Wikipèdia

Lepidoptera

òrdre d'insèctes
Lepidoptera
Descripcion d'aqueste imatge, tanben comentat çaiaprèp

Monarca (Danaus plexippus) e Parpalhòl luna (Actias luna).

Classificacion
Règne Animalia
Embrancament Arthropoda
Sosembr. Hexapoda
Classa Insecta
Sosclassa Pterygota
Infraclassa Neoptera
Superòrdre Endopterygota

Òrdre

Lepidoptera
Linnaeus, 1758

Los lepidoptèrs (Lepidoptera) son un òrdre d'insèctes tanben apelats parpalhòls o parpalhons.

Se caracterizan per tres parelhs de patas (coma totes los insèctes) e per dos parelhs d'alas recobèrtas d'escatas de colors fòrt variadas segon las espècias (d'ont lor nom : lepidoptèr del latin lepidoptera, el meteis del grèc λεπίς « escata » e πτερόν « ala »). Los lepidoptèrs pondon d'uòus que donan naissença a de larvas apeladas canilhas o erugas o tòras. Aquestas darrièras fabrican de seda, e forman puèi sovent un cocon ont se transforman en adulte.

Caracteristicas

modificar

Los lepidoptèrs se caracterizan per:

  • de pèças bucalas transformadas en trompa, enrotlada en espirala per aspirar lo nectar ;
  • dos parelhs d'alas membranosas recobèrtas d'escatas coloradas, que son de sedas aplatidas; lo mot de lepidoptèrs ven d'aquesta caracteristica: lepidos vòl dire «escatas» en grèc.
  • un còrs gaireben totjorn amagat per revestiment de fanèrs espés ;
  • la larva, o canilha, es de tipe trissador amb doas glandas labialas sericigèns es a dire fabricant un fial de seda ;
  • una transformacion en babòt sovent dins un cocon.

99 % de las espècias conegudas son fitofagas[1], es a dire que se noirisson de plantas. Los adultes se noirisson per la màger part de nectar de plantas de flors.

Classificacion

modificar

La taxinomia dels insèctes es en plena evolucion, e las diferentas classificacions son fòrt despariats particularament en çò que concernís las seccions situadas entre los òrdres e los genres.

Classificacion I

modificar
  • La màger part dels lepidoptèrs, mai comunament apelats parpalhòls o parpalhons, se recampan en la division dels Ditrysia, que representa 99% dels lepidoptèrs, ela-meteissa devesida en dos sosòrdres :
    • Los eterocèrs, son puslèu de colors tèrnas, lors antenas son sovent en plumas (son implicadas dins la comunicacion per las feromònas) (parpalhòls de nuèch). Aqueste sosòrdre compren de nombrosas superfamilhas (SF) e familhas (fam.) que recampan las piralas, las Tinhas e las arnas :
    • Los ropalocèrs son d'insèctes de las colors vivas, lors antenas s'acaban generalament en maçugas plan distintas (parpalhòls de jorn). Aqueste sosòrdre compren tanben qualques superfamilhas (SF) e familhas (fam.) :
  • Lo 1 % demorant es constituit per la division dels Monotrysia que compren doas superfamilhas caracterizadas per de larvas minosas :

Aquestas distincions basadas essencialament sus la morfologia son practicament abandonadas al profit d'analisis filogeneticas.

Classificacion II

modificar

Los lepidoptèrs son devesits en quatre sosòrdres :

Los parpalhòls d'Euròpa

modificar

Classificacion adoptada per Fauna Europae

modificar

Fauna Europaea es la banca de donadas de l'Union Europèa sus la fauna d'Euròpa. Mantenguda per l'Universitat d'Amsterdam, l'Universitat de Copenaga e lo Museum Nacional d'Istòria Naturala de París, es accessibla a totes sus Internet.

