Fogal

Lo fogal o lar(èr) (del latin lar -laris) es lo luòc d'un ostal amb un pasiment de pèira o de bricas refractàrias ont se fa de fuòc per s'i caufar o per cosinar qubremontat d’un mantèl e d’una cheminèia per assegurar la sortida dels fums.

Fogal d'una bòrda al Bages amb una cadena ont se penja lo pairòl e los trespés per sosténer un recipient mai pichon

Es una estructura de l’arquitura de l’ostal per conténer fuòc per se caufar e istoricament, per codinar. Los fogals tradicionals son lo sistèma de caufatge mens eficaç qu’existís.

Fogal ont brutla la busca.

Istòria

fogal exterior

Originalament i aviá pas cheminèias e un trauc dins lo teulat ne fasiá l'ofici que lo evasissiá la demorança.

Lo fogal èra mentretant la cosina. A l'entorn del lar se dispausavan de bancs de fusta e a vegada èra lo luòc ont se dormissiá los meses mai freds de l'annada.

Al sègle XVIII Benjamin Franklin desvolopèt una cambra de conveccion que melhorèt fòrça l'eficacitat termica dels fogals e ne melhorèt tanben lo tiratge. A fins del mèsmz sègle Benjamin Thompson dessenhèt un fogal qu'eliminava mai plan lo fum.

Usatges

Istoricament lo fogal aguèt un usatge multifuncional: coma font de caufatge en l'ivèrn, per la coïre e cosinar los aliments, per secar (fumat) dins un objectiu de concervacion (saussissas, formatges, ...) e quitament per facilitar lo trabalh amb unes materials los caufant.

La vida d'una familha se centrava a l’entorn del fogal, subretot a l'ivèrn e encara mai dins los climats fregs. Se dispausavan de bancs (que de nuèch podavan servir de lièchs).

Èra fòrça abitual que sul fuòc penge un pairòl amb una cadena e un cremalh que siá de contunh cauda a la calor de las brasas.

Las brasas del fogal s'utilizavan tanben, a l’arribada de l'ivèrn, per caufar d'autras pèças de l'ostal amb d’aisina metallicas nomenats brasèrs, ont se las daissava cremar lentament jol la cendre. Se plaçavan tanben de brasas dins de gàbias nomenadas monge que s’utilizavan per caufar los lençòls abans de se colcar.

Foncionament

I a dos bias basics de far lo fuòc: fuòc viu , amb de troncs d’une cèrta grandor e fuòc latent , o brasas, amb las brasas gaireben enterradas jos la cendre. Dins lo primièr cas se consoma mai lèu lo combustible que dins lo segond.

Dins ambedós cases la calor se difusa per radiacin, de biais que caufa solament la banda de las personas davant del fogal o, dins una mendre mesura, las parets del luòc.

Perque se produsisca la combustion cal d’aire e mai que necessari que per la reaccion de combustion, deu i aver d’aire tanben per ajudar a evacuar los fums que produsís. L'aire cal dintrar dempuèi l'exterior, fred, alara de contunh se refresca lo mitan qu’es alugat lo fuòc, mas en fòrça mendre mesura quand s'agís de fuòc de brasas, perque demanda fòrça mens d'aire per la combustion e per evacuar los fums.

Per aquestas rasons lo rendiment energetic d'aquel sistèma de caufatge es fòrça bas. Son grand inconvenient es que son rendiment es fòrça bas, entre 10 e 15%, amb la mèsma quantitat de combustible en quin autre sistèma que siá, mai modèrne, s'obten un minim de 50% o mai, alara es conselhat son usatge sonque coma element decoratiu en escasenças determinadas.

Compausants

Mantèl

I a normalament una mèna d'embut grand (visible o pas), nomenada mantèl, que recuèlh los fums cap a l'exterior.

Cheminèia

Levat dins de culturas fòrça ancianas, lo fogal se complèta amb una sortida de fums (cheminèia) qu'es un conducte que pòrta los fums cap a l'exterior,

Lo mot cheminèia ven de chemin , camin (concernís lo camin dels fums) en francés.

