Coleoptèr : Diferéncia entre lei versions

L'òrdre dels coleoptèrs es lo mai nombrós de la classa dels insèctes. Segon las estimacions, serián mai de 1 milion d'espècias descricha e non descricha pel mond. Aquel grop constituís près de 25 % de la diversitat animala<ref name=":1">Powell, Jerry A. (2009). </ref><sup class="reference cite_virgule">,</sup><ref>Rosenzweig, Michael L. (1995).  </ref><sup class="reference cite_virgule">,</sup><ref>Hunt, T. et al. (2007). </ref>. Près de 40 % de las espècias d'insèctes descrichas fan partit d'aquel òrdre. Las familhas dels coleoptèrs mai abondantas son aquelas de las staphylinidae (estafilinids) e de las curculionidae (cussons).

Los coleoptèrs son plan diversificats e son presents dins totes los principals abitats levat de regions polaras e marinas. Son tanben adaptats a diferents ròtles ecologics. N'i a de detritivòrs non especialistas, descompausant los rèstes vegetals. N'i a de coleoptèrs que se noirisson de carònhacarrònha o d'excrements. N'i a que se noirisson de micòtas e d'autres son exclusius a un tipe de planta. N'i a d'insèctes fitofags generalistas que manjan de pollenspollèns, de flors e de fruchs. I a tanben de predators e de parasits que s'atacan a d'autres invertebrats. Fòrça d'espècias son utilizadas coma agents de contraròtle en agricultura, coma las [[Coccinellidae|galinetas]], los carabs e los [[Estafilinid|estafilinids]].

Fan tanben partida de la cadena alimentària essent la presa de mai d'un invertebrasinvertebrats e vertebrats, coma los poissonspeisses, los reptils, los aucèls e los mamifèrs. D'entre aquel òrdre, unes son considerats coma de gastaires en agricultura o dins l'industria alimentària, coma lo [[dorifòr]] de la trufa (''Leptinotarsa decemlineata'') e d'autre cussons coma (''[[Callosobruchus maculatus]]'') e aquel de la farina (''[[Tribolium castaneum]]'').

L'òrdeòrdre dels coleoptèrs es mai abondant amb près de <span>350  000</span> a <span>400  000</span> espècias descrichas divizadasdivisadas en quatre sosòrdres ([[Adephaga]], [[Archostemata]], [[Myxophaga]] e [[Polyphaga]]). Aquò equival a 40 % de totas las espècias d'insèctes descrichas e gaireben 30 % desde las espècias animalas. Pasmens se la classificacion es encara subjècte a de cambiaments, i a fins a 500 familhas e sosamilhas<ref name=":1">Powell, Jerry A. (2009). </ref><sup class="reference cite_virgule">,</sup><ref name=":0">Gilliott, Cedric (August 1995).  </ref><sup class="reference cite_virgule">,</sup><ref>Bouchard, P.; Bousquet, Y.; Davies, A.; Alonso-Zarazaga, M.; Lawrence, J.; Lyal, C.; Newton, A.; Reid, C.; Schmitt, M.; Slipiński, A.; Smith, A. (2011).  </ref>.

La tèsta es pro esclerificada e variavària en talha. Las pèças bucalas son de tipe trissairas e se trapan a l'avant de la tèsta. Los uèisuèlhs son compausats e plan variable d'una familha a l'autra. Coma pels Gyrinidae, que son espandits de biais a permetre una vista al dessús e en dejós de l'aiga. Se trapa tanben d'ocellesocèlas, d'ulhets simples mai sovent situats mai luènh, al suc de la tèsta.

Las antenas son los organs màger per l'odorat. Pòdon tanben servir d'organs tactils per analizaranalisar lo mitan, de mejan de comunicacion per l'acoblementacoblament o encara de mejan de defensa. Las antenas son plan variablas dins las familhas de coleoptèrs. Mai, al sen d'una quita espècia, se trapa tanben de leugièras diferéncias entre los sèxes.

