Francesca Bonnemaison

Francesca Caterina Josepa Bonnemaison i Farriols (Barcelona, 12 d'abril de 1872 - Barcelona, 13 d'octobre de 1949) foguèt una pedagòga e promotora de l'educacion feminina populara catalana. Son implicacion dins lo mond politic, amb un caire conservador e religiós pasmens, se revelèt fondamentala per far cambiar las visions e las tradicions a prepaus del ròtle de la femna dins la societat catalana. Son activisme negligiguèt pas pr'aquò l'aspècte social e cultural; aital fondèt la Bibliotèca Populara de la Femna en 1909, dins lo barri de Sant Pere de la capitala catalana, que venguèt lèu lo centre de çò que foguèt conegut mai tard coma l'Institut de Cultura e Bibliotèca Populara de la Femna, sonat popularament "la Cultura".

Existís actualament un centre cultural que pòrta son nom, e tanben una bibliotèca de la Deputacion de Barcelona.

Biografia

Enfància

Francesca Bonnemaison nasquèt a Barcelona en 1872 dins una familha borgesa amonedada. Son paire, Gil Bonnemaison, èra un comerciant nòrd-catalan originari de Sant Pere dels Forcats qu'èra vengut a Barcelona quand èra jovenet per i vendre lach, burre e formatges abans de s'i installar definitivament e de dobrir de botigas de vestits plan reputadas. Sa maire, Agustina Farriols, sortissiá d'una familha rica de la borgesiá barcelonesa plan ancorada dins lo catolicisme.

Francesca, enfant unica del parelh, aguèt una educacion fòrça religiosa mas, a l'encòp, dobèrta sul mon de las arts e de las lengas. Aprenguèt aital lo dessenh, la pintura e la musica, e malgrat la severitat mairala anava frequentament a d'espectacles faches al Licèu e dins los teatres de la capitala catalana. Pro sovent, amb lo paire fasiá de viatges a l'estat francés, mai que mai dins l'airal d'origina d'aqueste, en Cerdanha.

La feminista conservadora

Sa vocacion de portar una cèrta educacion a las trabalhadoras comencèt en 1909, quand lo capelan de Santa Anna li prepausèt de se trachar de la bibliotèca parroquiala. Gràcias a la soma de 500 pessetas e als 100 libres que li foguèron fisats, capitèt de crear la primièra bibliotèca per las femnas obrièras. La creacion coneguèt un succès tal que lo local se vegèt ganhat per un public cada còp mai nombrós que faguèt que lèu l'espaci venguèt a mancar. Aprèp un an l'endrech mudèt cap a un espandi mai grand e a l'encòp Francesca Bonnemaison diversifiquèt las foncions del centre.

Son engatjament politic e social

Narcís Verdaguer, lo marit de Francesca Bonnemaison, en 1905

Lo 19 de julh de 1893 se maridèt amb l'avocat e politician vigatan Narcís Verdaguer i Callís, un cosin del prestigiós poèta Jacint Verdaguer. L'activitat politica de son òme li faguèt conéisser lo politician conservador e fondador de la Lliga Regionalista, Francesc Cambó. Venguèron rapidament amics totes dos e aguèron una correspondéncia escricha que durèt tota la vida.

Son marit moriguèt pro jove, a tot bèl just 50 ans, lo 5 d'abril de 1918 e demorèt veusa tot lo demai de sa vida, e sens enfants.

A partir del moment que se proclamèt la Republica s'impliquèt activament dins la vida politica del país. Aital foguèt una de las participairas mai notablas dins las campanhas que fasián pression per que las femnas poguèssen votar tre 1931 e puèi en prendre la direccion de la seccion feminina de la Lliga Regionalista l'an seguent. En 1934 se presentèt a las eleccions municipalas, çò que faguèt d'ela una de las primièras femnas candidatas a Barcelona, en Catalonha, e mai dins l'ensems de l'estat espanhòl.

Lo temps de l'exili

Coma Cambó, aguèt de fugir tre la debuta de la Guèrra Civila Espanhòla que sa participacion a la Lliga Regionalista, e subretot lo ròtle jogat per son marit dins lo jutjament e condemnacion de Francesc Ferrer i Guàrdia, ne fasián una victima potenciala de las milícias republicanas. S'exilièt en Soïssa e visquèt qualque temps a Montreux amb Esperança Traver, una cosina de son amic Cambó.

Lo retorn al país

Seguiguèt los conselhs de prudéncia de Cambó que la preguèt d'esperar un temps per tornar al país malgrat la victòria franquista. Gaireben al cap de dos ans, en 1941, retrobèt Catalonha e son ostal, pasmens las condicions de vida e l'ambient i èran pas bons pels catalanistas, e mai foguèssen de drecha. Assistiguèt impotenta a la degenerescéncia de sa creacion, son Institut de Cultura e Bibliotèca Populara de la Femna èra passats dins las mans de la Falange espanhòla e aviá perdut tota mena d'idèa progressista de l'estatus de la femna.

Qualques temps aprèp, son estat de santat mermèt dapasset e rosegada per l'artròsi se vesiá obligada a sèire sovent. Malgrat aquò participava a d'activitats catalanistas clandestinas, generalament a son ostal; e mai d'ancians escolans sieus capitèron de li far un omenatge dins un collègi religiós dins l'esquina de las autoritats. E mai sortiguèsse pas gaire servèt sos ligams amb lo mond del monastèri de Montserrat e son amistat amb l'abat Escarré. Aital participèt discretament a las fèstes d'intronizacion de la Verge de Montserrat, que se debanèron en 1947.

Eiretatge

Francesca Bonnemaison laissèt a sa mòrt, un fons important, servat a l'Archiu Nacional de Catalonha, jol nom de "fons Narcís Verdaguer Callís - Francesca Bonnemaison". A l'origina los documents èran servats dins lo domicili particular de la feminista fins qu'esclatèt la Guèrra Civila Espanhòla. Se vegèt preservat gràcias a las intervencions de mantun membre de la familha abans d'èsser finalament recuperat e estremat per Ramon Rucabado i Comerma, lo marit de Clara Verdaguer, una neboda del parelh. Lo fons es estat conservat puèi per las filhas de Ramon Rubalcado e Clara Verdaguer, las tres sòrres Roser, Montserrat e Mariàngela Rucabado i Verdaguer, que lo faguèron arribar puèi a l'Archiu.

Dins lo material de Narcís Verdaguer figura de documentacion personal e familiala, de tèxtes inediches, mai que mai de documentacion en vista de la traduccion en catalan de l'òbra màger de Dante Alighieri, La Divina Comèdia), la correspondéncia amb mantuna personalitat politica e cultural d'aquel moment, de documents de projeccion sociala e politica ligat al Centre Escolar Catalanista, la Liga de Catalonha, la Deputacion Provinciala de Barcelona, la Comuna de Barcelona, lo Foment del Trabalh Nacional e d'autras entitats, que compren de manifèstes, de discorses, de projèctes, de correspondéncia, etc.

Per çò qu'es del material de Francesca Bonnemaison, compren de documentacion academica e de documents personals, qualques tèxtes literaris coma de poèmas, una bibliotèca e emerotèca que reculhís un ensems considerable de monografias e de publicacions periodicas de tematica culturala generala, d'escriches a prepaus d'aquesta militanta pels dreches de la femna. Pasmens la porcion mai interessanta d'aqueste fons son los documents generats e recebuts per l'Institut de Cultura e Bibliotèca Populara de la Femna que compren los estatuts, las memòrias, los rendut-comptes de las amassadas del burèu e dels conselhs, los programas e publicacions divèrsas de l'entitat.

Referéncias