Espleches

Al lar i diferents instruments per facilitar lo manejament del fuòc, sovent amassats dins un contenedor vertical, los instruments son:

• Capfoguièr o labièr: es caduna de las doas barras de metal, apiejadas al sol; del lar.
• Bufet, fòrça necessari per bufar l’aire que reviscola la combustion de las brasas.
• tisonièr o botafuòc: Per partir e distribuir las brasas e las brocas.
• Fèrres
• Pala

Classament dels fogals

• Fogal tradicional, es un fogal dobèrt, que produsís calor subretot de biais radiant e s'inspira dins sa concepcion e image dels modèls tradicionals.
• Fogal ventilada, es un fornet amb fogal, qu’apond a la produccion de calor de biais radiant una significativa produccion d'aire en caufant amb escambiadors de calor especials.
• Fogal encastrat, nomenat tanben recuperador de calor, es un fogal del tipe barrat amb pòrta de veire sens revestiment, plaçat dins lo lar en substituissent de fogals ja existent (tradicionals o ventilats), lo rendiment pòt aumentar de 3 a 4 còps.

Diagrama d'un fogal encastrat.
A. Intrada d'aire fresc.
B. L'aire fresc es calfat e liberat.
C. Lo fum es liberat.

Sistèma fogal-fornet

Ara se vendon de fogals amb tancats amb una pòrta de veire en barrant la boca de dintrada d’aire, qu'al mèsme temps permet de veire la combustion.

En realitat es lo principe de foncionament delfornet.

Es un sistèma mai eficaç que l'aire de combustion se contraròtle a l'intrada (çò que permet regular la poténcia aisidament), alara que los fums an pas autre solucion de sortir per la cheminèia, non pas per la boca.

Coma los fogals tradicional utilizan de combustible natural, coma lenha o pellet, per generar la calor necessària per caufar un pèça o quitament la demorança entièra. Aqueles fogals apòrtan non solament una valor ecologica al caufatge mai que demoran decoratius, en donant un estil rustic tradicional fins a modèrne o avantguardista, segon l'estil del modèl installat.

Broquetas de biomassa

Se pòdon utilizar las broquetas per fogals barrat o fornet de lenha, que permet de donar mai poder calorific e rendiment.

Las broquetes provenon son de fusta e 100% naturalas e ecologicas. Son un combustible que se realiza amb ressegum e ribans de l'indústria de la fusta que premsats amb calor e la lignina de la quita fusta, se convertisson en un produch amb un poder calorific fòrça mai naut que la lenha tradicionala.

Las broquetas permeton d’alucar lo fuòc mai aviat, largan pas de belugas ni d'odors, genèran mens cendre e evitan la talha indiscriminada d'arbres per obténer lenha. De mai, ajudan dirèctament a preservar lo mitan ambient perque es un combustible qu'utiliza las rèstas bosquièras e fa neteja l'entorn natural. En mai del grand benefici ecologic e del poder calorific, un autre avantatge de las broquetas es que son gra d'umiditat vària pas coma es lo cas amb la lenha, mas qu’es sempre la mèsma. Tanben, es un produch facil de sèrva e manipular, ocupa mens d’espaci que la lenha.

Las broquetas devon èsser de qualitat e se vendon a granel o en paquets de 10 kg. La dimension de cada pèça es de 25 cm, una mesura ideala per fornets de lenha e fogals barrat. Son de paquets comòdes e aisits de manipular. En definitiva, las broquetas son una energia de biomassa ecologica, neta e contaminant pas.

Avantatjas principals de las broquetas:

• Mai poder calorific

• Alucatge del fuòc rapid e facil

• Bassa umiditat

• Nauta densitat

• Ocupan mens d’espaci

• Net

• Omogenëtat

• Manipulacion aisida

• Sens odors ni belugas

• Sens aglutinants ni additius

• Percentatge de cendre mendre

• 100% ecologicas e naturalas

Vejatz tanben

• Cheminèia
• Fum