Los coleoptèrs an de pèças bucalas similàriassimilaras a l'òrdre dels ortoptèrs. D'entre aquelas pèças, i de mandibulas, qu'apareisson coma de grandas pinças sul devantdavant de la tèsta. Se desplaçan orizontalament e servisson a prene, espotir o copar la noiritura o los enemics. Unas espècias, las mandibulas dels mascles son plan desvelopats e plan alargadas al vejaire aquelas de las femes<ref name=":0">Gilliott, Cedric (August 1995).  </ref>.

I a tanben de maxillars e de palps labials, d'apendicesapendicis en forma de dets que se trapan a l'entorn de la boca de gaireben totes los coleoptèrs. Servisson a se desplaçar la noiritura a l'interior d'aquela.

Lo torax es segmentat en doas partida<span></span>: lo protorax e lo pteratorax. Lo pteratorax comprendcompren le mesotorax e lo metatorax fusionats. Es tanben la partida del còrs ont los tres parelhs de patas son ligats. L'abdomèn es posterior al torax<ref name=":1">Powell, Jerry A. (2009). </ref>.

Las patas son composadas de mai d'un segments<span></span>: coxa, troquantèr, femur, tibià e tars. Aquel darrièr es segmentat mai sovent en dos o cinc articles. Al tèrme, i a arpas, mai sovent un parelh. Las patas servisson subretot per la locomocion e pòdon èsser de formas diferentas. Per las familhas de coleoptèrs aquaticsaqüatics, coma los Dytiscidae, Haliplidae o Hydrophilidae, lo darrièr parelh de patas pòrta una reng de longs pels e es adaptada per la nada. De coleoptèrs, coma los [[Escarabat|escarabats]] e unes [[Carab|carabs]], an de patas alarguidas e espinosas del tipe escavaires per los ajudar a çò far. D'autres possedisson de femurs mai largs e pòdon realizar desde bombssauts pro luènhs, coma per las [[Alitisa|alitisas]] e unas espècias de [[Cusson|cussons]].

Las alas anterioras, nomenadas elitres, son connectadas al pteratorax. Son espessas e opacas. Los elitres son pas utilizadas pendent lo vòl. Al repaus, cobrisson e aparan las alas posterioras, que son membranosas e mai fragilas. Per unes coleoptèrs, la capacitat de volar se perdèt. Dins aquela categoria i a, per exemple de [[Carab|carabs]], de cussons e d'espècias [[Desèrt|deserticas]] e cavernicòls. Dins unas raras familhas, los coleoptèrs son pas capables de volar e tampauctanpauc an d'elitres. Per exemple de femes de la familha de las Phengodidae e de las Lampyridae possedisson ni alas e ni elitres.

L'abdomèn es la partida rèire lo metatorax e se compausa d'una seriá d'anèls. Aqueles segments possedisson una seriá de pichon traucs, nomenats estigmats, que permeton a l'insècte de respirar. Los dos tipes màger son las tergitas (sus la fàcia dorsala) e las escleritas (sus la fàcia). Aquelas doas placas son articuladas lateralament (plora) per un replec membranar extensible (conjonctivaconjontiva), lo replec tegumentari ploral. Per gaireben totes los coleoptèrs, los tergits son membranoses e son amagadas jos los elitres al repaus. Las escleritas son mai sovent mai largas e son plan visiblas jos l'abdomèn. Lor nivèl de esclerificacion pòt èsser plan variable. L'abdomèn a pas d'apendicesapendicis, mas unes insèctes (per exemple<span></span>: Mordellidae) an de lòbes esternals articulats<ref>vie, Michael A. (2002). </ref>.

