Lepidoptera
Monarca (Danaus plexippus) e Parpalhòl luna (Actias luna).
Règne | Animalia |
---|---|
Embrancament | Arthropoda |
Sosembr. | Hexapoda |
Classa | Insecta |
Sosclassa | Pterygota |
Infraclassa | Neoptera |
Superòrdre | Endopterygota |
Los lepidoptèrs (Lepidoptera) son un òrdre d'insèctes tanben apelats parpalhòls o parpalhons.
Se caracterizan per tres parelhs de patas (coma totes los insèctes) e per dos parelhs d'alas recobèrtas d'escatas de colors fòrt variadas segon las espècias (d'ont lor nom : lepidoptèr del latin lepidoptera, el meteis del grèc λεπίς « escata » e πτερόν « ala »). Los lepidoptèrs pondon d'uòus que donan naissença a de larvas apeladas canilhas o erugas o tòras. Aquestas darrièras fabrican de seda, e forman puèi sovent un cocon ont se transforman en adulte.
Caracteristicas modificar
Los lepidoptèrs se caracterizan per:
- de pèças bucalas transformadas en trompa, enrotlada en espirala per aspirar lo nectar ;
- dos parelhs d'alas membranosas recobèrtas d'escatas coloradas, que son de sedas aplatidas; lo mot de lepidoptèrs ven d'aquesta caracteristica: lepidos vòl dire «escatas» en grèc.
- un còrs gaireben totjorn amagat per revestiment de fanèrs espés ;
- la larva, o canilha, es de tipe trissador amb doas glandas labialas sericigèns es a dire fabricant un fial de seda ;
- una transformacion en babòt sovent dins un cocon.
99 % de las espècias conegudas son fitofagas[1], es a dire que se noirisson de plantas. Los adultes se noirisson per la màger part de nectar de plantas de flors.
Classificacion modificar
La taxinomia dels insèctes es en plena evolucion, e las diferentas classificacions son fòrt despariats particularament en çò que concernís las seccions situadas entre los òrdres e los genres.
Classificacion I modificar
- La màger part dels lepidoptèrs, mai comunament apelats parpalhòls o parpalhons, se recampan en la division dels Ditrysia, que representa 99% dels lepidoptèrs, ela-meteissa devesida en dos sosòrdres :
- Los ropalocèrs son d'insèctes de las colors vivas, lors antenas s'acaban generalament en maçugas plan distintas (parpalhòls de jorn). Aqueste sosòrdre compren tanben qualques superfamilhas (SF) e familhas (fam.) :
- Lo 1 % demorant es constituit per la division dels Monotrysia que compren doas superfamilhas caracterizadas per de larvas minosas :
Aquestas distincions basadas essencialament sus la morfologia son practicament abandonadas al profit d'analisis filogeneticas.
Classificacion II modificar
Los lepidoptèrs son devesits en quatre sosòrdres :
- Frenatae - frenatas
- Jugatae
- Macrolepidoptera
- Microlepidoptera
Los parpalhòls d'Euròpa modificar
Classificacion adoptada per Fauna Europae modificar
Fauna Europaea es la banca de donadas de l'Union Europèa sus la fauna d'Euròpa. Mantenguda per l'Universitat d'Amsterdam, l'Universitat de Copenaga e lo Museum Nacional d'Istòria Naturala de París, es accessibla a totes sus Internet.