Classificacion dels lepidoptèrs d'Euròpa
Superfamilhas: Familhas: Sosfamilhas:
Acanthopteroctetoidea Acanthopteroctetidae
Alucitoidea Alucitidae
Axioidea Axiidae
Bombycoidea Brahmaeidae
Endromidae
Lemoniidae
Mirinidae
Saturniidae Agliinae
Saturniinae
Sphingidae Macroglossinae
Smerinthinae
Sphinginae
Choreutoidea Choreutidae Choreutinae
Millierinae
Copromorphoidea Carposinidae
Cossoidea Cossidae Cossinae
Zeuzerinae
Drepanoidea Drepanidae Drepaninae
Thyatirinae
Epermenioidea Epermeniidae Epermeniinae
Ochromolopinae
Eriocranioidea Eriocraniidae
Galacticoidea Galacticidae
Gelechioidea Agonoxenidae
Amphisbatidae Amphisbatinae
Autostichidae Autostichinae
Holcopogoninae
Symmocinae
Batrachedridae
Blastobasidae
Chimabachidae
Coleophoridae
Cosmopterigidae Antequerinae
Chrysopeleiinae
Cosmopteriginae
Deoclonidae
Depressariidae Cryptolechiinae
Depressariinae
Elachistidae
Ethmiidae
Gelechiidae Dichomeridinae
Gelechiinae
Pexicopiinae
Lecithoceridae Ceuthomadarinae
Lecithocerinae
Oditinae
Momphidae
Oecophoridae Deuterogoniinae
Oecophorinae
Pterolonchidae
Schistonoeidae
Scythrididae
Stathmopodidae
Geometroidea Geometridae Alsophilinae
Archiearinae
Desmobathrinae
Ennominae
Geometrinae
Larentiinae
Orthostixinae
Sterrhinae
Uraniidae Epipleminae
Gracillarioidea Bucculatricidae
Douglasiidae
Gracillariidae Gracillariinae
Lithocolletinae
Phyllocnistinae
Roeslerstammiidae
Hepialoidea Hepialidae
Hesperioidea Hesperiidae Hesperiinae
Heteropterinae
Pyrginae
Incurvarioidea Adelidae Adelinae
Nematopogoninae
Crinopterygidae
Heliozelidae
Incurvariidae
Prodoxidae
Lasiocampoidea Lasiocampidae Chondrosteginae
Lasiocampinae
Malacosominae
Pinarinae
Poecilocampinae
Micropterigoidea Micropterigidae
Nepticuloidea Nepticulidae Nepticulinae
Opostegidae Oposteginae
Opostegoidinae
Noctuoidea Arctiidae Arctiinae
Lithosiinae
Syntominae
Lymantriidae Arctorninae
Calliterinae
Lymantrinae
Nygmininae
Orgyinae
Noctuidae Acontiinae
Acronictinae
Aedeiinae
Amphipyrinae
Bagisarinae
Bryophilinae
Calpinae
Catocalinae
Condicinae
Cuculliinae
Dilobinae
Eublemminae
Eustrotiinae
Euteliinae
Hadeninae
Heliothinae
Herminiinae
Hypeninae
Micronoctuinae
Noctuinae
Pantheinae
Plusiinae
Raphiinae
Rivulinae
Strepsimaninae
Tytinae
Nolidae Chloephorinae
Eariadinae
Nolinae
Notodontidae Notodontinae
Phalerinae
Ptilodoninae
Pygaerinae
Stauropinae
Thaumetopoeidae Thaumetopoeinae
Papilionoidea Lycaenidae Lycaeninae
Riodininae
Nymphalidae Apaturinae
Charaxinae
Danainae
Heliconiinae
Libytheinae
Limenitidinae
Melitaeinae
Nymphalinae
Satyrinae
Papilionidae Papilioninae
Parnassiinae
Pieridae Coliadinae
Dismorphiinae
Pierinae
Pterophoroidea Pterophoridae Agdistinae
Pterophorinae
Pyraloidea Crambidae Acentropinae
Cathariinae
Crambinae
Cybalomiinae
Evergestinae
Glaphyriinae
Odontiinae
Pyraustinae
Schoenobiinae
Scopariinae
Spilomelinae
Pyralidae Epipaschiinae
Galleriinae
Phycitinae
Pyralinae
Schreckensteinioidea Schreckensteiniidae
Sesioidea Brachodidae
Castniidae
Sesiidae Sesiinae
Tinthiinae
Thyridoidea Thyrididae
Tineoidea Eriocottidae
Lypusidae
Psychidae Epichnopteryginae
Naryciinae
Oiketicinae
Placodominae
Psychinae
Taleporiinae
Typhoniinae
Tineidae Dryadaulinae
Euplocaminae
Hapsiferinae
Hieroxestinae
Meessiinae
Myrmecozelinae
Nemapogoninae
Perissomasticinae
Scardiinae
Setomorphinae
Stathmopolitinae
Teichobiinae
Tineinae
Tischerioidea Tischeriidae
Tortricoidea Tortricidae Chlidanotinae
Olethreutinae
Tortricinae
Urodoidea Urodidae
Yponomeutoidea Acrolepiidae
Bedelliidae
Glyphipterigidae Glyphipteriginae
Orthoteliinae
Heliodinidae
Lyonetiidae Cemiostominae
Lyonetiinae
Plutellidae
Yponomeutidae Argyresthiinae
Praydinae
Scythropiinae
Yponomeutinae
Ypsolophidae Ochsenheimeriinae
Ypsolophinae
Zygaenoidea Epipyropidae
Heterogynidae
Limacodidae
Somabrachyidae
Zygaenidae Chalcosiinae
Procridinae
Zygaeninae