Gaireben totes los coleoptèrs realizan una metamorfòsi complèta (olometabòla). Mai sovent, lo desvelopament se realiza en quatre estapas: l'uòu, la larva, la nimfaninfa e l'imagò o adult. La nimfa es a vegadas nomenada crisalida. Per unas espècias, la nimfaninfa pòt èsser amagada a l'interior d'un cròs o d'un cocon. De tipes de coleoptèrs realizan una metamorfòsi del tipe ipermetabòla. Aqueles insèctes an un estapa ransformaciontransformacion de mai, entre la larva tipica e la nimfaninfa. Per exemple, per las Meloidae, i a l'uòu, la primièra estapa larvaralarvària que compren una prima larva e adaptada a la locomocion, una segonda estapa larvaralarvària amb una larva massissa e sedentària, una nimfa e fin final un adult.

Los comportamentscompòrtaments de reproduccion pels coleoptèrs pòdon èsser plan diversificadas. Pendent lo periòde de reproduccion dels insèctes, la comunicacion se realiza subretot per la secrecconsecrecion de [[Feromòna|feromònas]]. Lo mascle pòt donc localizar una feme receptiva d'aquela mena. Las feromònas son especificas per cada espècia e son constituidas de diferentas moleculas quimicas. Per exemple, las feromònas d'unes escarabats de la sosfamilha de las Rutelinae son composadascompausadas majoritariamentmajoritàriament d'una sintèsi d'acid gras. D'autres, coma dins la sodfamilhasosfamilha de las Melolonthinae, son puslèu compausats d'[[Aminoacid|acids aminats]] e d'acids terpenics.

Una autra tecnica de comunicacion es l'utilizacion de la bioluminescéncia. Pels coleoptèrs, aquela forma de crida se limita a la familha de las Lampyridae e de las Phengodidae. Los individús d'aquelas familhas produson de lutz qu'es fabricada per d'organs a l'interior de lor abdomèn. Los mascles e femes comunican d'aquel biais pendent la periòde de reproduccion. Los signalssenhals son diferents d'una espècia a l'autra (la durada, la composicion, la coregrafia aeriana e dins l'intensitat)<ref name=":1">Powell, Jerry A. (2009). </ref>.

La competicion es fèra e fòrça mascle mòstran de comportamentscompòrtaments territorials e agressius. Son prèsts a se batre per conservar un pichon territòri o aver l'escasença de se reproduire amb una feme. Per unas espècias, los mascles possedisson de banas e de protuberàncias sus lor tèsta o lor torax. Aqueles ornaments servisson a combatre d'autres mascles de la meteissa espècia.

L'acoblament es mai sovent rapid mas per unas espècias pòt durar d'oras. Pendent lo ligam, les [[Espermatozoïde|espermatozoïdes]] son transferits a l'interior de la feme per fecondar los uòus<ref name=":0">Gilliott, Cedric (August 1995).  </ref>.

Pendent sa vida, una feme pòt produire entre una desena d'uòus e de milièrs. Los uòus son ponduts segon lo substrat ont las larvas se desveloparándesveloparàn. Per exemple, dins la farina, los adults de [[Tenebrion|tenebrions]] pondon lors uòus de biais aleatòri. Per de Chrysomelidae e las [[Coccinellidae]], los uòus son ponduts en massa sul fulham o pausat sul brot. D'autres pondon a l'interior de las raïças a l'ajuda d'un ovipositor especializa (ex<span></span>: cusson de la caròta).

Los sonhs parentals donats als uòus varianvàrian segon las espècias, anant de la simpla pausa d'uòu jos una fuèlha fins a la construccion d'estructuras sosterrenassosterranhas especializadas<ref name=":1">Powell, Jerry A. (2009). </ref>. De coleoptèrs mòrdon de partidas d'una fuèlha per la far rotlar sus ela meteissa e enseguida pondon lors uòus dedins. Aquela estructura apararà lors uòus dels mals temsp e d'eventuals predators.

Per la crisomèla ''Mimosestes amicus'', i a una estrategia de ponda d'uòus non fecondats, apilats sus d'uòu fecondats, de biais a los aparar de parasitoídsparasitoïds<ref>Deas & Hunter. 2011. </ref>.