Classificacion dels lepidoptèrs d'Euròpa | |||||
---|---|---|---|---|---|
Superfamilhas: | Familhas: | Sosfamilhas: | |||
Acanthopteroctetoidea | Acanthopteroctetidae | ||||
Alucitoidea | Alucitidae | ||||
Axioidea | Axiidae | ||||
Bombycoidea | Brahmaeidae | ||||
Endromidae | |||||
Lemoniidae | |||||
Mirinidae | |||||
Saturniidae | Agliinae | ||||
Saturniinae | |||||
Sphingidae | Macroglossinae | ||||
Smerinthinae | |||||
Sphinginae | |||||
Choreutoidea | Choreutidae | Choreutinae | |||
Millierinae | |||||
Copromorphoidea | Carposinidae | ||||
Cossoidea | Cossidae | Cossinae | |||
Zeuzerinae | |||||
Drepanoidea | Drepanidae | Drepaninae | |||
Thyatirinae | |||||
Epermenioidea | Epermeniidae | Epermeniinae | |||
Ochromolopinae | |||||
Eriocranioidea | Eriocraniidae | ||||
Galacticoidea | Galacticidae | ||||
Gelechioidea | Agonoxenidae | ||||
Amphisbatidae | Amphisbatinae | ||||
Autostichidae | Autostichinae | ||||
Holcopogoninae | |||||
Symmocinae | |||||
Batrachedridae | |||||
Blastobasidae | |||||
Chimabachidae | |||||
Coleophoridae | |||||
Cosmopterigidae | Antequerinae | ||||
Chrysopeleiinae | |||||
Cosmopteriginae | |||||
Deoclonidae | |||||
Depressariidae | Cryptolechiinae | ||||
Depressariinae | |||||
Elachistidae | |||||
Ethmiidae | |||||
Gelechiidae | Dichomeridinae | ||||
Gelechiinae | |||||
Pexicopiinae | |||||
Lecithoceridae | Ceuthomadarinae | ||||
Lecithocerinae | |||||
Oditinae | |||||
Momphidae | |||||
Oecophoridae | Deuterogoniinae | ||||
Oecophorinae | |||||
Pterolonchidae | |||||
Schistonoeidae | |||||
Scythrididae | |||||
Stathmopodidae | |||||
Geometroidea | Geometridae | Alsophilinae | |||
Archiearinae | |||||
Desmobathrinae | |||||
Ennominae | |||||
Geometrinae | |||||
Larentiinae | |||||
Orthostixinae | |||||
Sterrhinae | |||||
Uraniidae | Epipleminae | ||||
Gracillarioidea | Bucculatricidae | ||||
Douglasiidae | |||||
Gracillariidae | Gracillariinae | ||||
Lithocolletinae | |||||
Phyllocnistinae | |||||
Roeslerstammiidae | |||||
Hepialoidea | Hepialidae | ||||
Hesperioidea | Hesperiidae | Hesperiinae | |||
Heteropterinae | |||||
Pyrginae | |||||
Incurvarioidea | Adelidae | Adelinae | |||
Nematopogoninae | |||||
Crinopterygidae | |||||
Heliozelidae | |||||
Incurvariidae | |||||
Prodoxidae | |||||
Lasiocampoidea | Lasiocampidae | Chondrosteginae | |||
Lasiocampinae | |||||
Malacosominae | |||||
Pinarinae | |||||
Poecilocampinae | |||||
Micropterigoidea | Micropterigidae | ||||
Nepticuloidea | Nepticulidae | Nepticulinae | |||
Opostegidae | Oposteginae | ||||
Opostegoidinae | |||||
Noctuoidea | Arctiidae | Arctiinae | |||
Lithosiinae | |||||
Syntominae | |||||
Lymantriidae | Arctorninae | ||||
Calliterinae | |||||
Lymantrinae | |||||
Nygmininae | |||||
Orgyinae | |||||
Noctuidae | Acontiinae | ||||
Acronictinae | |||||
Aedeiinae | |||||
Amphipyrinae | |||||
Bagisarinae | |||||
Bryophilinae | |||||
Calpinae | |||||
Catocalinae | |||||
Condicinae | |||||
Cuculliinae | |||||
Dilobinae | |||||
Eublemminae | |||||
Eustrotiinae | |||||
Euteliinae | |||||
Hadeninae | |||||
Heliothinae | |||||
Herminiinae | |||||
Hypeninae | |||||
Micronoctuinae | |||||
Noctuinae | |||||
Pantheinae | |||||
Plusiinae | |||||
Raphiinae | |||||
Rivulinae | |||||
