Podestat

Lo podestat (en italian podestà) èra lo primièr magistrat de las vilas del centre e del nòrd d'Itàlia. La foncion se mantenguèt dempuèi l'Edat Mejana fins al regim faissista de Mussolini.

Epòca medievala

Periòde comunal

Lo podestat remplaça lo conselh dels cònsols que governava las municipalitats medievalas a comptar de la fin del sègle XII. Aquela carga, contràriament al cònsol, aviá d'èsser exercida per una persona qu'apertenguèsse pas a la vila per tal d'evitar la siá implicacion personala dins las controvèrsias e garantir aital l'imparcialitat dins l'aplicacion de las leis. Per aquesta rason, se li disiá tanben «podestat estrangièr». Lo podestat èra elegit per la principala assemblada de la municipalitat e la siá carga durava de 6 meses a un an. En practica, lo podestat aviá los poders executius, administratius, judiciaris e de polícia, e en fach l'instrument mai important de l'aplicacion de las leis. Amb los ans, la carga se transformèt en un vertadièr mestièr exercit per de professionals que cambiavan sovent de luòc de trabalh e recebián un salari regular. Aquel contunh cambiament de personal e d'experiéncia contribuiguèt a çò que las leis e las siás aplicacions venguèsson omogenèas quitament entre vilas fòrça distantas mas ont los meteisses podestats avián governat.

Lo testimòni istoric de la foncion es frequent a comptar del sègle XII. Apareis a Pàdoa en 1175, a Bunifaziu e a Pisa l'an 1190, puèi aquel usatge se generalizèt: n'i a de traças a Florença, Modena, e quitament a Arle entre 1220 e 1250, a Avinhon e a Marselha. Cal pas limitar la siá preséncia sonque a las grandas vilas: per exemple a Voltri, a la periferia de Gènoa, i aviá un podestat.

Periòde dels senhors

Pendent lo periòde dels senhors, lo podestat perdèt la màger part de sas prerrogativas politicas, e un naut magistrat s'encarguèt d'administrar la justícia e de manténer l'òrdre public. Dependiá dirèctament del senhor de la vila e del prince de l'estat que la vila aperteniá. Aquela evolucion del ròtle del podestat accentuèt encara mai l'aspècte professional de la carga, se desplaçava de vila en vila amb tota la "familha", tèrme que designava la còla del podestat que se compausava del vicari, dels jutges del penal e del civil, dels agents de la mantenença de l'òrdre, dels servidors. Lo podestat èra designat pel senhor o pel prince e sonque après la causida èra somés d'un biais formal al Conselh Urban; la durada de la carga èra variabla d'una vila a l'autra, e anava de sièis meses a dos ans e de còps renovelabla per un segond mandat.

Jol regim faissista italian

Jol regim faissista (lei del 4 de febrièr de 1926, pas. 237), los organs democratics de las municipalitats foguèron suspenduts e totas las foncions ocupadas pel cònsol, las comissions e lo conselh municipal foguèron transferits a un podestat designat per decrèt reial per cinc ans e revocable en quin moment que siá. Per las municipalitats de mai de 5000 abitants, lo podestat èra ajudat per un o dos vicepodestats designats de la meteissa manièra e dependiá de se la populacion èra inferiora o superiora a 100 000 abitants. Lo podestat èra tanben ajudat per una assemblada municipala, qu'aviá una foncion de consulta e qu'èra compausada almens per sièis conselhièrs designats pel prefècte.