Es mai sovent a l'estadi de larva que l'insècte s'alimenta mai. Un còp sortit de l'uòu, tendon a èsser fòrça voraç. Pels fitofags, d'espècais se noirisson de las partidas extèrnes dels vefetalsvegetals, coma del fulham, de la tija, de las flors o encara dels fruchs. D'autres se trapan a l'interior e se noirisson del cambium, coma per las Buprestidae e las Cerambycidae. Las larvas d'unas familhas, coma Carabidae, [[Coccinellidae]], Dytiscidae e Staphylinidae son predatriçaspredatrises. Lo periòde larvar es fòrça variable segon las espècias e de condicions environamentalas presentas<ref name=":0">Gilliott, Cedric (August 1995).  </ref>.

Las larvas de coleoptèrs se pòdon identificar per lor tèsta esclerificada, la preséncia de pèças bucalas de tipe trissaire e l'abséncia de pseudopòdpseudopòdi. Lor torax es dificilament destriable de lor abdomèn. Coma pels coleoptèrs adults, las larvas son plan variadas en aparéncia. Per de familhas, las larvas son fòrça aplatidas e son plan mobilas coma las Carabidae e Staphylinidae. Per d'autres, coma las Elateridae e Tenebrionidae, las larvas sont completament esclerificadas e an una forma alongada. Per las Scarabeidae, las larvas son mai sedentàrias, popudas e en forma de « C ».

Per completar lor desvelopament, las larvas de coleoptèrs passan per de mudas. Per fòrça espècias, la larva ganha en pes e en talha pendent sa creissénçacreissença. Es una metamorfòsi de tipe [[olometabòla]]. Dins los coleoptèrs, i a tanben de familhas que practican un autre tipe de metamorfòsi: l'ipermetabòla. Dins aquel tipe de desvelopament, la larva de tipe triongulin es plan mobila per enseguida venir una larva mai sedentària. Practican l'ipermetamorfòsi las Meloidae e d'Staphylinidae, coma lo genre ''Aleochara''.

[[Fichièr:Cantharis_pupa.jpg|vinheta| NimfaNinfa de ''Cantharis rufa'']]

Coma totes los [[Pterygota|pterigòts]], a la fin de l'estadi larvar, la larva se transfòrma en nimfaninfa. A partir d'aquela novèla forma, n'emergísemmergís un adult entierament format. La nimfaninfa sembla a l'adult, es mai sovent de color palla, amb las patas e las antenas agrumeladas sus son còrs. Restrencha en movement, sovent immobil e a pas de mandibula. Es donc un estadi fòrça sensible per la predacion.

=== Locomocion aquaticaaqüatica ===

Los coleoptèrs aquaticsaqüatics utilizan de tecnicas per prene l'aire jos la superfícia de l'aiga. Pendent la cabussada, las Dytiscidae prenon una bofiga d'aire entre los elitres e l'abdomèn. Las Hydrophilidae garda un jaç prim d'airaire amb de pichons pels a la superfícia de lor còrs. Las Haliplidae utilizan lors elitres e lor coxa per prene d'air<ref>Arnett, R. H., Jr. and Thomas, M. C. (2001). </ref>. Las Gyrinidae pòrtan simplament una bofiga d'aire amb elas quand cabussan.

Los coleoptèrs desvolopèron una varietat de mejans per commnicarcomunicar. Lo langatgelengatge quimic, per l'utilizacion de [[Feromòna|feromònas]] es una d'aquelas tecnicas. Aqueles signals pòdon s'utilizar per atirar un partenari sexual, formar una agregacion, per prevenir d'un dangièr o quitament per se defendre.