Strepsimaninae | |||||
Tytinae | |||||
Nolidae | Chloephorinae | ||||
Eariadinae | |||||
Nolinae | |||||
Notodontidae | Notodontinae | ||||
Phalerinae | |||||
Ptilodoninae | |||||
Pygaerinae | |||||
Stauropinae | |||||
Thaumetopoeidae | Thaumetopoeinae | ||||
Papilionoidea | Lycaenidae | Lycaeninae | |||
Riodininae | |||||
Nymphalidae | Apaturinae | ||||
Charaxinae | |||||
Danainae | |||||
Heliconiinae | |||||
Libytheinae | |||||
Limenitidinae | |||||
Melitaeinae | |||||
Nymphalinae | |||||
Satyrinae | |||||
Papilionidae | Papilioninae | ||||
Parnassiinae | |||||
Pieridae | Coliadinae | ||||
Dismorphiinae | |||||
Pierinae | |||||
Pterophoroidea | Pterophoridae | Agdistinae | |||
Pterophorinae | |||||
Pyraloidea | Crambidae | Acentropinae | |||
Cathariinae | |||||
Crambinae | |||||
Cybalomiinae | |||||
Evergestinae | |||||
Glaphyriinae | |||||
Odontiinae | |||||
Pyraustinae | |||||
Schoenobiinae | |||||
Scopariinae | |||||
Spilomelinae | |||||
Pyralidae | Epipaschiinae | ||||
Galleriinae | |||||
Phycitinae | |||||
Pyralinae | |||||
Schreckensteinioidea | Schreckensteiniidae | ||||
Sesioidea | Brachodidae | ||||
Castniidae | |||||
Sesiidae | Sesiinae | ||||
Tinthiinae | |||||
Thyridoidea | Thyrididae | ||||
Tineoidea | Eriocottidae | ||||
Lypusidae | |||||
Psychidae | Epichnopteryginae | ||||
Naryciinae | |||||
Oiketicinae | |||||
Placodominae | |||||
Psychinae | |||||
Taleporiinae | |||||
Typhoniinae | |||||
Tineidae | Dryadaulinae | ||||
Euplocaminae | |||||
Hapsiferinae | |||||
Hieroxestinae | |||||
Meessiinae | |||||
Myrmecozelinae | |||||
Nemapogoninae | |||||
Perissomasticinae | |||||
Scardiinae | |||||
Setomorphinae | |||||
Stathmopolitinae | |||||
Teichobiinae | |||||
Tineinae | |||||
Tischerioidea | Tischeriidae | ||||
Tortricoidea | Tortricidae | Chlidanotinae | |||
Olethreutinae | |||||
Tortricinae | |||||
Urodoidea | Urodidae | ||||
Yponomeutoidea | Acrolepiidae | ||||
Bedelliidae | |||||
Glyphipterigidae | Glyphipteriginae | ||||
Orthoteliinae | |||||
Heliodinidae | |||||
Lyonetiidae | Cemiostominae | ||||
Lyonetiinae | |||||
Plutellidae | |||||
Yponomeutidae | Argyresthiinae | ||||
Praydinae | |||||
Scythropiinae | |||||
Yponomeutinae | |||||
Ypsolophidae | Ochsenheimeriinae | ||||
Ypsolophinae | |||||
Zygaenoidea | Epipyropidae | ||||
Heterogynidae | |||||
Limacodidae | |||||
Somabrachyidae | |||||
Zygaenidae | Chalcosiinae | ||||
Procridinae | |||||
Zygaeninae |
Qualques espècias comunas en Euròpa modificar
- Aglais urticae — Pichona tortuga
- Aporia crataegi — Gazé
- Argynnis paphia — Tabat d'Espanha
- Euplagia quadripunctaria — Escata chinada
- Fabriciana niobe — Chifra
- Gonepteryx rhamni — Limona
- Gonepteryx cleopatra - Limona de Provença
- Hipparchia fagi — Silvandre
- Hipparchia alcyone - Pichon silvandre
- Inachis io — Pavon de jorn
- Limenitis camilla — Pichon silvenc
- Lycaena alciphron — Bronzat
- Macroglossum stellatarum — Moro sphinx
- Melanargia galathea — Mièg-dòl
- Papilio machaon — Macaon o Grand pòrta-coa
- Pyronia tithonus — Amaryllis
- Vanessa atalanta — Vulcan
- Acherontia atropos — Esfinx cap de mòrt
Parpalhòls del mond modificar
Qualques espècias modificar
- Urania : Grand parpalhòl de Madagascar, de colors vivas (Familha dels uranids).
