Maniqueïsme

Lo Maniqueisme èra una religion d'origina iraniana apareguda au sègle III a partir deis ensenhaments de Mani (vèrs 216-276). Èra un sincretisme entre lo Cristianisme, lo Zoroastrisme e lo Bodisme. Èra una religion dualista basada sus una cosmogonia depintant una lucha entre lo Ben e lo Mau. Los maniquèus creson qu'una causa depend de l'autra e postulavan l'existéncia d'un Dieu maligne al meteis nivèl que lo Dieu Paire dels crestians. Venguèt rapidament fòrça populara mai, considerada coma una eresia, fuguèt combatuda per lei Crestians. Dispareguèt vèrs lo sègle XIV.

Istòria

Son nom deriva del fondator del corrent, Mani (o Ragis). Mani predicava sas doctrinas sens èsser crestian, e fòrça elements de sa doctrina derivan del zoroastrisme, del bodisme, del mitraïsme e dels cultes babilonians (Ragis èra adèpte d'aquela darrièra). Foguèt considerat coma una eretgia quand comencèt de se difusar dins los meteisses territòris ont temptava de s'introduire lo cristianisme, alara qu'èra vertadierament una religion diferenta.

Mani foguèt executat per òrdre del rei de Pèrsia en 276. Pasmens, sa doctrina se difusava en Pèrsia, Asia Centrala (ont subsistiguèt aperaquí mila ans), Mesopotamia, Siria, Palestina, Egipte, Africa, Ispania, Gàllia e Itàlia. Un dels caps mai conegut foguèt l'egipcian Akuas (de qui una partida dels maniquèus prenguèron lo nom d'«akuanitas»), influencièt d'altres eretges coma los priscillianistas, e pus tard dins lo catarisme, los valdeses e los bogomils.

Cresenças

Los maniquèus coma los gnostics, mandeïstas e mazdeïstas- èran dualistas: cresián que i aviá una lucha eternala entre dos principis afrontats, lo Ben e lo Mal, qu'èran associats a la Lutz e las Tenèbras e, alara, consideravan que l'esperit de l'òme es de Dieu mas lo còs de l'òme es del demòni. Aquò s'explicava per un ensems de mites antropogonics, d'influéncia gnostica e zoroastrica. En l'òme, l'esperit o lutz se tròba captiu per causa de la matèria corporala; en consequéncia, cresián qu'èra necessari de practicar un ascetisme estricte per començar lo processus de liberacion de la lutz presa. Mespresavan alara la matèria, quitament lo còs uman. Los «oissent» aspiravan a se tornar trobar encarnat coma «causits», que alara avián pas mai besonh de se tornar encarnar.

Zaratostra, Platon, Jèsus, Boda e d'autras figuras religiosas serián estats enviats a l'umanitat per l'ajudar dins sa liberacion espiritala, Mani essent lo Sagèl dels profètas.

Lo maniqueïsme nèga la responsabilitat umana pels mals comeses perque crei que son pas produchs de la volontat de l'òme mas del domeni del mal sus la nòstra vida. Per aquò consideravan lo pavon coma lor animal sagrat, perque las colors de son plumatge revelavan los diferents estats espiritals per ont passava lo còs per capitar a se purificar e se transformar en l'esperit divin.

Libres sagrats

Mani escriguèt sèt o uèit libres, que contenon los ensenhaments de la religion. Pasmens qualques fragments escampilhats e de traduccions dels originals se faguèron.

Originals escriches en siriac

L'Evangelion (grèc: Ευαγγελιον, es a dire, a pauc près "bonas novèlas"): Tanben conegut coma l'Evangeli de Mani. De citacions del primièr capítol foguèron presentadas en arabi per Ibn al-Nadim, que viviá a Bagdad a l'epòca que ala encara vivián los Maniquèus, dins son libre lo "Fihrist" (escrit en 938).
Lo tresaur de la Vida
Lo Tractat
Secrets.
Lo Libre dels Gigants, fragments originals foguèron descobèrts a Qumran e Turf.
Epistòla, Agustin d'Ipòna fa de citacions, en latin, de Mani de las Epistòlas Fondamentalas dins qualques unas de sas òbras contra lo maniqueïsme.
Psalmes e preguièra, en còpte, descobèrt en Egipte en 1900, foguèt editat e publicat per Charles Allberry.

Escriches originals en persan

Lo Shabuhragan, dedicat a la shapur I: de fragments descobèrts a Turf.

Autres libres

Lo Ardahang, dins la tradicion iraniana, foguèt un dels libres sagrats de Mani que venguèt mai tard per se remembrar l'istòria pèrsa, e foguèt tanben nomenat Aržang, en Partian paraula que significa "digne", e foguèt abelit de pinturas. Alara, los iranians li donèron lo títol de "Lo Pintor".
Lo Kephalaia, "Discorses", que se tròba la traduccion còpta.
Dins l'origina del seu Conselh d'Administracion, lo títol del Codex-Mani, una traduccion grèga d'un libre aramèu que descriu los primièrs ans de vida de Mani.

Òbras non maniquèas conservadas per la Glèisa maniquèa

Qualques partidas del Libre d'Enòc literatura.
Qualques publicacions en relacion amb l'apòstol Tomàs, e la partida en siriac de Los Actes de Tomàs , e los Psalmes de Tomàs.