Mitòsi

La mitòsi qu'ei un procès au cap deu quau ua cellula mair que partatge lo son cabau genetic e citoplasmic (en incluent los divèrs organets) per balhar duas cellulas hilhas, qui, après aver creishuda, e poden au lor torn perseguir lo cicle cellular e vàder cellulas mairs. Lo cicle cellular qu'ei dividit enter mitòsi e interfasa. En se realizant, la mitòsi que debana diferentas fasas : profasa, prometafasa, metafasa, anafasa e telofasa.

Anafasa de mitòsi en fluorescéncia

Interfasa

Cicle cellular qui altèrna mitòsi e interfasa ; l'interfasa que's diviseish en fasas de creishença cellulara (G) e de sintèsi de l'ADN (S) ; ua cellula que pòt sortir deu cicle en estancà's en G1 ; aquesta fasa qu'ei aperada G0

L'interfasa qu'ei un moment deu cicle cellular qui la cellula no's diviseish pas. Qu'ei era medish descompausada en diferentas fasas :

• La fasa G1 (de l'anglés growth, "creishuda"): purmèra fasa de creishuda cellulara après ua precedenta division on ua cellula mair que s'ei divisit en duas cellulas hilhas mei petitas puishque's partatjan lo cabau cellular (proteïnas, organet, cromosòmas) de la cellula mair.
• La fasa S (per "sintèsi") : pendent la quau la cellula que copia lo son materiau genetic.
• La fasa G2 : dusau fasa de creishuda entà preparar la mitòsi (on calerà partajar lo cabau cellular en dus per las duas cellulas hilhas).

Profasa

La profasa qu'ei lo moment qui la cromatina e s'arrenga en cromosòmas de dus cromatidas sòrs (duas cromatidas parièras hrutas de las creishua de la fasa S de la profasa. Ua proteïna aperada coesina que mantien pegadas aquestas duas cromatidas. Lo centre organizator deus microtubuls, tanben aperat centrosòma (véder l'article centriòl), qu'a creishut eth tanben. Normalament compausat de dus centriòls, que son alavetz quate. Los dus parelhs de centriòls que s'esluenhan mercés a la pravada deus microtubuls qui entornejan chic a chic lo nuclèu on la cromatina e s'ei arrengada en cromosòmas. Durant la metafasa la membrana nucleara que desapareish en tot deishar atau qui los microtubuls e entrin dens l'espaci deu nuclèu. uus cemtromès deus cromosòmas que's troba un complèxe proteïc aperat quinetocòr (un per ambz cromatidas de cada cromosòma). Los microtubuls que s'i arrapan entà preparar la pujada deus cromosòmas de cap aus dus estrèms de la cellula a l'anafasa.

Metafasa

Los cromosòmas qu'alinhan lo lors centromèr mercès au balanç de hòrças produsit peus dus centrosòmas qui tiran en direccion inversada (cadun suber sengle centromèr las cromatida, ambz enracara ligadas). Los centromèrs que forman alavetz un plan imaginari aperat eqüator. Metafasa que vien deu grèc μετα, arron.

Anafasa

Deu grèc ανα (cap avant) qu'ei lo moment de la pujada deus cromosòmas aus dus caps de la cellula. Las loas cromatidas (parièras) que's desseparan en bèth formar dus lòts egaus (donc de medish cabau genetic) de cromosomas d'ua sola cromatida.

Telofasa

A la telofasa (deu grèc τελος, "fin") los efèits de la profasa que son adobats : l'envolopa nucleara que's torna bastir autorn de cada navèth lòt de cromosòmas, las duas cellulas hilhas que's desseparan en bèth bastir ua membrana enter eras.

Animacion

[1] Illustracion animada d'ua mitòsi