Las feromònas d'agregacion son utilizadas per atirar d'individús de la meteissa espècia sus una planta òstessaostessa. Pel dendroctòn del pin (''Dendroctonus ponderosae), ''lo primierprimièr arribat sus l'arbre òste daissa una traça quimica d'invita pels sièus. Aquela invitacion mena d'individús mascles tant que d'individús femes. Se la populacion de dendroctòn es tròp importanta, los individús secretansecrètan una feromòna d'antiagregacion. Aquò a per efièch d'eliminar la competicion e los efièchs nefasts d'una populacion tròp importanta<ref name=":2"><span class="ouvrage" id="2009"><span class="indicateur-langue">(<abbr class="abbr" title="Langue : anglais">en</abbr>)</span> [http://www.pc.gc.ca/eng/docs/v-g/dpp-mpb/sec2/dpp-mpb2b.aspx « <cite style="font-style: normal">Mountain pine Beetle Initiative</cite> »], sur ''www.pc.gc.ca'',&#x200E; <time class="nowrap" datetime="2009-04-05">5 avril 2009</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <span class="nowrap">9 janvier 2015</span>)</small></span><span class="ouvrage" id="2009"></span></ref>.

Las feromònas pòdon èsser perturbadas per las diferentas conditconscondicions meteorologicas, coma lo vent o la temperatura.

Los representants de mai d'una famihasfamilhas produson de sons pel contacte amb una partida de lor còrs e lo substrat. D'Anobiidae vivon dins las causas de fusta crean un tica taca sinistre per comunicar lor emplaçament a un partenari sexual.

D'insèctes produson de sons retonants coma mejans de defensa. Per exemple, los carabs de la sosfamilha de las Brachininae produson una excrecion d'una substància toxica per lor abdomèn que se sentisson en dangièr. Per las espècias pichonas, le son est gaireben pas audible. Per contrecontra, per las espècias tropicalas, lo bruch de la descarga pòt semblar à la detonacion d'un fusiilh e alara, espaventar d'eventuals predators<ref><span class="ouvrage"><span class="indicateur-langue">(<abbr class="abbr" title="Langue : anglais">en</abbr>)</span> [http://www.zin.ru/animalia/coleoptera/eng/biol412.htm « <cite style="font-style: normal">Beetles (Coleoptera) and Coleopterologist - Sounds</cite> »], sur ''www.zin.ru'' <small style="line-height:1em;">(consulté le <span class="nowrap">12 janvier 2015</span>)</small></span><span class="ouvrage"></span></ref>.

Pels insèctes, los sonhssuènhs parentals son pro rares. An per tòca de favorizar la subrevida de las larvas las aparant contra los predators e las condicions a l'entorn desfavorablas. Un bon exemple de sonhssuènhs parentals es per l'estafilinis ''Bledius spectabilis ''qu''e''viu dins las salinas. Los uòus e las larvas d'aqyelaaquela espècia son menaçadas per la marèa ananta. Per melhorar las escasénçasescasenças de subrevida dels pichons, la femelfemèla los vigilansusvelha meninosamentmenimosament. Quand aqueles son en dangièr d'asfixia, l'estafilinid reagís e las ajuda cavant. Mao, crean de pichons cròses pels uòus e larvas, las aparan de las vèpas parasitoïdas e dels predators<ref>Wyatt, T. D. and Foster, W. A. (1989). </ref>.

D'espècias de bosièrs (Scarabaeoidea) mòstran tanben una forma de sonhssuènhs parentals. Los bosièrs reculhisson d'excrements d'animals e creancrèan de bolas fins a 50 còs superior a lor quita pes. D'abituda, es lo mascle que possa la massa d'excrements e la feme lo seguís. Quand trapa un luòc amb un substrat ideal, s'i arrestanarrèstan e enterranentèrran la bola d'excrements. Après l'acoblament, van preparar la bosa e la feme pond sos uòus a l'interior. Aquela bola ven un vertadièr gardamanjar per las larvas. Per una espècias, los adults daissan sols los pichons, per d'autres, demorandemòran près d'eles per los aparar<ref>Hanski, Ilkka; Yves, Cambefort (1991).  </ref>.

Tanben existís de sonhssuènhs parentals per d'espècias de Silphidae.

