Monastèri de Montserrat
Santa Maria de Montserrat es un monastèri benedictin situat sus la montanha de Montserrat, dins lo municipi de Monistrol de Montserrat (Bages), a una nautor de 720 m sul nivèl de la mar. Es un dels simbòls mai importants per Catalonha e es vengut un ponch de pelegrinatge pels cresents e de visita obligada pels toristas.
Istòria
modificarL'origina del monastèri es incèrta. Se sap que, cap a 1011, un monge que veniá del monastèri de Santa Maria de Ripoll arribèt a la montanha per se prendre carga del monastèri de Santa Cecília, çò que fasiá que lo cenòbi passava jols òrdres de l'abat Oliba de Ripoll. Santa Cecília acceptèt pas aquesta situacion novèla e Oliba decidiguèt de fondar lo monastèri de Santa Maria a l'endrech ont èra un ancian ermitatge del meteis nom. A partir del 1082, Santa Maria va passar a tenir abat pròpri e quitèt de dependre del de Ripoll.
Aqueste ermitatge èra vengut lo mai important de totes los que i aviá sus la sèrra gràcias a l'imatge de la Maire de Dieu que i èra venerada dempuèi l'annada 880. Lèu lo monastèri venguèt un santuari, çò que li portèt benefici, ja que las donacions e las almòinas recebudas li permetèron de créisser e créisser de forma constanta. A la fin del sègle XII, l'abat regent demandèt que se permetèsse d'aumentar la comunitat de monges fins a dotze, valent a dire lo nombre minimal per tal que se poguèsse considerar abadiá.
Lo sègle seguent foguèt lo del començament de la lucha de Montserrat per obtenir l'independéncia del monastèri de Ripoll. Durant lo Cisma d'Occident, lo priorat de Montserrat demorèt fisèl al papa de Roma, a mai se lo monastèri de Ripoll prestava son supòrt a Benesech XIII. Lo sobeiran catalan Martin l'Uman aconselhèt a Benesech XIII que transformèsse Montserrat de priorat en abadiá e i metèsse a la cima coma primièr abat Marc de Villalba, qu' èra cap de Ripoll dempuèi 1408. Lo 10 de març de 1409, una butla papala de Benesech XIII creèt l'abadiá de Montserrat. Malgrat aquò, Ripoll contunhava de gardar cèrts privilegis sus Montserrat. La tenacitat de son primièr abat li permetèt d'obtenir una butla del papa Eugèni IV, l'11 de març de 1431, qu'aliberava definitivament Montserrat de tota mena de servitud.
En 1493, Montserrat perdèt tornarmai l'autonomia. Lo rei Ferran lo Catolic mandèt al monastèri 14 monges que venián de Valhadolid e Montserrat ne venguèt a dependre de la congregacion d'aquela vila espanhòla. Pendent los sègles posteriors s'i van succedir los abats catalans e castellans. Aquela meteissa annada de 1493, un monge del monastèri, Bernat de Boïl, acompanhèt Cristòl Colomb dins un de sos viatges en America, çò que menèt a l'expansion del culte de la Maire de Dieu de Montserrat sus aquel continent.
Lo sègle XIX foguèt particularament tragic per Montserrat: lo monastèri foguèt incendiat dos còps per las tropas napoleonianas, en 1811 e en 1812; e en 1835 patiguèt una exclaustracion en seguida de la desamortizacion de Mendizábal. Lo monastèri foguèt saquejat e incendiat e mantun tresaur se perdèt d'un biais definitiu.
L'exclaustracion durèt pas gaire e en 1844 se restabliguèt la vida dins lo monastèri. La congregacion de Valhadolid aviá desaparegut, rason per la qual Montserrat tornèt a recobrar l'independéncia eclesiastica. Calguèt restaurar l'edifici completament, vist que demoravan pas que que las parets. Dempuèi aquèl temps, lo monastèri de Santa Maria de Montserrat a pas quitat de créisser e actualament (2006) a una de las melhoras bibliotecas de Catalonha. La congregacion actuala es formada per un centenat de monges. A mai, dins lo monastèri i vivon los enfants que compausan l'Escolania de Montserrat, considerada l'escòla de cant mai anciana d'Euròpa, ja que foguèt fondada pendent lo sègle XIII.
Lo monastèri
modificarL'ensems del monastèri es format per dos blòcs d'edificis de foncions diferentas: d'un costat la basilica, amb las dependéncias monacalas; de l'autre los edificis destinats a recebre los pelegrins e los visitaires. Aquestes darrièrs inclouen divèrses restaurants, de botigas e una àrea d'allotjament.
