L’'''ereditat''' (dudel [[latin]] ''{{Lang|la|hereditas}}'', « çò que s'erita ») es la transmission, al sen d'una [[Espècia (biologia)|espècia]] viventa o d'una linhada de [[Cellula (biologia)|cellulas]], de [[Caractèr (biologia)|caracteristica]] d'una [[Cicle de la vida (biologia)|generacion]] a la seguenta. Los mecanismes de l'ereditat sona al còr de la [[Evolucion (biologia)|teoria de l'evolucion]] que permeton l'acumulacion de las variacions al fil de las generacions que mena a l'[[Especiacion|aparicion de novèlas espècias]]. En general, s'associa l'ereditat als [[Gèn|gèns]] tals coma foguèron descobèrts per [[Gregor Mendel]] mas d'autres mecanismes dichs non mendelians e [[Epigenetica|epigenetics]] pòdon tanben intervenir dins la transmission dels caractèrs biologics.
S'agissent d'espècias animalas, [[èsser uman]] comprés, l'ereditat pòt concernir de trachs fisics mas tanben [[Comportament|comportementals]] pasmens s'aquestes darrièrs pòscan tanben èsser [[acquesit]] per [[aprendissatge]] o [[imitacion]]. La [[tansmisson dels caractèrs acquesits]] faguèt l'objècte de fòrça controversias dins l'istòria de la pensada evolucionista, subretot dins son aplicacion a l'òme e dins los ensags [[Eugenisme|eugenistas]].
Linha 7 :
=== Un exemple<span></span>: l'ereditat de la color dels uèlhs ===
Per explicar lo concèpte d'ereditat, se pòt prene coma exemple la [[color dels uèlhs]] dins l'espècia umana; s'agís d'un trach biologic ereditari. La color dels uèlh d'un individú depend en efièch d'un ensemble de [[Gèn|gèns]] que contraròtlan la produccion de [[Proteïna|proteïnas]] dins l'[[iris]] que li donan sa color. Existís de variantas o allèles d'aquestes gèns, caduna doant una color particulara dels uèlhs, per simplificar disam d'allèles « uèlhs bruns », d'allèles « uèlhs blaus »,{{ etc.}} L'ensemble de las diferentas variantas que possedís un individú per cadun dels gèns de son [[genòma]] es çò que se nomena son [[genotipe]]. Lo genotipe de cada individú es lo resultat de la combinason aleatòria al moment de la [[fecondacion]] d'una partida del genotipe de cadun de sos parents. Atal, se ambedós parents possedisson d'allèles « uèlh bruns », los enfants aurán dins lor genotipe unicament d'allèles « uèlhs bruns ». Mas se un dels parents possedís d'« uèlhs blaus » e l'autre d'allèles « uèlhs bruns », los enfants eritaràn cadun una partida dels allèles « uèlhs blaus » de l'un e d'una partida dels allèles « uèlhs bruns » de l'autre, dins de combinasons a cada còp diferentas donant de colors d'iris diferents poer cadun d'entre eles. Dins lo cas de la color dels uèlhs, es donc la transmission genetica que govèrna l'ereditat d'aqueste trach biologic.
=== Lo fenotipe combina ereditat e factors environamentals ===
