Serbia : Diferéncia entre lei versions
Contengut suprimit Contengut apondut
Cap resum de modificació |
|||
Linha 37 :
}}
'''Serbia''' (en [[sèrbe]]: ''Србија = Srbija'') es un Estat dels [[Balcans]] dins lo sud-èst d'[[Euròpa]]. Serbia confronta [[Croàcia]], [[Bòsnia e Ercegovina]], [[Ongria]], [[Romania]], [[Bulgaria]], la [
Sa capitala es [[Belgrad]].
Linha 117 :
Après lo còp d'estat de [[1903]], [[Pèire Ièr de Serbia|Pèire I{{èr}}]] foguèt elegit rèi per l'assemblada. Aquò entraïnèt un cambiament de la politica e de la [[diplomacia]] sèrba d'ara endavant dominadas per lei radicaus prorus de [[Nikola Pasic]] e per l'armada. A tèrme cort, aquò entraïnèt l'annexion de [[Bòsnia e Ercegovina]] (territòri otoman administrat per [[Viena (Àustria)|Viena]] dempuei [[1878]]) en [[1908]]. Fòrçada de reconóisser aquela situacion, Serbia reorientèt seis ambicions expansionistas vèrs lo [[sud]]. En octòbre de [[1912]], [[Belgrad]] faguèt ansin partida de la coalicion gropant Serbia, [[Montenegro]], [[Bulgaria]] e [[Grècia]] que declarèt la guèrra a l'[[Empèri Otoman]].
Aquò entraïnèt doas crisis dins lei Balcans en [[1912]] e en [[1913]]. D'efèct, rapidament vencut, l'[[Empèri Otoman]] deguèt acceptar la pèrda de la totalitat de sei províncias [[Euròpa|europèas]] levat de la region de [[Constantinòple]]. Pasmens, lei venceires mau capitèron de trobar un acòrd per se partejar sei conquistas. En junh de [[1913]], [[Bulgaria]] ataquèt seis ancianeis aliats mai foguèt a son torn rapidament batuda. Un reglament provisòri — un an pus tard, començava la [[Premiera Guèrra Mondiala]] — foguèt conclut en aost de [[1913]] au [[Tractat de Bucarèst]]. Serbia i obtenguèt [[Kosova]], [[
==== La Premiera Guèrra Mondiala ====
Linha 123 :
L'annexion de [[Bòsnia e Ercegovina]] en [[1908]] per [[Àustria-Ongria]] blocava lo projècte dei [[nacionalisme|nacionalistas]] d'unificacion deis Eslaus dau Sud. Conjugada ambé lo raprochament diplomatic de Serbia e de [[Russia]], venguèt rapidament la fònt d'un antagonisme dur entre [[Viena (Àustria)|Viena]] e [[Belgrad]]. L'[[atemptat de Sarajevo]] lo 28 de junh de [[1914]] (assassinat dau prince eiretier austrian per un nacionalista sèrbe) foguèt donc percebut per lo govèrn de [[Viena (Àustria)|Viena]], sostengut per [[Alemanha]], coma l'ocasion de mostrar sa fòrça. Pasmens, sostenguda per [[Russia]], Serbia refusèt l'[[ultimatum]] que li foguèt adreiçat. Aquò entraïnèt una declaracion de guèrra austriana lo 27 de julhet e, rapidament en causa dei tractats d'alianças liant lei diferentei poissanças europèas, una confrontacion generala en [[Euròpa]].
La [[Premiera Guèrra Mondiala]] foguèt un periòde de dificultats per Serbia. D'efèct, se son armada resistiguèt ais ofensivas austrianas e capitèt de se mantenir lòng de la [[frontiera]] septentrionala, la declaracion de guèrra [[Bulgaria|bulgara]] menacèt lo país d'enceuclament. Dins lo corrent d'un [[ivèrn]] fòrça rigorós, lo rèi, lo govèrn, lei soudats e de miliers de civius sèrbes se retirèron vèrs [[Montenegro]] ont una flòta aliada poguèt leis evacuar. Serbia e [[Montenegro]] foguèron alora totalament ocupats per leis Empèris Centraus. L'armada sèrba foguèt reorganizada per [[França]] e engatjada sus lo frònt [[Grècia|grèc]] a partir de julhet de [[1916]]. En setembre de [[1918]], leis Aliats rompèron lo frònt germanobulgar en [[Macedònia
=== Lo Reiaume de Iogoslavia ===
Linha 165 :
[[File:Ustaše sawing off the head of a Serb civilian.jpg|thumb|right|Soudats croats serrant la tèsta d'un presonier sèrbe durant la [[Segonda Guèrra Mondiala]].]]