Qualques espècias comunas en Euròpa

modificar


Parpalhòls del mond

modificar

Qualques espècias

modificar

Lista de familhas actualament acceptadas

modificar
Familha Autrament inclús dins
Acanthopteroctetidae Davis, 1978  
Acrolepiidae Heinemann, 1870 Plutellidae o Yponomeutidae
Acrolophidae Tineidae
Adelidae Bruand, 1851  
Agathiphagidae Kristensen, 1967  
Agonoxenidae Meyrick, 1926 Elastichidae o Coleophoridae
Aididae Megalopygidae
Alucitidae Leach, 1815  
Anomoeotidae  
Anomosetidae  
Anthelidae  
Arctiidae Leach, 1815  
Arrhenophanidae  
Axiidae Rebel, 1919 Noctuidae
Batrachedridae Heinemann & Wocke, 1876 Coleophoridae o Mompidae o Cosmopterigidae
Bedelliidae Meyrick, 1880 Lyonetiidae
Blastobasidae Meyrick, 1894 Coleophoridae
Bombycidae Latreille, 1802  
Brachodidae Heppner, 1979 Glyphipterigidae
Brahmaeidae Swinhoe, 1892  
Bucculatricidae Wallengren, 1881  
Callidulidae  
Carposinidae Walsingham, 1897  
Carthaeidae  
Castniidae  
Cecidosidae Incurvariidae
Choreutidae Stainton, 1854 Glyphipterigidae
Coleophoridae Bruand, 1851  
Copromorphidae  
Cosmopterigidae Heinemann & Wocke, 1876  
Cossidae Leach, 1815  
Crambidae Latreille, 1810 Pyralidae
Crinopterygidae Spuler, 1898  
Cyclotornidae  
Dalceridae  
Doidae Donahue & Brown, 1987 Arctiidae
Douglasiidae Heinemann & Wocke, 1876  
Drepanidae Boisduval, 1828  
Dudgeoneidae  
Elachistidae Bruand, 1851  
Endromidae Boisduval, 1828  
Epermeniidae Spuler, 1910  
Epicopeiidae  
Epipyropidae Dyar, 1903  
Eriocottidae Spuler, 1898 Incurvariidae
Eriocraniidae Tutt, 1899  
Ethmiidae Busck, 1909 Elachistidae
Eupterotidae  
Galacticidae Plutellidae
Gelechiidae Stainton, 1854  
Geometridae Leach, 1815  
Glyphipterigidae Stainton, 1854  
Gracillariidae Stainton, 1854  
Hedylidae Geometridae
Heliodinidae Heinemann & Wocke, 1876  
Heliozelidae Heinemann & Wocke, 1877  
Hepialidae Stephens, 1829  
Hesperiidae Latreille, 1809  
Heterobathmiidae Micropterigidae
Heterogynidae Herrich-Schäffer, 1846  
Himantopteridae  
Holcopogonidae Gozmany, 1967 Autostichidae
Hyblaeidae  
Immidae Heppner, 1977 Glyphipterigidae
Incurvariidae Spuler, 1898  
Lacturidae Yponomeutidae
Lasiocampidae Harris, 1841  
