|
[[Fichièr:Hammer.jpg|drecha|vinheta|200x200px|Un [[Martèl (espleit)|martèl]] del fustièr, amb una partida "pè de craba" que foncion es d'arrancar de clavèls.]]
L'esplech pòt se comprene coma un perlongament de la man, del còrs, un intermediari de l'action, veire coma una [[Protèsi (medecina)|protèsi]] dins lo sens ont remplaça (o quitament crea) un membre o un organ (e mai, ''το ὄργανον'' significa en grèc esplèch). Per [[Michel Serres]], l'Òme es un animal despecializat e l'esplech que perlonga sa man l'especializa en particular.
Per extension, lo tèrme d'esplech o aisina pòt s'aplicar a d'objècte virtuals<span></span>:
Los esplech pòdon èsser utilizat coma d'[[Arma (guèrra)|armas]] son de segur d'entre los primièrs que l'Òme aja fabricats. En mai de lor importança intrinsèca per la subrevida e la proteccion de l'[[Espècia (biologia)|espècia]], aquestes espech an la particularitat de poder èsser utilizats caminato corrent, fàcia a un enemic o al percaç d'une presa, donc depè, alara que los autres esplech primitius podan èsser utilizadas qonque en posicion setada o al mens estatica. Atal, l'estacion depè, l'especializacion dels membres, e lo desvelopament de la [[man]] de l'Òme, son benlèu ligats a l'aptitud a la violéncia de sos aujòls (aquò es una [[ipotèsi]] discutada, veire per exemple la teoria de l'origina costièra de l'Òme, que constituís una autra ipotèsi).
Dempuèi que vivon, en grop, puèi en [[societat]], los umans se parte paretjèronpartetjèron los pretzefachs e donc s'epecializèron sovent en foncion de leurs aptituds, naturalas o aqueridas, o dels besonhs del moment. Aquesta organizacion permtèt a l'umanitat de conservar, de transmetre, e donc de far evoluar las [[Tecnica|tecnicas]] de fabricacion dels espelechs. Lo desvolopament de l'esplech es una marsa de la [[sedentarizacion]] dles pòble<span></span>: le [[nomadisme]] impausa en efièch una restriccion en volum, en pès e en quantitat d'objecte de transportar. Es donc plan possible d'imatginar que lo-passatge de [[Caçaire-culheire|caçaire-culeire]] a aqueste de l'[[Agricultura|agricultor]] o [[Elevatge|elevaire]] se relizèron dons lo mèsme periòde. Se pòt efectivament pensar que l'agricultura demandèt d'esplechs aisidament voluminoses, al mèsme temps que la sedentaritat, fasent lor conservacion e reütilizacion possibla, fasiá « rendabla » lor fabricacion e lor desvolopament. <span></span>
=== Energia non animala ===
Alara que los primièrs esplechs creats demandavan une manipulacion umana, intervenguèt enseguida l'energia animala, puèi d'espelchs foncionant amd una energia non animala<span></span>: pla segur la molina o lo molin d'aura. Per [[Jacques Grinevald]], la [[Sadi Carnot (fisician)|revolucion carnociana]] que mena lo capvirament dins una ''societat termoindustriala'' amb l’utilizacion massissa de l’energia fossila ([[Carbon|casrbon]] puèi [[petròli]])<ref>J.Grinevald, « La révolution carnotienne : thermodynamique, économie et idéologie », Revue européenne des sciences sociales, {{numéro|36}}, 1976 ''in'' Alain Gras – Fragilité de la puissance.</ref> constituí una estapa decisiva. Ara la « poténcia del fuòc » permet l'aveniment d'una [[maquina]] novèla, bastida a l'entorn d'un [[motor]] e que constituís une ''bifurcacion dins l'istòria de l'esplech'', permetent de s'afranquir de la fòrça motritz de l'Òme, de l'animal, dels elements naturals, e de lors limitas e caractèr aleatòri.<span></span>
Per [[Jacques Grinevald]], la [[Sadi Carnot (fisician)|revolucion carnociana]] que mena lo capvirament dins una ''societat termoindustriala'' amb l’utilizacion massissa de l’energia fossila ([[Carbon|casrbon]] puèi [[petròli]])<ref>J.Grinevald, « La révolution carnotienne : thermodynamique, économie et idéologie », Revue européenne des sciences sociales, {{numéro|36}}, 1976 ''in'' Alain Gras – Fragilité de la puissance.</ref> constituí una estapa decisiva. Ara la « poténcia del fuòc » permet l'aveniment d'una [[maquina]] novèla, bastida a l'entorn d'un [[motor]] e que constituís une ''bifurcacion dins l'istòria de l'esplech'', permetent de s'afranquir de la fòrça motritz de l'Òme, de l'animal, dels elements naturals, e de lors limitas e caractèr aleatòri.
=== Èime ===
[[Fichièr:Lezyne_Carbon_10_collage.jpg|vinheta|Un sistèma multiesplechs.]]
L'esplech es un mejan que permet a son utilizaire un aprochament amb son [[desir]]. L'Òme atal passèt dels esplechs perlongaments de sos movements (la [[maçuga]], l'[[arc]], le laser, etc.), a d'esplech automatizats podent foncionar sens sa presencia (los [[Robòt|robòts]], las [[Maquina-esplach|maquinas-esplechs]], l'[[electronica]]) perlongant atal sa [[Volontat (folosafia)|volontat]].
Dins la mesura lo plaser provòca un apasiment en nodaltre, l'acompliment d'aqueste es supausat èsser facilitat per l'esplech. Aquesta idèa se basa pasmens sus la crecença que la realizacion de totes sos desirs es de voler: atal l'<nowiki/>''Esplech Suprèma'' seriá aqueste que a l'extrêmaextrèma « feriá çò que se voldriá sonque en i pensant », alara que l'istòria montrèt quequ'es l'usatge que determina lo benfach d'un esplech, mai que lo quita esplech: armament, medicacion, etc. Aquesta volontat d'acompliment dels desirs per l'esplech demora pasmens un principi que faguèt la fòrça de l'''Homo sapiens'', e de segur de sos aujòls.
== Pels animals ==
|