- Monarca : Parpalhòl diürne d'America del Nòrd que sa particularitat es de migrar.
- Parpalhòl de cendre : parpalhòl nocturne urticant responsable de la parpalholiti.
Lista de familhas actualament acceptadas modificar
Familha | Autrament inclús dins |
---|---|
Acanthopteroctetidae Davis, 1978 | |
Acrolepiidae Heinemann, 1870 | Plutellidae o Yponomeutidae |
Acrolophidae | Tineidae |
Adelidae Bruand, 1851 | |
Agathiphagidae Kristensen, 1967 | |
Agonoxenidae Meyrick, 1926 | Elastichidae o Coleophoridae |
Aididae | Megalopygidae |
Alucitidae Leach, 1815 | |
Anomoeotidae | |
Anomosetidae | |
Anthelidae | |
Arctiidae Leach, 1815 | |
Arrhenophanidae | |
Axiidae Rebel, 1919 | Noctuidae |
Batrachedridae Heinemann & Wocke, 1876 | Coleophoridae o Mompidae o Cosmopterigidae |
Bedelliidae Meyrick, 1880 | Lyonetiidae |
Blastobasidae Meyrick, 1894 | Coleophoridae |
Bombycidae Latreille, 1802 | |
Brachodidae Heppner, 1979 | Glyphipterigidae |
Brahmaeidae Swinhoe, 1892 | |
Bucculatricidae Wallengren, 1881 | |
Callidulidae | |
Carposinidae Walsingham, 1897 | |
Carthaeidae | |
Castniidae | |
Cecidosidae | Incurvariidae |
Choreutidae Stainton, 1854 | Glyphipterigidae |
Coleophoridae Bruand, 1851 | |
Copromorphidae | |
Cosmopterigidae Heinemann & Wocke, 1876 | |
Cossidae Leach, 1815 | |
Crambidae Latreille, 1810 | Pyralidae |
Crinopterygidae Spuler, 1898 | |
Cyclotornidae | |
Dalceridae | |
Doidae Donahue & Brown, 1987 | Arctiidae |
Douglasiidae Heinemann & Wocke, 1876 | |
Drepanidae Boisduval, 1828 | |
Dudgeoneidae | |
Elachistidae Bruand, 1851 | |
Endromidae Boisduval, 1828 | |
Epermeniidae Spuler, 1910 | |
Epicopeiidae | |
Epipyropidae Dyar, 1903 | |
Eriocottidae Spuler, 1898 | Incurvariidae |
Eriocraniidae Tutt, 1899 | |
Ethmiidae Busck, 1909 | Elachistidae |
Eupterotidae | |
Galacticidae | Plutellidae |
Gelechiidae Stainton, 1854 | |
Geometridae Leach, 1815 | |
Glyphipterigidae Stainton, 1854 | |
Gracillariidae Stainton, 1854 | |
Hedylidae | Geometridae |
Heliodinidae Heinemann & Wocke, 1876 | |
Heliozelidae Heinemann & Wocke, 1877 | |
Hepialidae Stephens, 1829 | |
Hesperiidae Latreille, 1809 | |
Heterobathmiidae | Micropterigidae |
Heterogynidae Herrich-Schäffer, 1846 | |
Himantopteridae | |
Holcopogonidae Gozmany, 1967 | Autostichidae |
Hyblaeidae | |
Immidae Heppner, 1977 | Glyphipterigidae |
Incurvariidae Spuler, 1898 | |
Lacturidae | Yponomeutidae |
Lasiocampidae Harris, 1841 | |
Lecithoceridae Le Marchand, 1947 | Gelechiidae |
Lemoniidae Dyar, 1896 | |
Limacodidae Duponchel, 1845 | |
