Cellula (biologia)

Era cellula qu'ei era unitat biologica minimau dotada d'un metabolisme qui era permet de créisher e se reprodúser mercés aus elements exteriors qu'ingereish en tot eliminar eras deishas e eths produts toxics.

Esquèma d'un organisme unicellular procariòta (bactèria):
1. Pili
2. Plasmidi
3. Ribosòma
4. Citosòu
8. Membrana plasmica
5. Paret cellulara
6. Capsula
7. Acid desoxiribonucleïc
8. Nucleotid
9. Flagèl

Eth nom de cellula que's refereish au hèit qu'ua cellula biologica que dessepara un mitan intracellular (eth citoplasma, on e banhan eths organets dera cellula) e un mitan extracellular mercés a ua membrana lipidica (qui regula eths escambis enter eths dus mitans). Dehens la cellula, reaccions metabolicas que's realizan mercés aths sons pròpis enzims.

Esquèma d'una cellula animau:
1. Nucleòl
2. Nuclèu (qui embarra er acid desoxiribonucleïc e eth nucleòl)
3. Ribosòma
4. Vesicula
5. Reticulum endoplasmic granulós
6. Aparelh de Golgi
7. Citoesquelet
8. Reticulum endoplasmic lis
9. Mitocondrias
10. Vacuòla
11. Citosòu
12. Centriòu

Cada cellula que possedeish un cabau genetic marcat suber eth son d'ADN. Aqueth ADN qu'ei era hònt der'informacion qui permet de sintetizar eras proteïnas (e, enter eras, los enzims) d'era cellula.

Be i a de duas classas de cellulas: eras cellulas procariòtas (qui, com los bactèris, an eth lor ADN libre dens eth citoplasma) e eras cellulas eucariòtas (er'ADN deras quaus ei embarrat dens un nuclèu).

Transcripcion e arrevirada

Dens eths dus cas, l'ADN que contien (enter autas causas) era informacion per sintetizar eras proteïnas. Aquesta informacion (qui ei en hèit eth òrdi d'encadenament deths aminoacids) qu'ei marcada sus eth ADN au mejan deras quate basas deths nucleotids qui jogan eth ròtle de letras en tot utilizar eth còde genetic. Era informacion marcada sus eth ADN qu'ei transcrivuda suber ua molecula d'ARNm (aperada per'mor d'aquò ARN messatgèr). Organets aperats ribosòmas que's fixan sus eth ARNm e qu'eth juntan dab eths ARNt qui carrejan eths diferents aminoacids en tot reconéisher eth còde marcat sus eth ARNm. Era ligason, chic a chic, deths aminoacids enter eth dinc ath darrèr, qu'acaba era sintèsi dera proteïna qui s'apera er'arrevirada.

Dens eras cellulas procariòtas, transcripcion e arrevirada que s'escaden dens eth citoplasma. Dens eras cellulas eucariòtas, era transcripcion qe's hè dens eth nuclèu, puish l'ARNm qu'ei exportat de cap au citoplasma, lòc der'arrevirada.

Maturacion deras proteïnas

Aqueth procès qu'ei especific de las cellulas eucariòtas. En çò deras cellulas eucariòtas certa proteïnas que son arreviradas dens eth citoplasma e d'autas qu'ac son dens eth reticulum endoplasmic granulós (qui sembla apareish granulós per'mor qu'ei entornejat de mantuns ribosòmas). Dens aqueth organet, eras proteïnas que segueishen eth procès de maturacion (qui pòt implicar de'n copar un tròç o de las plegar d'un certe biais en establir ligasons dehens l'estructura de la proteïna). L'objectiu de la maturacion qu'ei de dar a la proteïna las proprietats (mei que mei geometricas) qui era permeterán de plear era soas foncion. Au long d'aqueth procès eras proteïnas que passan deth reticulum endoplasmic granulós au reticulum endoplasmic lis, puis dens eth aparelh de Golgi e, fin finala, dens vesiculas qui gessida d'aqueth organet. Dens eths cas qui era proteïna qu'a ua mission de secrecion (com, per exemple, las cellulas endocrinas qui sintetizan ormonas), aquestas vesiculas que migran de cap a la membrana cellulara e que fusionan dab era (mercés au hèit que membrana cellulara e membrana deras vesiculas be som ambs compausadas de lipids triglicerids) entà vueità dens lo mitan exterior.

Teoria endosimbiotica

Segon era teoria endosimbiotica, eras cellulas eucariòtas que serén era resulta der'associacion de cellulas procariòtas. Enter eths arguments qui ahorteishen aquesta teoria que's pòt destacar era dobla membrana deth nuclèu d'eras cellulas eucariòtas (com se eth nuclèu e hose estat lo produt de l'injestion d'un èste procariòta tres la membrana d'un aute eucariòta) e er'existéncia d'ADN mitocondrian e cloropastic (com se eras mitocondrias e eths cloroplasts e hossen endosimbiòts, qu'ei a díser, a er'origina, cellulas qui's serén associadas dab ua auta, e au son dehens, après estar estadas absorbidas).

La sciéncia qui estúdia las cellulas qu'ei la citologia.

Mots clau

membrana cellulara, paret cellulara, organet, nuclèu, ADN, ARN, ARNm, cromosòma, centrosòma, citoplasma, procariòta, eucariòta, teoria endosimbiotica, enzim, mitocondria, cloroplast, ribosòma, aparelh de Golgi, reticulum endoplamic granulòs, reticulum endoplamic lis, vesicula, vacuòla, cil (citologia), microtubul, centriòl, citologia, mitòsi, meiòsi.