Los coleoptèrs son capables d'expleitarespleitar una granda diversitat de fonts alimentàrias. Unes son omnivors, manjant de plantas e d'animals. D'autres son fòrça especializats dins lor regim alimentar. Fòrça espècias de Chrysomelidae, Cerambycidae, Curculionidae son especificas e se noirisson pas que d'una sola espècia de planta. De coleoptèrs, coma las Carabidae e las Staphylinidae, son subretot carnivòrs. Caçan e consoman fòrça pichonas presas, coma d'autres [[Arthropoda|artropòds]], de vèrms de tèrra e de caragòls. Gaireben totes aqueles predators son generalistas mas unas espècias an de preferéncias per de presas mai especificas.

Los coleoptèrs an una varietat d'estrategias per evitar d'èsser atacadas per de predators o des parasitoídsparasitoïds. D'entre aquelas estrategias, i a lo camoflatge, lo mimetisme, la toxicitat e la defensa activa.

D'espècaisespècias ressemblan a se n'enganar a una vèspa. Aquela tecnica de defensa se nomena mimetisme batesian. Mesclan lor mimetisme als comportamentscompòrtaments de l'insècte imitat. D'aquela imitacion, pren la proteccion contre los predators. De longicòrns (Cerambycidae) practican aquel tipe de mimetisme. Fòrça espècias de coleoptèrs, coma las [[Coccinellidae|galinatas]], las cantaridas e las licidas, secrètan de substàncias desagradablas o toxicas per s'aparar. Aquelas meteissas espècias presentonpresentan sovent d'aposematisme, una estrategia adaptativa que torna per una coloracion viva o de contrast un messatge d'avertiment<ref name=":3">Evans, Arthur V.; Charles Bellamy (2000). </ref>.

La defensa quimica es una autra tecnica de defensa practicada per de coleoptèrs. Aquela estrategia es pas sonque contrecontra los predators. Sembla que tanben poirián protegir contra las infeccions e los parasits. D'espècias libèran de substàncias quimicas jos la forma d'un nívol de vapor amb une precision surprenantasusprenenta. La pulverisacionpolverizacion es a vegadas tan fòrta que dona un bruch de detonacion. Las [[Toxina|toxinas]] son sovent eissidas de la consomacion de plantas toxicas. Lo metabolisme de l'insècte isola aquelas toxinas e los intègra a son sistèma. Pels carabs africans del genre ''Anthia'' e ''Thermophilum, ''la substància quimica largada es de l'acid formic, la meteissa fabricada per de formigas. Los carabs bombardièrs an la capacitat de largar un liquid corrosiu en bolh sus lors assalidors. Aquela substància es compausada d'idroquinòna e de peroxíd d'idrogèn<ref name=":3">Evans, Arthur V.; Charles Bellamy (2000). </ref>.

De coleoptèrs possedisson d'atributs fisics coma d'espinas o de protuberàncias que los ajudan a se defendre e los fan pauc atrasents per d'eventuals predators. En cas de dangièr, pòdon mordremòrdre o alara reserrarressarrar lors patas espinosas sus l'enemic<ref name=":3">Evans, Arthur V.; Charles Bellamy (2000). </ref>.

D'espècias de coleoptèrs son d'ectoparasits de mamifèrs. ''Platypsyllus castoris'', una espècia d'estafilinid, viu pas vertadièrament coma parasit mis que, als estadis larvaris e adults se noirís de pels d’excrecions del [[vibre]]. Aquela espècia a pas d'ala e d'uèis coma fòrça d'autres ectoparasits<ref>Stewart B. Peck (2006).  </ref>.Se pòt pas lo qualificar de parasit que noisís pas a son òste dins son integritat, puslèu es comensal.

Lo pichon coleoptèr dels bornats (''Aethina tumida)'' es tanben un tipe de parasit. Las larvas d'aquel insècte se noirisson del mèl e damatjan o destruison las brescas se n'alimentant. Defecan tanben dins lo mèl e aquò provòca un rebolum amb una odor caracteristica d'iranja en descomposicion. A l'ecasençaescasença de grandas infestacions, las abelhas pòdon decidir de quitar lo bornat. ''A. tumida'' es considerat coma un insècte noisiblenosible per l'industria de l'apicultura<ref>Neumann, P. and Elzen, P. J. (2004). </ref>.