La [[campanha de Iogoslavia (1941)|campanha de Iogoslavia]] foguèt rapida e aisada per l'Axe. D'efèct, l'armada iogoslava mau capitèt de [[mobilizacion|mobilizar]] sei fòrças e capitulèt tre lo 17 d'abriu. [[Pèire II de Iogoslavia|Pèire II]] quitèt lo país per formar un [[govèrn]] exilat en [[Londres]]. Lo territòri iogoslau foguèt partejat entre lei venceires. [[Alemanha]] annexèt lo [[nòrd]] d'[[Eslovènia]] e ocupèt militarament Serbia. [[Itàlia]] annexèt annexèt lo sud d'[[Eslovènia]] e lo [[litorau]] de [[Dalmàcia]]. Obtenguèt tanben un agrandiment d'[[Albania]] qu'èra plaçada sota son [[protectorat]]. [[Bulgaria]] ganhèt la màger part de [[Macedònia
Pasmens, l'aparéncia aisada de la victòria [[Alemanha|alemanda]] èra enganarèla. Rapidament, dos movements de resisténcia se formèron e menèron una guèrra acarnada còntra leis Ustachis e lei fòrças d'ocupacion. Lo premier foguèt fondat dins lo [[nòrd]] de [[Bòsnia]] per lo [[coronèu]] [[Draza Mihailovic]]. Dichs ''Tcheniks'', sei combatents èran generalament sèrbes, favorables a la [[monarquia]], anticomunistas e ostils ai Croats. Lo segond movement apareguèt après l'invasion alemanda de l'[[URSS]]. Organizat per lo Partit Comunista de [[Tito (Josip Broz)|Josip Broz Tito]], recrutava sensa se preocupar de l'origina etnica de sei partisans. Tre novembre de [[1941]], una guèrra civila acomencèt entre lei dos corrents de la resisténcia.
Linha 201 :
Après sa [[mòrt]], [[Tito]] foguèt remplaçat per una presidéncia collegiala. Pasmens, dins un contèxte de crisi economica (30% de demenicion dau revengut entre [[1978]] e [[1988]]), sa disparicion afebliguèt rapidament lo país e degun foguèt capable d'arbitrar lei conflictes entre [[republica]]s.
Ansin, lei doas republicas pus ricas ([[Eslovènia]] e [[Croàcia]]) acomencèron de criticar l'usatge deis ajudats federalas realizat per lei republicas pus pauras ([[Bòsnia e Ercegovina]], [[Montenegro]] e [[Macedònia
En parallèl, en Serbia, [[Slobodan Milosevic]], cap de la Liga dei Comunistas dempuei [[1986]], assegurèt son poder amb un programa [[Nacionalisme|nacionalista]] de lucha còntra la [[burocracia]] e ambé la question de [[Kosova]], region istorica de Serbia mai poblada d'Albanés dempuei lo sègle XVIII. En [[1989]], lei tensions aumentèt amb una manifestacion d'un milion de Sèrbe sus lo prat batalhier de la [[premiera batalha de Kosova]] e de grèvas duras de part de la populacion albanesas.
Linha 215 :
* en Serbia, lo partit de [[Slobodan Milosević]], l'èx-Liga, obtenguèt una majoritat clara (194 deputats sus 250) e son cap foguèt elegit president. Limitèt l'autonòmia de [[Kosova]], que s'èra proclamat republica, e de [[Voivodina]].
* en [[Montenegro]], la Liga ganhèt largament leis eleccions.
* en [[Macedònia
Au començament de [[1991]], [[Eslovènia]] e [[Croàcia]] volián ansin venir [[independéncia|independenta]]s. Son [[drech]] de secession èra autorizat per la [[constitucion]] mai aquela politica inquietava sei populacions sèrbas. Serbia e [[Montenegro]] volián assegurar lo mantenement de totei lei Sèrbes au sen d'un [[estat]] unic. Serbia aviá tanben lo contraròtle de l'armada federala qu'èra la darriera institucion nacionala encara intacta. [[Macedònia
=== Lei guèrras de Iogoslavia ===
| |||