La basilica de Montserrat es facha d'una sola nau. Foguèt bastida tornarmai completament al sègle XIX. A l'entorn d'aquesta nau unica se situan mai d'una capèla. La nau es sostenguda per de colomnas centralas, amb de talles de fusta de Josep Llimona. A la capçalera son situats l'autar màger e lo còr.
Tot bèl just ensús de l'autar màger i a lo cambril de la Maire de Dieu, que s'i accedeix aprèp aver passat una portalada d'alabastre en la qual apareisson divèrsas scènas bíblicas.
Lo claustre del monastèri es òbra de l'arquitècte Josep Puig i Cadafalch. Ten dos nivèls sostenguts per de colomnas de pèira. Lo nivèl primièr comunica amb lo jardin e ten una font dins sa partida centrala. Sus las parets del claustre se pòdon veire de peces ancianas, que d'unas son del sègle X.
Lo refectòri que data del sègle XVII foguèt reformat en 1925 per Puig i Cadafalch. La partida centrala encabís una mosaïca amb la representacion del Crist, mentre que del costat opausat se pòt veire un triptic amb de scènas de la vida de sant Benesech. Lo monastèri conten un important musèu devesit en tres seccions diferentas: la seccion preïstòrica, ont son expausadas divèrses trobadas arqueologicas de la quita montanha de Montserrat; lo musèu de l'Orient Biblic, amb de material arqueologic ligat a la Bíblia, e la pinacotèca, amb d'òbras dels sègles XVI al XIX. Demest las pinturas del musèu i a d'òbras del Greco, de Dalí e de Picasso.
A la partida exteriora se distribuisson diverses places que servisson per ordenar l'ensems d'edificis dins l'orografia escarpada de la montanha. La plaça de Santa Maria n'es la principala e és la que dóna accès al monastèri; és obra també de Puig i Cadafalch. Dempuèi la plaça se pòt observar la nòva façada del monastèri, construïda per Francesc Folguera amb de pèiras de la quita montanha. A man esquèrra se pòdon veire los vestigis de l'ancian claustre gotic.
Sus la plaça de l'Abat Oliba son situats los edificis que servisson per albergar los pelegrins e los toristas, amb çò que se nomena cel·les e un otèl de tres estelzs. Aquesta plaça es senhorejada per una estatua de bronze, omenatge a aquel fondaire del monastèri. Foguèt auborada en 1933 e es òbra de l'escultor Manuel Xuclà.
La darrièra de las plaças de Montserrat es la de la Santa Creu (Santa Crotz), dedicada a Sant Miquel. La plaça a aqueste nom per encausa de la crotz que i presidís, una òbra de l'escultor Josep Maria Subirachs.
La Maire de Dieu de Montserrat
modificar
Segon la legenda, lo primièr imatge de la Verge (en catalan la Mare de Déu de Montserrat, d'escais la Moreneta per encausa de sa pèl negra) foguèt trobat per de pastorets enfants dins una balma en 880, aprèp qu'aguèssen vist de lum sus la montanha. Quand l'avesque s'assabentèt de la nòva, ensagèt de far portar l'imatge fins a Manresa, pr'aquò o poguèt pas far que l'estatua èra tròp pesuga. L'avesque interpretèt aquò coma una volontat de la Maire de Dieu de demorar al lòc ont èra estada trobada. Aital demandèt que foguèsse bastit l'ermitatge de Santa Maria, qu'es l'origina del monastèri actual.
La Verge que i es venerada actualament es una escultura romanica del sègle XII, de fusta d'albar. Representa la Maire de Dieu amb son fanton assetat sus la fauda e fa gaireben 95 centimètres de nautor. Dins la man dreta aganta una esfèra que simboliza l'univèrs; l'enfant Jèsus a la man drecha quilhada per far un signe de benediccion, mentre que dins la man l'esquèrra ten una pinha.
En defòra de la cara e las mans de Maria e de l'enfant Jèsus, l'imatge es pintrat de daurat. La Verge, per contra, es negra, çò que li a donat son escais popular de la Moreneta (la negreta). L'ennegriment de l'escultura es generalament atribuit al fum de las candelas que durant de sègles an cremat a sos pès en signe de veneracion.
L'11 de setembre de 1881, lo papa Leon XIII declarèt oficialament la Maire de Dieu de Montserrat patrona de la diocèsi de Catalonha. Li foguèt tanben concedit lo privilègi d'aver una messa e un ofici pròpris. Sa festivitat se celèbra lo 27 d'abril.
Ligams extèrnes
modificar
Bibliografia
modificar- Pladevall, Antoni, Els monestirs catalans, Edicions Destino, Barcelona, 1970
- Tomàs Bonell, Jordi, Descobrir Catalunya, Premsa Catalana, Barcelona, 1994