gregòri VII (1073-1085) que desirava restaurar l'autoritat pontificala e la plaçar au-dessús dei sobeirans. Ansin, refusèt de reconóisser leis investiments prononciats per Enric IV. Excomunicat en 1076 maugrat l'oposicion d'una partida dau clegat germanic, l'emperaire deguèt se sometre oficialament après una peninténcia publica a Canossa. Dins aquò, refusèt de modificar sa politica religiosa. Excomunicat tornarmai en 1080, reüniguèt una armada per conquistar Roma en 1084. Après una premiera captura, Gregòri VII foguèt liberat per lei Normands de Sicília mai seis aliats pilhèron la vila. Descreditat, lo papa deguèt abandonar Roma e s'exilar a Salèrne onte moriguèt en 1085.
Lo succès d'Enric IV foguèt contestat per divèrsei papas seguents que capitèron de suscitar d'insureccions de l'aristocracia còntra lo poder imperiau. Ansin, en 1105, Enric IV foguèt vencut e capturat per son fiu que lo forcèt d'abdicar. Vengut emperaire sota lo nom d'Enric V, assaièt de reglar la question gràcias a de negociacions. En 1111, un premier acòrd foguèt signat. L'emperaire i acceptèt de renonciar ais investiduras (temporalas e espiritualas) en cambi de l'abandon per lo clergat germanic de totei sei fèus e sei drechs feodaus (vilas, ducats, drech de batre moneda...) franc dei possessions dirèctas dei glèisas ò dei monastèris. Pasmens, leis evesques alemands lo refusèron. Lo papa Pascal II (1099-1118) foguèt capturat e obligat de signar un acòrd novèu donant lo drech a l'emperaire de realizar leis investiduras de son clergat segon la sieuna volontat.
Tre 1112, lo papa liberat faguèt condamnar l'acòrd per lo concili de Latran. En 1116, un concili novèu reünit a Latran annulèt lei nominacions realizats per l'emperaire. D'aqueu temps, Enric V, excomunicat en 1114, devián faciar de revòutas intèrnas majoras, especialament en Saxònia. De son caire, la Glèisa èra tròp febla per contestar la superiotat militara de l'emperaire. De negociacions novèlas acomencèron donc e s'acabèron en 1122 per la signatura dau concordat de Worms.
L'emperaire germanic deguèt acceptar l'eleccion liure dei membres dau clergat superior per lei capítols canonicaus. Gardèt solament un drech d'arbitratge dins lo cas de conflicte au sen deis electors. Puei, deviá donar l'investidura temporala a la persona elegit que deviá en cambi cumplir leis obligacions feodalas liadas ai fèus concedits. L'emperaire perdiguèt donc la màger part de son influéncia sus la nominacion dau clergat superior, en particular en Borgonha e en Itàlia. Òr, lo clergat d'aquelei regions li èra fòrça fidèu e representa una fònt importanta per lei finanças imperialas. Ansin, l'emperaire perdiguèt una partida majora de sei revenguts e donc de son poder.
Dins lo corrent dau sègle XII, leis emperaires germanics assaièron de tornar venir sus lei concessions realizadas en 1122. Pasmens, la temptativa mau capitèt e, dins lo corrent dau sègle XIII, leis emperaires renoncièron totalament a sei drechs donats per lo concordat.