Lophocoronidae Common, 1973 | |
Lycaenidae Leach, 1815 | |
Lymantriidae Hampson, 1893 | |
Lyonetiidae Stainton, 1854 | |
Lypusidae Heinemann, 1870 | Tineidae o Psychidae o Yponomeutidae |
Megalopygidae | |
Metachandidae Meyrick, 1911 | Oecophoridae o Gelechiidae |
Micropterigidae Herrich-Schäffer, 1855 | |
Mimallonidae | |
Mirinidae | Bombycidae |
Mnesarchaeidae | |
Momphidae Herrich-Schäffer, 1857 | Coleophoridae |
Neopseustidae | |
Neotheoridae Kristensen, 1978. | |
Nepticulidae Stainton, 1854 | |
Noctuidae Latreille, 1809 | |
Nolidae Hampson, 1894 | Noctuidae |
Notodontidae Stephens, 1829 | |
Nymphalidae Swainson, 1827 | |
Oecophoridae Bruand, 1851 | |
Oenosandridae Miller, 1991 | Notodontidae (Thaumatopoeidae) |
Opostegidae Meyrick, 1893 | |
Palaeosetidae | |
Palaephatidae | Tineidae |
Pantheidae Smith, 1898 | Noctuidae |
Papilionidae Latreille, 1802 | |
Pieridae Duponchel, 1835 | |
Plutellidae Guenee, 1845 | Yponomeutidae |
Prodoxidae Riley, 1881 | |
Prototheoridae | |
Psychidae Boisduval, 1828 | |
Pterolonchidae Meyrick, 1918 | Coleophoridae |
Pterophoridae Zeller, 1841 | |
Pyralidae Latreille, 1802 | |
Riodinidae Grote, 1895 | Lycaenidae |
Roeslerstammiidae Bruand, 1850 | |
Saturniidae Boisduval, 1837 | |
Schreckensteiniidae Fletcher, 1929 | |
Scythrididae Rebel, 1901 | |
Sematuridae | |
Sesiidae Boisduval, 1828 | |
Simaethistidae | Pyralidae |
Somabrachyidae Hampson, 1920 | Megalopygidae |
Sphingidae Latreille, 1802 | |
Symmocidae Gozmany, 1957 | Autostichidae |
Thyrididae Herrich-Schäffer, 1846 | |
Tineidae Latreille, 1810 | |
Tineodidae Meyrick, 1885 | |
Tischeriidae Spuler, 1898 | |
Tortricidae Latreille, 1802 | |
Uraniidae | |
Urodidae Kyrki, 1984 | |
Whalleyanidae | Thyrididae |
Yponomeutidae Stephens, 1829 | |
Ypsolophidae Guenee, 1845 | Yponomeutidae |
Zygaenidae Latreille, 1809 |
Annèxes modificar
Nòtas modificar
Ligams intèrnes modificar
Ligams extèrnes modificar
- Referéncia Fauna Europaea : Lepidoptera (en)
- Referéncia ITIS : Lepidoptera (fr) ( (en))
- Referéncia Animal Diversity Web : Lepidoptera (en)
- Referéncia NCBI : Lepidoptera (en)
- (fr) European Butterflies and Moths European Butterflies and Moths
- (fr) Los lepidoptèrs sus galariá-insècte
- (fr) Atiratz los parpalhòls dins vòstre jardin
- (fr) Encyclopédie visuelle des Insectes de France
- (en) Papillons d'Europe et d'Afrique du nord
- (fr) Les Carnets du Lépidoptériste Français
- (fr) Les Lépidoptéristes Parisiens
- (fr) (en) Fondation Papiliorama
- (fr) Papillon monarque du Parc National de la Pointe Pelée