Los coleoptèrs pòdon èsser tanben d'òstes per de vèspas parasitoïdas. Per exemple, la galineta maculada (''Coleomegilla maculata'') es l'òstessaostessa d'una vèspa braconida nomenada ''Dinocampus coccinellae.'' Pendent l'oviposicion, la feme parasitoïda s'apròcha de son òste e li penètra l'exosquelèt a l'ajuda de son  ovipositor  modificat. Pausa son uòu a l'interior de la galineta. La larva s'alimentarà dels còrsescòsses grases d'aquela. PendetPendent la pupason, que se realiza a l'exterior de la galineta,  la larva manipula son òste per qu'aquel apara son cocon<ref>Fanny  Maure, Jacques  Brodeur, Nicolas  Ponlet, Josée  Doyon, Annabelle  Firlej, Éric  Elguero  et Frédéric  Thomas, «   »,  ''Biology Letters'', 22  juin  2011  (PMID 21697162,  DOI  10.1098/rsbl.2011.0415)</ref>.

Los coleoptèrs pòdon èsser de pollinizators fòrça importants dins de regions coma la zonaszònas mièg aridas d'[[Africa Australa|Africa australa]], dins lo sud de [[Califòrnia]]<ref>Jones, G. D. and Jones, S. D. (2001). </ref> e dins las pradas montanhosas de KwaZulu-natal d'[[Sud-Africa|Africa del Sud]]<ref>Ollerton, J.; Johnson, S. D.; Cranmer, L. and Kellie, S. (2003). </ref>.

De tipes de flors semblan atirar mai los coleoptèrs. Las flors atirantas son mai sovent de granda talha, verdenca o blancasa e plan perfumada. L'odor largada pòt èsser especiada, fruchat o pareissièr a la descomposicion de la matèria organica. Gaireben totas las flors pollinizadas per aqueles insèctes an una forma aplatida o possedisson una partida en forma de plataforma. Aquela estructura permet una melhora accessibilitat als pollenspollèns<ref>Gullan, P.J.; Cranston, P.S. (March 22, 2010).  </ref>. Los ovaris de las plantas son mai sovent plan aparats contrecontra las pèças bucalas del tipe trissaire dels coléoptèrscoleoptèrs.

[[Fichièr:Ambrosia_beetle_life_cycle.svg|vinheta| Relacion de mutualisme<span></span>: 1 - L'escolit adult cava de galariás dins la fusta per pondre los sieus uòus e libèra d'esporsespòras de fungis. 2 - La larva se noirís del fungi, que ne digerissent la fusta, conten d'elements nutritius. 3 - La larva ven una nyimfaninfa puièipuèi emergíemergís coma adult]]

Lo mutualisme es uneuna collaboracion entre d'ndividúsindividús d'espècias diferentas. Aquela relacion es pas comuna entre los diferents òrdres d'insèctes. Pasmens, existís d'exemples d'aquel tipe de relacion implicant de coleoptèrs, coma per la sosfamilha de las Scolytinae. L'escolit cava de tunèls dins los arbres mòrts e cultiva d'òrts fongics, que digerissent la fusta, ven lor sola font de noiridura. Quand l'adult aterrís sus un arbre que li cal, cava un tunèl ont libèra d'esporsespòras de son simbiòtsimbiòsi fongic. Lo fungi penètra lo xylèmaxilèma de l'arbre, lo digerís e se concentra dins las partidas mai nutritivas. Las larvas d'escolits son pas capables de digerir la fusta a causa de las toxinas presentas. Utiliza donc sa relacion amb lo fungi per ajudar a passar las defensas de l'arbre<ref>Malloch, D. and Blackwell, M. (1993) "Dispersal biology of ophiostomatoid fungi", p. 195–206 in: Ceratocystis and Ophiostoma: Taxonomy, Ecology and Pathology, Wingfield, M.J., K.A. Seifert, and J.F. Webber (eds.</ref>{{,}}<ref>Francke-Grossmann, H. (1967). </ref>.