Lecithoceridae Le Marchand, 1947 Gelechiidae
Lemoniidae Dyar, 1896  
Limacodidae Duponchel, 1845  
Lophocoronidae Common, 1973  
Lycaenidae Leach, 1815  
Lymantriidae Hampson, 1893  
Lyonetiidae Stainton, 1854  
Lypusidae Heinemann, 1870 Tineidae o Psychidae o Yponomeutidae
Megalopygidae  
Metachandidae Meyrick, 1911 Oecophoridae o Gelechiidae
Micropterigidae Herrich-Schäffer, 1855  
Mimallonidae  
Mirinidae Bombycidae
Mnesarchaeidae  
Momphidae Herrich-Schäffer, 1857 Coleophoridae
Neopseustidae  
Neotheoridae Kristensen, 1978.  
Nepticulidae Stainton, 1854  
Noctuidae Latreille, 1809  
Nolidae Hampson, 1894 Noctuidae
Notodontidae Stephens, 1829  
Nymphalidae Swainson, 1827  
Oecophoridae Bruand, 1851  
Oenosandridae Miller, 1991 Notodontidae (Thaumatopoeidae)
Opostegidae Meyrick, 1893  
Palaeosetidae  
Palaephatidae Tineidae
Pantheidae Smith, 1898 Noctuidae
Papilionidae Latreille, 1802  
Pieridae Duponchel, 1835  
Plutellidae Guenee, 1845 Yponomeutidae
Prodoxidae Riley, 1881  
Prototheoridae  
Psychidae Boisduval, 1828  
Pterolonchidae Meyrick, 1918 Coleophoridae
Pterophoridae Zeller, 1841  
Pyralidae Latreille, 1802  
Riodinidae Grote, 1895 Lycaenidae
Roeslerstammiidae Bruand, 1850  
Saturniidae Boisduval, 1837  
Schreckensteiniidae Fletcher, 1929  
Scythrididae Rebel, 1901  
Sematuridae  
Sesiidae Boisduval, 1828  
Simaethistidae Pyralidae
Somabrachyidae Hampson, 1920 Megalopygidae
Sphingidae Latreille, 1802  
Symmocidae Gozmany, 1957 Autostichidae
Thyrididae Herrich-Schäffer, 1846  
Tineidae Latreille, 1810  
Tineodidae Meyrick, 1885  
Tischeriidae Spuler, 1898  
Tortricidae Latreille, 1802  
Uraniidae  
Urodidae Kyrki, 1984  
Whalleyanidae Thyrididae
Yponomeutidae Stephens, 1829  
Ypsolophidae Guenee, 1845 Yponomeutidae
Zygaenidae Latreille, 1809  

Annèxes

modificar

Nòtas

modificar
  1. ↑ Jose Luis Viejo Montesinos (1998). Evolución de la fitofagia en los insectos, Boletín de la Real Sociedad Española de Historia Natural (Actas), 95 : 23-30. (ISSN 0583-7499)

Ligams intèrnes

modificar

Ligams extèrnes

modificar
Recuperada de « https://oc.wikipedia.org/w/index.php?title=Lepidoptera&oldid=2342735 »