Pollucion atmosferica
La pollucion atmosferica es una alteracion de la qualitat de l'aire per l'emission de polluents quimics, fisics ò biologics naturaus ò antropics. Relativament vièlh, aqueu fenomèn es vengut fòrça important dins lei societats umanas desvolopadas dempuei la Revolucion Industriala. D'efiech, lo desvolopament de l'usatge dei combustibles fossils e de tecnicas agricòlas pus intensivas an entraïnat una aumentacion sensa precedents dei concentracions de polluents dins l'atmosfèra terrèstra.
Lei polluents quimics son constituïts de gas, generalament emés per lo foncionament dei motors de combustion. De fònts segondaris son lo norigatge ò leis incendis forestiers. La natura dei gas es variable mai son principalament de derivats de matèrias organicas : dioxid de carbòni CO2, monoxid de carbòni CO, oxids d'azòt NOx, dioxid de sofre SO2... etc. Participan au rescaufament climatic, a l'acidifacion deis oceans e a de fenomèns pus localizats coma lei pleujas acidas. An tanben d'efiechs toxics sus la fauna e la flòra, compres l'òme.
Lei polluents fisics son de particulas solidas de talha pichona. Son eissits de la combustion dei combustibles fossils, de la desertificacion de certanei regions ò de fenomèns segondaris coma leis erupcions volcanicas e leis incendis forestiers. An d'efiechs grèus sus lei sistèmas respiratòris car pòdon s'infiltrar dins leis alveòlas dei paumons. De mai, certanei particulas favorizan l'aparicion de cancèrs.
Lei polluents biologics son generalament de particulas d'origina naturala (pollèns, espòras... etc.). Pasmens, certaneis installacions ò usinas, especialament dins lo domeni agroalimentari, pòdon n'emetre de quantitats importantas.
La quimia e leis interaccions entre polluents son fòrça complèxas e pòdon implicar de factors exteriors coma lo raionament solar. Dins un nombre important de cas, existís de sinergias que renfòrçan lo poder nociu dei polluents. Per exemple, es lo cas de l'accion dei rais ultraviolets sus lei gas d'escapament dei veituras que mena a la formacion d'oxids d'azòt e d'ozòn.
Dempuei la fin dau sègle XX, la pollucion atmosferica es estada identificada coma una causa importanta de mortalitat. Per lo periòde 1990-2016, es ansin considerada coma lo cinquen factor de risc per la santat. Cada an, entraïnariá la mòrt de sèt milions de personas. Per aquela rason, mai d'un Estat a adoptat de legislacions estrictas en matèria d'emissions de polluents dins l'atmosfèra. Dins aquò, dins lei país en cors de desvolopament, aquelei règlas son rarament observadas. Lo respècte es superior dins lei país desvolopats mai lei mejans de contraròtle i demòran limitats e lei sancions son sovent feblas. Ansin, au començament deis ans 2020, la pollucion atmosferica èra a aumentar dins la màger part dei regions dau mond.