Lo comensalisme es un tipe de relacion biologica ont un òste dona un benefici a comensal. L'òste obten pas cap de ganh en escambi. De pseudoscorpions pujan de longicòrnlongicòrne e s'aparan jos las lors elitres. BeneficianBenefícian d'un transpòrt cap a de territòris nòus e son tanben aparats dels predators. Lo coléoptèr es pas tocat per la preséncias dels vitjairesviatjaires<ref>Gail, Vines (April 18, 1992).  </ref>{{,}}<ref>Poole, Robert W. (2004).  </ref>.

Lo tèrme « coleoptèr » foguèt format a partir del [[grèc]] ancian ''{{Lang|grc|κολεόπτερος}}'' : « que las alas son cobèrtas d'una mena d'estug, coleoptèr », compausat de ''{{Lang|grc|κολεός}}'', ''koleos'' « estug » e de ''{{Lang|grc|πτερόν}}'', ''pteron'', « ala »<ref><span>Définitions </span>[http://www.cnrtl.fr/lexicographie/Coléoptère/0 lexicographiques]<span> et </span>[http://www.cnrtl.fr/etymologie/Coléoptère/0 étymologiques]<span> de « Coléoptère » du </span>''Trésor de la langue française informatisé''<span>, sur le site du </span>Centre national de ressources textuelles et lexicales</ref>. Seriá estat inventat per [[Aristòtel]]<ref>James K. Liebherr et Joseph V. McHugh in Resh, V. H. & R. T. Cardé (Editors) 2003. </ref> e utilizat per [[Carl von Linné]] per regropar las espècias a vegadas nomenadas « verai coleoptèrs », al contrari d'autres autors coma Giovanni Antonio Scopoli qu'i inclusissiá las [[BarbaròtaBabaròta|barbaròtasbabaròtas]] o los ortoptèrs. Charles de Geer, dins son obratge de [[1774]], es lo primièr a aplicar le nom de ''Coleoptera'' sonque per d'espècias consideradas ara coma de coleoptèrs.

DentreDemest los coleoptèrs i a fòrça [[Familha (biologia)|famillhasfamilhas]] coma<span></span>:

* [[Cerambycidae]] o [[LongicorneLongicòrne|LongicornesLongicòrnes]]

Los coleoptèrs, coma fòrça autres invertebrats son someses a la pression de contunh dels pesticidaspesticids ([[Insecticida|insecticidas]]). Fa pauc se mostrèt que d'espècias qu'an de bonas aptituds per volar refusan pasmens a passar pels espacis fòrça artificializats (coma las [[Rota|rotas]])<ref>Burel, F. (1989) Landscape structure effects on carabid beetles spatial patterns in western France. </ref>. Alara, en mai del risc d'espotiment, las infrastructuras rotièras expausan aquelas espècias a un fenomèn de [[barrèra ecologica]] de lor abitat (quitament quand las rotas son tancadas o pauc utilizadas). Fin finala la manca de fusta mòrta e senescenta dins los boscs cultivats es tanben una causa de regression o desapareisson d'espècias que pòt èsser en partida limitada per una gestion duradissa de las forests expleitadas melhorant artificialament<ref>Tero Toivanen and Janne S. Kotiaho, ''Mimicking natural disturbances of boreal forests: the effects of controlled burning and creating dead wood on beetle diversity... characterized by large volumes of dead wood and sun-exposed conditions''. </ref>, mejans la reïntroduccion de cronoxils, fustas senescentas, brutladas (fuòcs contrarotlats), eca. o naturalament (per arrèst localament dels talhs o de l'exportacion) l'ofèrta en fusta mòrta e en arbres senescents.

== NotasNòtas e referéncias ==